کودکان بی هویت در ایران، چه آسیبی می بینند؟

ما روز‌ به‌ روز شاهد افزایش کودکانی هستیم که از هویت مستقلی برخوردار نیستند و باید در این راستا اقدامی مثمرثمر انجام داد، تا حداقل تعداد فعلی افزایش نیابد. از جمله اقداماتی که در کاهش تعداد کودکان بی‌هویت می‌توان انجام داد، شناسایی و سپس دسته‌بندی این دسته از کودکان است، در این صورت می‌توان در رابطه با هر گروه صحیح‌ترین تصمیم را اتخاذ کرد.

دسته‌ بندی این دسته از افراد به جهت این است که بتوانیم‌ تشخیص دهیم هر کودک در کدام گروه قرار می‌گیرد و برای تسهیل در زندگی‌اش چه باید کرد، به اقداماتی نظیر بهداشتی،‌ درمانی نیاز دارند یا تحصیلی، آیا این کودکان را می‌توان به مراکز تربیتی سپرد و مورد پذیرش مراکز قرار می‌گیرند یا خیر، همچنین باید درنظر داشت که برخی از کودکان بی‌هویت جزو اتباع بیگانه هستند که ممکن است در دسته‌ای قرار گیرند که باید از کشور اخراج شوند که در این صورت ابتدا باید به سفارتخانه‌هایشان اعلام شود، سپس به کشور‌های خود بازگردانده شوند.

متاسفانه در حال‌حاضر ما با معضل ازدواج دختران ایرانی با اتباع بیگانه روبه‌رو هستیم. البته این موضوع بیشتر در شهر‌های مرزی صادق است تا شهرهای مرکزی ایران. از دیگر معایبی که در این زمینه می‌توان برشمرد؛ فقر، بیکاری و اعتیاد والدین است که باعث ایجاد یک فرآیند فرسایشی شده و همین امر موجب شده ما شاهد افزایش روزافزون تعداد کودکان بی‌هویت باشیم. در این زمینه ما به این موضوع به‌عنوان یک معضل اجتماعی نگاه می‌کنیم و متاسفانه در تهران به اقتضای پایتخت‌بودن بیشتر از سایر استان‌ها شاهد این پدیده شوم هستیم.

شوربختانه بعد از کودکانی که از پدران اتباع بیگانه و مادران ایرانی به دنیا آمده‌اند و برای تهیه شناسنامه با مشکل مواجه هستند، تعداد بسیاری از کودکان بی‌هویت، آن هایی هستند که در خانواده‌های درگیر بحران‌هایی چون اعتیاد به موادمخدر به دنیا آمده‌اند، زیرا در صورتی که والدین درگیر اعتیاد شدید بوده و شرایط اقتصادی مناسبی هم نداشته باشند، دغدغه‌ای نیز جهت گرفتن شناسنامه برای کودکان خود ندارند.

سرباز زدن پدر و مادر از تهیه شناسنامه برای فرزند در قانون جرم‌ انگاری شده و در صورت قصور در این کار، والدین مجرم شناخته و برای آن ها مجازاتی در نظر گرفته شده است. اما واقعیت این امر این است، والدینی که از فقر مالی رنج می‌برند یا به اعتیاد گرایش دارند، برایشان تفاوتی ندارد که فرزندشان هویت داشته باشد یا نه! ضمن این‌ که کشف این موارد دشوار بوده و حتی مجازات هم مشکلی را حل نمی‌کند. فقط این موضوع نشان‌ دهنده این است که ما خلأ قانونی نداریم.

با توجه به این‌ که کودکان امروز، نسل جوان فردای ایران هستند، ما دچار معضلی بزرگ هستیم، زیرا هم‌ اکنون حدود یک‌ میلیون کودک حاصل ازدواج زنان ایرانی با اتباع بیگانه در کشور وجود دارد که از هیچ امکاناتی از قبیل بهداشتی، رفاهی و درمانی برخوردار نیستند. با این سرخوردگی که در کودکی برای این کودکان به وجود آمده ممکن است در بزرگسالی به بزهکارانی حرفه‌ای در جامعه تبدیل شوند یا به شغل‌های کاذبی نظیر فال‌ فروشی، گل‌ فروشی و دست‌ فروش‌های کنار خیابانی و… روی بیاورند و آینده تاریکی داشته باشند، حتی ممکن است در کنار این شغل‌های کاذب، خطرناک‌ترین بزه‌ها را انجام دهند، زیرا از هویت برخوردار نیستند و زندگی متفاوتی از سایر افراد تجربه می‌کنند.

دولت باید راهکارهایی در زمینه بهبود وضع این کودکان انجام دهد تا در آینده شاهد بزهکارشدن این کودکان در جامعه نباشیم، از جمله راهکار‌هایی که می‌توان در بهبود وضع کودکان بی‌هویت انجام داد، فرهنگ‌سازی و انجام کارهای فرهنگی توسط نهاد متولی است. همچنین نهاد‌های متولی باید کمی دلسوزانه‌تر با این موضوع برخورد کنند و پیگیری‌های لازم را انجام دهند تا شاهد اثر بخشی فعالیت‌ها باشیم.

تنها در این زمینه دارای خلأ قانونی هستیم و متاسفانه در کشور ما به کسانی که مادران ایرانی و پدران اتباع خارجی داشته باشند، شناسنامه داده نمی‌شود. در این زمینه طرحی در مجلس مطرح شده که در کمیسیون قضائی در دست بررسی است که امید می‌رود این طرح به تصویب برسد و به قانون مبدل شود تا خلأ قانونی فعلی از میان برداشته شود.