زندگی جنین در رحم مادر، بستگی به چه دارد؟

بر هیچ کس پوشیده نیست که بشر برای زنده ماندن نیاز به غذا دارد. تغذیه مناسب مخصوصاً برای رشد جنین از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. وقتی مادر رژیم غذایی منظم و سالمی داشته باشد، مواد مغذی به صورت خودکار از بدن او به بدن جنین انتقال پیدا می‌کند. با این حال، اگر بنا به دلایلی محدودیتی در کسب مواد مغذی وجود داشته باشد، سلامتی جنین متولدنشده ممکن است به شدت به خطر بیفتد.

یک انسان بالغ تا زمانی که به آب دسترسی داشته باشد می‌تواند به طور متوسط ۴ تا ۵ هفته بدون هیچ غذایی زنده بماند. با این حال، برخی از مشخصه‌های فردی می‌تواند بر کوتاه یا بلند شدن این مدت زمان بقای انسان بدون غذا تأثیرگذار باشد. مثلاً این که سلامت بدن فرد قبل از دست کشیدن از خوردن غذا چگونه بوده است، اندامش در چه اندازه‌ای بوده، توده عضلانی و چربی بدنش به چه میزان بوده و این که آیا خودش تمایل به ادامه زندگی داشته یا نه. نکات مهم دیگری نیز ملاک قرار خواهد گرفت؛ این که فرد در زمان گرسنگی چقدر فعالیت بدنی و تحرک داشته و شرایط جوی محیط در آن زمان چگونه بوده است.

یک جنین به دو دلیل با خطر گرسنگی مواجه می‌شود. اولین دلیل این است که اندام‌های داخلی بدن مادر دچار اختلال شده است. مشکلات و عوارض جسمی یا بیماری‌هایی مانند پره‌اکلامپسی یا مسمومیت حاملگی گاهی اوقات در اواخر دوران بارداری و نزدیک به زمان وضع حمل رخ می‌دهد؛ زمانی که جفت به خوبی تشکیل نشده و جنین از منبع غذایی خود محروم مانده است. دومین دلیل گرسنه ماندن جنین که بیشتر رواج دارد دست کشیدن مادر از غذا خوردن است. گاهی اوقات این امر به دلیل عدم دسترسی مادر به غذای مناسب رخ می‌دهد یا بیماری‌هایی مادر مانند افسردگی و اختلالات غذایی، رژیم گرفتن یا میل به آسیب رساندن عمدی به جنین برای از بین بردن آن.

در سال ۱۹۷۹ تحقیقاتی انجام شد تا تأثیرات گرسنگی در جنین متولدنشده مورد بررسی قرار گیرد. چند نمونه ماده‌خوک باردار که در سه ماهه دوم یا سوم بارداری بوند، به مدت ۴۰ روز بدون غذا ماندند و طی این مدت فقط به آنها آب داده می‌شد. ۷۴ درصد از این خوک‌ها نوزاد خود را طبیعی و به سلامت به دنیا آوردند. به عبارت دیگر، توله‌های آنها پس از تحمل یک ماه و نیم گرسنگیِ کامل نمردند. درست است که خوک‌ها انسان نیستند اما از لحاظ بیولوژیک بسیار به انسان شباهت دارند. این تجربه نشان داد که جنین شانس بقای زیادی برای همین مدت زمان خاص از گرسنه ماندن را درست مانند یک انسان بالغ دارد. بنابراین، اگر مادر دست از غذا خوردن بکشد، تا زمانی که مادر زنده باشد، جنین هم زنده خواهد ماند.

با این که مرگ قابل پیش‌بینی نیست و از نظر انسان یک پدیده احتمالی است اما به همان نسبت احتمال بروز نواقص مادرزادی در بدو تولد با گرسنه ماندن جنین بیشتر می‌شود. یکی از بهترین موارد مستند در این زمینه را دانشمندان مدرن در تحقیقی با عنوان Dutch Hunger Winter (قحطی زمستانی هلند) بررسی کردند. در زمستان بین سال‌های ۱۹۴۴ تا ۱۹۴۵ در هلند، جنگ جهانی دوم شدت گرفته‌ بود و بیشتر مردم در جوامع خاص هلندی با مصرف حدود یکهزار کالری در روز زنده ماندند؛ حتی مادران باردار. تأثیرات این قحطی بر روی کودکان متولدشده در آن زمستان سخت به صورت گسترده تحقیق و بررسی شد. مشکلات ناشی از تغذیه نامناسب مادران باردار که جنین را گریبانگیر خود کرد شامل تولد نوزادان با وزن اندک، سر کوچک، رشد ضعیف مغز و اختلالات ذهنی در مراحل بعدی زندگی بود. در مطالعات جداگانه‌ای که مدت‌ها بعد، در سال ۱۹۸۴، بر روی گوسفندها انجام شد، دانشمندان به این نتیجه رسیدند که گرسنگی ماده‌گوسفند باردار بر جنین متولدنشده آن تأثیر جدی گذاشته و آن را دچار نواقص ژنتیکی مغز، کلیه، کبد، ریه و ماهیچه‌ها کرده است.