حساسیت کودک به غذا، مدیریت بیماری

اگر کودک شما به ناراحتی حساسیت مبتلا است نگران نباشید، زیرا ۱۰ تا ۲۰ درصد مردم گرفتار یک یا چند نوع حساسیت هستند.
برخی از این حساسیت ها فصلی بوده و در اثر واکنش به گرده گیاهان و یا گرد و غبار به وجود می آیند و برخی دیگر توسط غذاهایی خاص ایجاد می شوند. ممکن است حساسیت غذایی باعث پیدایش جوش های پوستی، همراه با خارش شده و نشانه هایی هم چون کهیر و اگزما (التهاب پوست در اثر حساسیت را در اصطلاح اگزما می نامند) را آشکار سازد.
آسم از انواع دیگر حساسیت است که بسیار طاقت فرسا است. بسیاری از حساسیت ها قابل کنترل هستند، به شرطی که عامل حساسیت زا کشف شود. یادداشت های روزانه شما می تواند کمک فراوانی در یافتن عامل یا عوامل حساسیت زا باشد.
آیا حساسیت دارای منشأ ارثی و خانوادگی است؟ بیش تر کودکان مبتلا به حساسیت، دارای تاریخچه وجود این بیماری در خانواده پدری یا مادری هستند و ۳۵ درصد آن ها، سابقه حساسیت در هر دو خانواده پدری و مادری را دارند. این کودکان در اوایل زندگی خود، در برخورد با عوامل حساسیت زا، آسیب پذیری بیش تری دارند. به هر حال هر چند کودکی حساسیت غذایی را به ارث برده باشد، حساسیت او به غذایی خاص، به طور لزوم ارثی نخواهد بود. برای مثال، ممکن است پدری نسبت به خوردن شکلات حساسیت نشان دهد (التهاب پلک و لب ها)، ولی فرزند او نسبت به شکلات مقاوم باشد و به خوردن توت فرنگی حساسیت نشان دهد.

پادگِن ها و پادتن ها
بسیاری از عوارض حساسیتی، در اثر واکنش «پادگِن - پادتن» به وجود می آیند.
ممکن است شما با این اصطلاحات آشنا باشید، زیرا آن ها در واکسیناسیون فرزندتان علیه بیماری ها، نقشی حیاتی دارند. اجازه بدهید برای درک بهتر نقش متفاوت این دو در واکنش حساسیت، آن ها را به سربازان صحنه نبرد تشبیه کنیم.
پادگِن ها (آنتی ژن ها)، مانند سربازان دشمن هستند که به بدن حمله می کنند.
پادتن ها (آنتی بادی ها) نیز سپاهیانی هستند که سیستم ایمنی بدن، آن ها را تولید کرده و به مبارزه با سربازان مهاجم می فرستد.
پادگن ها، پروتئین هایی ویژه هستند که از طریق خوردن یا تنفس کردن وارد بدن می شوند و سلول های سیستم ایمنی (سلول های T و پلاسماسل ها سلول هایی هستند که پادتن تولید می کنند) را تحریک یا حساس کرده و آن ها را به ترشح پادتن وادار می کنند.
پادتن های تولید شده از طریق گردش خون به نقاط گوناگون بدن مهاجرت کرده و تا مدت ها به عنوان گارد محافظ در تمام نقاط بدن باقی می مانند تا در صورت برخورد با پادگن ها به مبارزه با آن ها بپردازند.

واکنش حساسیت
کودکی که دچار حساسیت است در برخورد با پادگِن ها بیش تر تحریک می شود و سیستم ایمنی او در هر برخورد با پادگِن، شروع به ساختن پادتنی ویژه، ضد آن پادگن می کند و هر چه میزان ساخته شدن این پادتن ها به مرور زمان بیش تر شود، حساسیت کودک نیز افزایش می یابد. ممکن است تولید پادتن در سطح قابل توجه، هفته ها یا سال ها طول بکشد، هم چنین گاه پیش می آید واکنش حساسیت در یک شب نمایان شود، این حالت در نتیجه تغییراتی که مدت ها ادامه داشته است، به وجود می آید. زمانی که میزان پادتن به سطح بالایی برسد، عوارض حساسیت در اثر برخورد با پادگن، آشکار می شود.
هنگامی که در سطح ماست سل های بینی، پوست، چشم، روده ها، شش ها و مجاری تنفسی، پادگن و پادتن به هم متصل می گردند، نوعی مواد شیمیایی از ماست سل ها آزاد می شود که در برگیرنده هیستامین و ترکیباتی است که موجب پدیدار شدن عوارض حساسیت می شوند. داروهای آنتی هیستامین از آزاد شدن این ترکیب حساسیت زا جلوگیری می کنند.

مواد غذایی حساسیت زا
مواد حساسیت زا، پادگن هایی ویژه هستند که در برخورد با بدن، موجب آغاز روند حساسیت می شوند. به طور تقریبی، تمامی غذاها می توانند نقش حساسیت زا داشته باشند. از غذاهای رایج حساسیت زا می توان ماهی، بادام زمینی، تخم مرغ، شکلات، توت فرنگی، شیر و گندم را نام برد که حتی مصرف مقدار اندکی از آن ها برای آغاز واکنش حساسیت کافی است. این واکنش در مدت کوتاهی پس از مصرف غذاهای حساسیت زا آغاز می شود.

تشخیص حساسیت به غذا
تشخیص قطعی حساسیت غذایی به سختی امکان پذیر است، مگر این که کودک پس از خوردن غذایی خاص، عوارض حساسیت زا نشان دهد. تست جلدی (بین جلدی؛ آزمایشی که در آن مواد حساسیت زا را در ناحیه ای از پوست تزریق می کنند تا مشخص شود که فرد به چه ماده ای حساسیت دارد) روشی قطعی برای تشخیص حساسیت غذایی نیست، زیرا با این که بسیاری از کودکان نسبت به تزریق نوعی خاص از مواد غذایی حساسیت نشان می دهند، ولی خوردن آن ماده غذایی، موجب بروز واکنش حساسیت در آن ها نمی شود. آزمایش قطعی پیدایی واکنش حساسیت (التهاب زبان یا پلک ها و دانه زدن)، چند دقیقه یا چند ساعت پس از خوردن غذای حساسیت زا است.
باید برای یافتن ماده غذایی حساسیت زا، واکنش هایی را که پس از خوردن غذایی خاص ایجاد می شوند و هم چنین زمانی را که بین خوردن غذا و پیدایش عوارض حساسیت طول می کشد، یادداشت کرد.
در مورد نوزادان، پیشنهاد می شود که هر بار، یک غذای جدید به کودک داده شود تا بتوان واکنش های ایجاد شده را مشاهده کرد.
روش دیگر تشخیص «حذف جیره» نام دارد. در این روش غذایی را که مشکوک به حساسیت زایی است، به مدت یک تا دو هفته از جیره غذایی کودک حذف کنید و در این مدت هیچ غذای جدیدی را به جیره او اضافه نکنید؛ اگر علائم حساسیت ناپدید شد غذای حساسیت زا را بار دیگر وارد جیره غذایی کودک کرده و احتمال پیدایش دوباره علائم حساسیت را در عرض ۲۴ ساعت بررسی کنید؛ چنان چه علائم حساسیت پس از هفت تا چهارده روز آشکار نشد، غذای مشکوک دیگری را از جیره او خارج کرده و مورد آزمایش قرار دهید. متخصص کودکان و متخصص حساسیت، ممکن است گاهی روش «افزودن غذای مشکوک به حساسیت زایی» را به جیره غذایی کودک، تجویز نمایند. مقدار کمی از غذای مشکوک را به کودک بخورانید و چگونگی بروز واکنش حساسیت را مورد بررسی قرار دهید. این روش باید با کنترل و نظارت متخصص انجام گیرد.

مدیریت بیماری
به محض تشخیص حساسیت غذایی، کنترل ناراحتی بسیار ساده خواهد بود. غذای حساسیت زا باید به طور کامل، از جیره غذایی کودک حذف شود. چنان چه غذای حساسیت زا کشف نشد، این عارضه را باید از طریق مصرف داروی آنتی هیستامین مورد درمان قرار داد. تزریق زیر جلدی پادگن های غذای حساسیت زا، به ندرت در کنترل حساسیت غذایی مؤثر است. به هر حال برخی حساسیت های غذایی ممکن است به مرور زمان پیشرفت کند.

مراجعه به پزشک
- در صورت بروز علائمی چون دشواری تنفس یا بلع، التهاب پلک ها، لب ها یا زبان؛
- در هنگام خارش شدید، چنان چه در استراحت و فعالیت های کودک اختلال ایجاد کند.

کمک والدین
۱- اضافه کردن غذای جدید به جیره نوزاد، هفته ای یک بار و به مقدار کم و سپس افزایش تدریجی مقدار آن؛
۲- پرهیز از خوراندن غذاهای مرکب به کودک، حتی در مورد کودکان بزرگ تر، مگر این که از حساسیت نداشتن کودک به غذاهای مرکب اطمینان داشته باشید؛
۳- افزودن غذای جدید به جیره کودک، چنان چه مشکلی پیش نی اید؛
۴- هنگامی که پزشک به غذا یا ترکیبی ویژه، مشکوک است، مواد تشکیل دهنده کنسروها را به دقت مطالعه کنید تا از نبودن ماده مشکوک در آن مطمئن شوید. میزان حضور ماده حساسیت زا در ترکیب غذایی مهم نیست، باید از هر میزانی پرهیز شود؛
۵- هر بار که غذایی جدید را به جیره کودک سالم می افزایید، علائم مشاهده شده را همراه با تاریخ دقیق یادداشت نمایید. چنان چه در عرض ۲۴ ساعت پس از مصرف غذای جدید، عوارض حساسیت را مشاهده کردید، به پزشک اطلاع دهید.

کمک پزشک
۱- توصیه به انجام آزمایش «حذف جیره»؛
۲- توصیه به انجام آزمایش جلدی با ماده حساسیت زا توسط متخصص حساسیت؛
۳- تجویز آنتی هیستامین برای کنترل عوارض حساسیت.