دوشیدن شیر مادر، چه اصولی داره؟
گاه اتفاق می‌افتد مادر مجبور شود شیر خود را بدوشد و به‌وسیله فنجان، استکان، قاشق، قطره چکان، سرنگ و یا حتی لوله به نوزاد بخوراند.
گاه اتفاق می‌افتد مادر مجبور شود شیر خود را بدوشد و به‌وسیله فنجان، استکان، قاشق، قطره چکان، سرنگ و یا حتی لوله به نوزاد بخوراند. از جمله:
الف) در مورد نوزاد نارس و یا بیماری که در بیمارستان بستری است و از طریق لوله، سرنگ، فنجان و… تغذیه می‌شود.
ب) آن دسته از شیرخوارانی که به دلیل نقایص جسمی لب و دهان و امثال آن قادر به مکیدن نیستند.
ج) مادری که در خارج از منزل اشتغال داشته و به هیچ وجه امکان تغذیه مستقیم در ساعت کار برای او وجود ندارد.
د) برای جلوگیری از احتقان (گرفتگی) پستان یا در شرایط و موارد خاص و معدودی که به دلیل بیماری مادر و یا نوزاد و یا هر علت دیگری مکیدن و تخلیه پستان توسط نوزاد برای مدتی مقدور نباشد.
آمادگی اولیه برای دوشیدن شیر
- زمانی از روز را می‌توان برای دوشیدن شیر انتخاب کرد که پستان پر از شیر باشد. در بیشتر مادران صبح‌ها پستان‌ها پُرتر است ولی عملاً در هر موقعی از روز می‌توان پستان‌ها را دوشید. برای مثال می‌توان بعد از هر وعده تغذیه شیرخوار، شیر اضافی را دوشید و ذخیره نمود.
- بهتر است ۱۰ تا ۲۰ دقیقه قبل از شروع دوشیدن شیر، مادر کمی استراحت کند. یک لیوان شیر، آب‌میوه، چای کم‌رنگ یا سوپ بخورد. مایعات گرم بیشتر از مایعات سرد به ترشح شیر کمک می‌کنند.
- وسایلی که برای دوشیدن شیر به‌کار می‌روند باید تمیز باشند. شیر مادر را می‌توان با دست یا وسیله مکانیکی مثل پمپ یا شیردوش‌های نوع دستی و یا برقی دوشید. این وسایل بعد از هر بار استفاده باید فوراً شسته شوند. دست‌ها را باید با آب و صابون، ولی پستان را فقط با آب ساده شست‌وشو داد و از به‌کار بردن هر گونه کرم، لوسیون، روغن و… پرهیز کرد.
- موقع دوشیدن شیر، مادر باید در وضعیت راحتی باشد، بهتر است بنشیند و اگر ممکن است، پاها را کمی بالا بگذارد. محیط نیز باید ساکت و آرام باشد و به صدا در آمدن زنگ تلفن و یا زنگ منزل و سایر امور باعث قطع دوشیدن شیر نشود.
- هنگام دوشیدن شیر، اگر مادر به کودکش فکر کند و یا تصور شیردادن و در آغوش گرفتن او را داشته باشد به ترشح و جاری شدن شیر کمک می‌شود. کنار کودک نشستن و به او نگاه کردن نیز همین اثر را دارد.
- برای بهتر جریان یافتن شیر، توصیه می‌شود یک حوله گرم و مرطوب به مدت ۵ تا ۱۰ دقیقه روی پستان و نوک آن قرار داده شود. حمام کردن یا ماساژ دادن هم به این کار کمک می‌کند، بدین ترتیب که: یک دست زیر پستان و دست دیگر بالای آن قرار گیرد. با حرکت یک یا هر دو دست هم زمان با هم از طرف قفسه سینه به نوک زیر پستان مجاری شیر لمس شده و شیر به طرف مخازن آن که در زیر هاله پستان قرار دارند، جریان پیدا می‌کند.
روش دستی دوشیدن شیر
وقتی دوشیدن شیر با دست صورت می‌گیرد، دست باید طوری قرار گیرد که ۲ انگشت زیر پستان و درست در لبه تحتانی هاله پستان قرار دارند، برای خروج شیر باید روی این قسمت فشار وارد شود نه به نوک یا خود پستان. زیرا فشار دادن نوک پستان نه تنها سبب جاری شدن شیر نمی‌شود، بلکه موجب ترک خوردگی، سوزش و نازک شدن پوست نوک پستان هم می‌شود. بنابراین دست باید طوری قرار گیرد که ۲ انگشت زیر پستان و درست در لبه تحتانی هاله پستان و انگشت شست در بالا و روی لبه فوقانی هاله واقع شود. آن‌گاه باید دست را به قفسه سینه تکیه داد و اول پستان را به طرف قفسه سینه و سپس به جا آورد تا شیر به آسانی خارج شود. با قرار دادن انگشتان در جهات مختلف هاله، مجاری دیگر شیر هم تخلیه می‌شوند.
هنگام دوشیدن شیر با دست، باید برای جمع‌آوری شیر از لیوان یا ظرف دهان گشاد (که قبلاً جوشیده است) استفاده نمود. گاهی لازم است لیوان تمیزی هم زیر پستان دیگر قرار داده شود تا قطره‌های شیری که هم‌زمان با دوشیدن از پستان دوم ترشح می‌شود جمع‌آوری گردد.
برای دوشیدن شیر علاوه بر روش دستی، از شیردوش‌های برقی نیز می‌توان استفاده کرد. این نوع شیردوش‌ها که اخیراً به بازار آمده‌اند، به صورت تکی یا دو تایی (جهت دوشیدن هم‌زمان پستان‌های مادر) در دسترس مادران قرار دارند و قابل استریل شدن در آب جوش بوده، با برق یا باطری کار می‌کنند.
قدرت مکش آن‌ها بسیار مناسب است و بدون هیچ‌گونه درد و ناراحتی مقدار بیشتری شیر را در زمان بسیار کمتری از پستان‌های مادر می‌دوشند و به هیچ عنوان با دست تماس ندارند، در نتیجه میزان آلودگی نیز در دوشیدن شیر به حداقل ممکن می‌رسد. این شیردوش‌ها در منزل و یا محل کار مادران شاغل قابل استفاده هستند.
دلیل برتری شیردوشی دستی
- استفاده از شیردوش مکانیکی برای بعضی مادران دشوار و غیرعملی است.
- بیشتر مادران استفاده از شیردوش مکانیکی را غیرطبیعی می‌دانند و روش طبیعی را ترجیح می‌دهند.
- تماس مستقیم دست با سینه، رفلکس ترشح شیر را تحریک و تقویت می‌کند.
- استفاده از دست برای شیردوشی راحت‌تر و عملی‌تر است و این وسیله رایگان همیشه در اختیار و دسترس می‌باشد.
برای جمع‌آوری و ذخیره شیر ظرف‌های پلاستیکی بهتر از ظرف‌های شیشه‌ای هستند، نه فقط به دلیل دیرتر شکستن، بلکه به آن خاطر که گلبول‌های سفید موجود در شیر مادر به جدار ظرف شیشه‌ای می‌چسبند و خاصیت خود را از دست می‌دهند. لیوان و بطری که برای دوشیدن و ذخیره کردن شیر مورد استفاده قرار می‌گیرند، همیشه باید قبلاً جوشانده شوند و پس از خنک شدن مورد استفاده قرار گیرند، شیر دوشیده شده را باید بلافاصله داخل یخچال و یا فریزر قرار داد.
شیر دوشیده شده در درجه حرارت اتاق به شرطی که دور از آفتاب، گرمای چراغ و یا شوفاژ باشد، حداکثر ۶ تا ۸ ساعت قابل استفاده است ولی باید توجه داشت، شیری که در درجه حرارت اتاق نگهداری شده باشد دیگر قابل فریز کردن نیست.
درجه حرارت بیش از ۲۵ درجه سانتی‌گراد برای نگهداری شیر مناسب نیست.
برای نگهداری شیر دوشیده شده در اتاق حتماً باید سرپوش داشته باشد و در سردترین محل ممکن گذاشته شود.
پوشاندن ظرف شیر با یک حوله سرد، شیر را خنک نگه می‌دارد.
شیر را می‌توان در کنار کیسه یخ به مدت ۲۴ ساعت نگهداری کرد.
شیر دوشیده شده را می‌توان تا ۴۸ ساعت در یخچال نگهداری نمود و یا ظرف ۳۰ دقیقه اول در یخچال گذاشت، سپس فریز کرد.
ظرفی که برای فریز کردن به کار می‌رود باید فقط تا سه چهارم از شیر پر شود تا جای یخ زدن نیز داشته باشد.
بهتر است روی ظرف، تاریخ دوشیدن شیر هم ثبت شود تا در هر بار استفاده، اول شیرهای قدیمی‌تر مصرف گردد.
در صورتی که شیر مادر در قسمت جایخی یخچال در دمای (۱۵-) درجه سانتی‌گراد نگهداری شود، تا دو هفته و در فریزرهای معمولی (۱۸-) درجه تا ۳ ماه و در فریزرهای صنعتی (۳۲-) درجه سانتی‌گراد تا ۶ ماه قابل استفاده است.
مدارکی وجود دارد که نشان داده‌اند چربی‌های شیر در اثر ذخیره طولانی، به مقدار کم کاهش می‌یابند.
راهنمایی‌های فوق فقط برای شیرخوارانی است که سر موعد متولد شده و سالم هستند، برای شیرخواران بیمار، بستری و یا نارس راه‌های دیگر و متفاوتی وجود دارد.
چگونگی ذوب کردن شیر فریز شده
- برای مصرف شیر دوشیده شده منجمد، هرگز ظرف محتوی شیر را نباید مستقیم بر روی اجاق قرار داد، بلکه باید آن را در مدت نیم تا یک ساعت به درجه حرارت بدن رساند. (با چکاندن یک قطره شیر روی ساعد، حرارت مناسب را می‌توان تشخیص داد.)
- ظرف محتوی شیر فریز شده را در ظرف آب ولرم گذاشته و تکان داده تا کم کم یخ آن باز شده و یا این که ظرف محتوی شیر را در قابلمه‌ای که مقداری آب دارد قرار داده و قابلمه را روی اجاق گذاشت.
- ظرف شیر را باید آرام تکان داد تا چربی شیر دوباره در شیر حل و حرارت آن یک‌نواخت شود. شیر را نباید جوشاند.
- گرم کردن سریع شیر در روی اجاق یا فر یا ماکرووِیو باعث می‌شود که ویتامین‌های آن به سرعت تخریب شده و پروتئین‌های آن نیز تغییر یابد.
- اگر کودک همه شیر را که ذوب شده است نخورد باقیمانده را باید دور ریخت.
- شیر منجمد شده‌ای که ذوب و گرم شده ظرف نیم تا یک ساعت باید مصرف شود و هرگز نباید شیر ذوب شده را دوبار فریز نمود.
نکاتی چند برای مادرانی که می‌خواهند شیر خود را بدوشند
مادران جوان اوائل کمی احساس نامأنوسی و ناراحتی می‌کنند ولی باید بدانند که به شیردوش عادت خواهند کرد. وقتی مادر با این احساس و روش انجام این کار خو بگیرد، به خوبی آن را انجام خواهد داد.
نکات زیر را مادرانی که شیر دوشیدن را تجربه کرده‌اند ارائه داده‌اند:
- مادر باید صبور باشد، شیر پس از چند لحظه به جریان می‌افتد. اگر مادر از شیردوش دستی استفاده می‌کند می‌تواند آن را برای چند ثانیه مثل سر پستانک فشار دهد؛ بعد از چند پمپ، دوشیدن آغاز می‌شود.
- اگر دوشیدن دردناک است بهتر است آرام‌تر و با سرعتی کمتر شیر را دوشید و یا از شیردوش دیگری استفاده کرد.
- می‌توان از شیردوش‌های سوئیچی استفاده کرد. تعویض جهت دوشیدن باعث جریان بیشتر می‌شود و در نتیجه شیر افزایش می‌یابد.
- اگر هنگام دوشیدن، شیر نشت می‌کند می‌توان کمی به جلو خم شد تا به جریان بیشتر شیر به داخل بطری کمک کرد.
- اگر به نظر می‌رسد که شیردوش درست کار نمی‌کند، باید مطمئن شد که تمام قطعات در جای صحیح قرار گرفته‌اند و به‌خوبی به هم متصل شده‌اند. بهتر است یک بار دیگر همه چیز را کنترل کرد. اگر یک دریچه شل باشد و یا یک قطعه پلاستیکی به‌خوبی فشرده نشده باشد ممکن است مشکلات زیادی ایجاد کند.
- بهتر است یک شیردوش با کیفیت خوب تهیه نمود که همواره درست کار کند. گاهی در اوائل می‌توان حتی با یک شیردوش با کیفیت متوسط، شیر زیادی دوشید ولی بعد از ۳ یا ۴ ماه بهتر است آن را با یک نوع مرغوب تعویض کرد تا جریان شیر را بهتر تحریک کرد. یک شیردوش مرغوب باید مدت‌ها کار کند.
مادر بهتر است شیر را در مقادیر کم ذخیره کند تا اتلاف شیر نداشته باشد زیرا بیشتر بچه‌ها در هر وعده چیزی حدود ۶۰ تا ۱۲۰ میلی‌لیتر می‌خورند بنابراین ذخیره شیر در وعده‌های ۶۰ میلی لیتری و ارائه بیشتر شیر اگر باز شیرخوار میل بیشتری به شیرخوردن داشت بهتر است و از این‌که شیرخورده نشده دور ریخته شود جلوگیری می‌کند .
ظروف لازم
الف) برای ذخیره طولانی مدت شیر مادر، باید از ظروف با جدار ضخیم استفاده نمود. این ظروف باید یک سرپوش محکم داشته باشند تا هوا در آن نفوذ نکند
ب) کیسه‌های پلاستیکی که ویژه ذخیره کردن شیر مادر طراحی و ساخته شده‌اند برای ذخیره کوتاه مدت یعنی کمتر از ۷۲ ساعت مناسب هستند. استفاده از این کیسه‌ها برای ذخیره طولانی مدت شیرمادر توصیه نمی‌شود چون در مقایسه با ظروف با جدار ضخیم‌تر ممکن است شیر خراب شود، نشت کند یا خیلی آسان آلوده شود هم‌چنین ممکن است برخی مواد مهم شیر به جدار نرم پلاستیک بچسبند و از بین بروند .
راهنمایی‌های کلی
چگونگی دادن شیر به کودک
در زمان شیر دادن، دست‌ها و شیشه شیر باید کامل شسته شود .
اگر مادر شیشه را در همان زمان شیر درست کرده، احتمالاً حرارت آن مناسب است ولی اگر آن را از یخچال بیرون آورده، بهتر است آن را در آب گرم بگذارد تا به درجه حرارت دل‌خواه برسد. سپس مطمئن شود که حرارت شیر برای کودک کافی است. برای این منظور چند قطره از شیر را روی قسمت داخلی مچ دست بچکاند. در مرحله بعدی باید مطمئن شود که شیر از سر شیشه خوب بیرون می‌آید. زیرا گاهی سوراخ‌های آن زیاد از حد گشاد و یا تنگ و یا گرفته است. گاهی هوایی که در شیشه است از خروج شیر جلوگیری می‌کند. به همین دلیل سرشیشه را نباید تا ته بست .
چطور می‌توان مطمئن شد که کودک خوب مک می‌زند؟
چنان‌چه حباب‌های کوچکی در ته شیشه تشکیل شود می‌توان مطمئن بود که نوزاد به‌راحتی تغذیه می‌کند و سرشیشه نگرفته است. معمولاً مدت مک زدن، به نسبت کیفیت مکیدن کودک در حدود ۱۵ تا ۲۰ دقیقه طول می‌کشد. شیشه‌ای که طبق شرایط فوق باشد و موجب تغذیه کافی نوزاد گردد، باعث لذت و خوشحالی او نیز می‌گردد که مادر خود می‌تواند این حالت را در حرکات و چهره نوزادش به‌خوبی تشخیص دهد.
هرگز نباید اجازه داد که نوزاد بدون حضور مادر شیشه‌اش را تنها مک بزند. چون امکان دارد که در اثر مک زدن شدید مقداری هوا وارد دهانش شود یا شیر در گلویش گیر کند و موجب خفگی وی گردد.
هنگامی که شیر خوردن کودک به پایان رسید، بهتر است مدتی منتظر ماند تا هوایی را که احتمالاً در هنگام تغذیه بلعیده است با آروغ پس بدهد، سپس کهنه او را عوض کرد. باید توجه داشت طفلی که با شیشه تغذیه می‌کند معمولاً مقداری شیر بر می‌گرداند، بنابراین برای جلوگیری از کثیف کردن لباس، بهتر است مادر همیشه دستمالی روی شانه خود بگذارد و نیز در نظر داشته باشد که هر چه کودک شیر را تندتر بخورد بیشتر آروغ می‌زند و بیشتر شیر را بر می‌گرداند.
برای ارسال نظر کلیک کنید
▼