تب و تشنج در کودکان، پنج نکته طلایی

مادر دائما دستمال پارچه‌ای خیس شده را روی پیشانی کودک می‌گذارد تا مبادا گرمای ناخوشایند ناشی از تب، دردسر درست کند. همه افراد حداقل در طول زندگی خود یک بار تب را تجربه کرده‌اند و مادران بسیاری برای بررسی وضعیت کودک تب‌دار خود، شب را بیدار به صبح رسانده‌اند. اما واقعا تب تا این حد نگران کننده است؟ دکتر پیمان لسان پزشکی، کارشناس پیشگیری از بیماری‌ها و سرپرست کلینیک بیمــاری‌های رفتاری مرکز بهداشت غرب تهران جواب این سوال را می‌دهد.

از تشنج نترسید

یکی از نگرانی‌هایی که والدین از تب فرزندشان دارند، تشنج است. تشنج حدود 2 تا 4 درصد شایع است و در 50 درصد موارد در یک تا دو سالگی اتفاق می‌افتد. چنانچه کودک تا دو سالگی تشنج نکند، احتمال تشنج بسیار پایین می‌آید. معمولا تشنج ساده ناشی از تب، در چند ساعت اول شروع تب اتفاق می‌افتد و اگر دو روز از تب کودکی بگذرد، احتمال تشنج بسیار کم خواهد شد. تشنج به‌طور کلی در 24ساعت اول تب فقط یک بار اتفاق می‌افتد و والدین نیازی نیست بعد از یک بار تشنج و کنترل وضعیت کودک تا صبح بیدار بمانند، چون مجدد تشنج نخواهد کرد. اگر کودک یک‌بار تجربه تشنج داشته باشد، در شرایطی که بعد مجدد تب کند، به مراقبت بیشتری نسبت به سایر کودکان نیاز دارد. اگر سابقه خانوادگی تشنج نیز وجود داشته باشد، باید مراقبت بیشتری برای کودک انجام داد. پایین آوردن تب برای این کودکان ضروری است و برای این منظور باید از تب‌بر و پاشویه کمک گرفت. البته این پایین آوردن تب هم به حال کودک بستگی دارد و در شرایطی که بی‌حال و بی‌قرار شده یا هذیان می‌گوید، توصیه می‌شود.

تب در کار نیست؟

پیش از هر چیز مادران باید تفاوت تب و هایپرترمی را بدانند. به‌طور کلی، دمای بدن بین ۳۶/۵ تا ۳۸ درجه سانتی‌گراد متغیر است و زمانی که دمای بدن به بالاتر از ۳۸ درجه مثلا ۳۸/۵ درجه برسد، فرد به تب مبتلاست. در واقع تب، بالا رفتن درجه حرارت مرکزی بدن محسوب می‌شود. اما هایپرترمی با تب متفاوت است و بالا رفتن دمای بدن بر اثر اختلال در مکانیسم‌های از بین برنده گرما محسوب می‌شود. در چنین حالتی، دمای بدن نسبت به دمای محیط تغییر می‌کند. هایپرترمی بیشتر در نوزادان و اطفال دیده می‌شود و وقتی والدین روی بچه تعداد زیادی پتو می‌اندازند یا لباس زیادی تن اومی‌کنند، پوست گرم می‌شود و با کم کردن لباس‌ها به حالت طبیعی برمی‌گردد. بعد از کم کردن لباس‌ها با گذاشتن دماسنج در مقعد، می‌توان از دمای طبیعی بدن مطمئن شد.

سن را جدی بگیرید

رسیدگی به تب، در سنین مختلف متفاوت است و والدین باید به این مساله توجه ویژه داشته باشند. چنانچه تب در نوزادان (نوزادان تا 28 روز، برخی از منابع پزشکی تا 40 روز را تاکید می‌کنند) ایجاد شود، باید سریعا از دماسنج مقعدی استفاده کرد. اگر دما بالاتر از 38 درجه باشد، کودک را باید به بیمارستان برد و در اکثر موارد، بستری برای نوزادان در نظر گرفته می‌شود. در سنین بالاتر مثلا دو تا سه‌ماهگی به بالا تا حدود پنج سالگی، به اندازه دوران نوزادی جای نگرانی نیست و در صورتی که تغذیه کودک مختل شده و فعالیت فیزیکی کافی نداشته باشد، باید زودتر به پزشک مراجعه کرد. برای این منظور باید 48 ساعت صبر کرد، اگر کودک بی حال‌تر شد، باید حتما به پزشک مراجعه کرد. اما در شرایطی که کودک با وجود تب انرژی کافی دارد، غذا می‌خورد و هذیان نمی‌گوید و کسل و بدحال نیست می‌توان غیر اورژانسی به پزشک مراجعه کرد. اما علت تب باید حتما بررسی شود و نباید آن را نادیده گرفت. پزشک با بررسی نوع عفونت، علائم بالینی و وضعیت بچه، درمان‌های لازم را برای او انجام خواهد داد.

استامینوفن را دریاب!

برای پایین آوردن تب، باید از استامینوفن کمک گرفت که انجام این کار هم برای کودکانی که تشنج داشته‌اند یا در خانواده‌شان سابقه تشنج دیده می‌شود، صورت می‌گیرد. والدین می‌توانند از شربت، قطره، شیاف یا قرص استامینوفن مخصوص اطفال کمک بگیرند. برای این منظور می‌توان هر چهار ساعت یکبار، به کودک بر اساس وزن او استامینوفن داد. برای مثال، در حالت روتین می‌توان هر چهار ساعت یکبار دو برابر وزن کودک، برای او قطره در نظر گرفت یعنی اگر کودکی ده کیلوگرم است باید ۲۰قطره به او استامینوفن داد. استفاده از یک شیاف استامینوفن برای کودک کافی است مگر در شرایطی که بعد از استفاده، تب پایین نیاید. علاوه بر استامینوفن، می‌توان از ایبوپروفن نیز کمک گرفت البته استفاده از این دارو تنها در شرایطی مجاز است که کودک تغذیه بسیار خوبی داشته باشد وگرنه دچار مشکلات گوارشی خواهد شد. برای استفاده از این دارو، معده کودک باید حتما پر باشد. والدین باید بدانند چیزی با عنوان تب‌بر تزریقی وجود ندارد و نباید برای آمپول به پزشک اصرار کنند. تب‌برهای کودکان فقط داخل سرم ریخته و از طریق سرم وارد بدن کودک می‌شود. علاوه بر این، مصرف هر گونه آنتی‌بیوتیک خودسرانه یا اصرار بر تجویز آنتی‌بیوتیک به پزشک، کار نادرستی است چون باید نوع عفونت از طریق آزمایش‌های ساده خون و ادرار مشخص شود و در صورتی که عامل عفونت باکتری باشد، باید از آنتی‌بیوتیک استفاده کرد.

حواس‌تان به نوشیدنی باشد

با توجه به این‌که نوشیدن آب می‌تواند به پایین آوردن تب کمک کند، توصیه می‌شود والدین به کودک آب بدهند البته نه در حدی که باعث آزار کودک بشود.

دادن انواع و اقسام آبمیوه و نوشیدنی به کودک در چنین شرایطی توصیه نمی‌شود و اگر کودک میل به خوردن آبمیوه داشته باشد، می‌توان مقداری آبمیوه به او داد. تب همراه با تهوع می‌تواند نشان‌دهنده یک بیماری جدی باشد و باید به پزشک مراجعه کرد. دادن نوشیدنی به کودک هنگام تهوع می‌تواند باعث بازگشتن نوشیدنی به ریه شود و خطرات جدی به‌دنبال خواهد داشت.