اختلال ترس در کودکان، انواع

هراس بسیار شدیدتر از ترس می باشد، دارای دوام است و سازش پذیر نمی باشد. کودکانی که دچار هراس هستند، تلاش می کنند که از موقعیت یا چیزی که از آن می ترسند دوری کنند. زمانی که با محرکی ترسناک مواجه می شوند، در جای خود میخکوب شده و از حرکت باز می ایستند. امکان دارد که کودک برای کمک خواستن از خود ، احساس های هیجانی شدید و یا حتی ترس از مرگ را هم بروز دهد و به حالت هایی همچون؛ تهوع، دل آشوب، تپش شدید قلب، نفس تنگی و … دچار شود. احتمال دارد که واکنش در برابر یک محرک تهدید کننده ی بی خطر ، هراس نامیده شود، که در این گونه موارد برای ترس جایی وجود نخواهد داشت.

در کودکان بیماری و وسواس - اجبار و هراس از یکدیگر جدا نیستند و تا حدود ۶ سالگی، بسیاری از حالات وسواس و یا ترس های محتلف در کودکان مشاهده شده است. به دلیل شیوع زیاد اینگونه حالت ها در این سن، نباید آن را بیماری به حساب آورد. اگرچه که افزایش بیش از حد افکار و رفتار های وسواسی یا اعمال اجباری و ترس ها در کودکان زمینه ی ناراحتی های مهمتری و بزرگتری را به بوجود می آورد، و باید به آن توجه داشت. مهمترین انوع هراس در کودکان را می توان به شکل زیر نام برد:

هراس از اشیاء تیز و برنده

هراس از آلوده شدن به کثافت

هراس از کثیف شدن اشیائ مختلف

هراس از مردن

هراس از ترسیدن

هراس از زنده مدفون شدن

هراس از انتقاد

هراس از خیط شدن

هراس از مدرسه

شایع ترین و رایج ترین ترس و مرضی که در کودکان وجود دارد، "هراس از مدرسه" است. بعضی از محقیقین آن را " ترس شدیدی از جدایی " نامیده اند و بعضی دیگر، آن را جزء " فوبی ها " قرار داده اند. هراس از مدرسه عبارت است از: بی میلی شدید از رفتن به مدرسه. اضطراب شدید، درد معده و تهوع، سرگیجه دلیلی است که باعث می شود کودک به مدرسه نرود و در منزل بماند. والدینی که نگران و مضطرب برای سلامتی کودک هستند، اکثرا تمایلی ندارند که به زور متوسل شوند و کودک را مجبور کنند که به مدرسه برود. به نظر بعضی از پژوهشگران، استفاده از واژه ی " هراس از مدرسه" برای شناساندن این اختلال، مناسب و جالب نمی باشد. زیرا در واقع؛ در همه ی موارد ترسیدن کودک از مدرسه نیست بلکه در برخی موارد؛ یا بهتر بگوئیم، در اکثر موارد ، این اختلال از بی میلی کودک به جدا شدن از مادر وخانه نشات می گیرد. در این صورت، هراس از مدرسه تنها می تواند، جلوه ای از ترس جدایی باشد، به همین علت بعضی از محققان واژه " امتناع از مدرسه " را بهتر و مناسب تر می دانند. در تمام سنین کودکی و در تمام سطوح هوشی، هراس از مدرسه وجود دارد و همچنین پیش بینی این اختلال، در کودکان کمتر از ۱۰ سال به واقعیت نزدیک تر است. مبتلایان به هراس از مدرسه مشابه یکدیگر نیستند. هراس از مدرسه در دو دسته طبقه بندی شده است که عبارتند از:

اختلال حاد یا عصبی

اختلال مزمن یا ناشی از منش کودک

شواهد گوناگونی نشان می دهند که تفاوت انواع کودکانی که از مدرسه هراس دارند، از زمینه ی قبلی خانواده نشات می گیرند. هراس از مدرسه در کودک، با اختلال در عملکرد تحصیلی یا بعضی از مشکلات کودک با محیط مدرسه ارتباط دارد و در مواردی دیگر، بیشتر ناشی از بی میلی کودک نسبت به جدا شدن از مادر و خانه است.

هراس از مدرسه با فرار از مدرسه تفاوت دارد. کودکانی که از مدرسه رفتن هراس دارند، احتمالا در دوره های متناوب و طولانی به مدرسه نروند، اما خانواده و والدین در جریان نرفتن آنان به مدرسه هستند، ولی کودکانی که از مدرسه فرار می کنند، و همچنین به تناوب از مدسه غیبت می کنند، معمولا دانش آموزانی درس نخوان ، دروغگو، دزد، مبتلا به سایر اختلال های روانی و رفتاری هستند و نیز خانواده از گریز آن ها از مدرسه بی اطلاع هستند.

" میلر " و همکارانش ( ۱۹۷۴ ) ، هراس های کودکان را به ترتیب گروه بندی کردند:

الف) ترس از رویدادهای طبیعی؛ مانند ترس از زلزله، سیل، رعد و برق، طوفان و…

ب) ترس از آسیب های جسمی؛ مانند ترس از مرگ، ترس از میکروب، غذای آلوده و…

ج) ترس از اجتماع، مانند شرکت در رویدادهای اجتماعی، ترس از مدرسه، ترس از انتقاد دیگران.

د) ترس های متفرقه؛ مانند ترس از بلندی، ترس از صداهای شدید، اسباب بازی های ناآشنا و…

هراس هایی که از نوع اول (حاد و یا عصبی) هستند، به طور معمول نسبت به درمان پاسخ بهتری می دهند. و اختلال نوع دوم (اختلال مزمن و یا ناشی از منش کودک) نسبت به درمان واکنش خوبی نشان نمی دهند.

انواع هراس های بزرگسالان؛ مانند ترس از بلندی، تاریکی، مکان های باز، زلزله و… در کودکان نیز مشاهده می شود.

برای درمان هراس از مدرسه، بیشتر درمانگران به بازگشت سریع کودک به مدرسه اهمیت می دهند. در این بین، نگرش ها و دیدگاه های تحلیل روانی بر تقویت " خود " کودک، بر بینش درمانی تاکید می کنند و همچنین بر ضرورت درمان مادر نیز تاکید می کنند.

درمان هایی که از چشم انداز رفتاری منشا می گیرند، تاکیدشان بر کاهش اضطراب جدا شدن از مادر یا اضطراب محیط واقعی مدرسه و بر از بین رفتن وقوع رفتار روی گردانی تاکید می کنند. روش های حساسیت زدایی نظام دار نیز، در درمان هراس از مدرسه کاربرد دارد.

همچنین علاوه بر بازی درمانی و روان درمانی مادر، روش های شرطی سازی رفتار به کار برده می شود. به هر حال چون بیشتر کودکان مبتلا به هراس از مدرسه به خانواده هایی وسواسی، عیب جوو کمال طلب تعلق دارند، لذا در جریان درمان ضروری است که به شرایط و چگونگی زندگی خانوادگی این گونه کودکان توجه و رسیدگی کامل و لازم شود.