دعوای کودکان در خانواده، برخورد درست چیست؟

بچه‌ها به‌طور ذاتی نمی‌دانند چگونه با گفت‌وگو به توافق برسند. گاهی وقتی ناراحت، عصبانی یا آزرده می‌شوند کار را به برخورد فیزیکی یا کلامی می‌کشانند. اگر مهارت‌هایی را که برای کنترل احساساتشان نیاز دارند به آن‌ها نیاموزیم و مسیر مذاکره و توافق را به آن‌ها نشان ندهیم، دعوا و جر و بحث هیچ‌وقت تمام نمی‌شود؛ ضمن این‌که بچه‌ها هم بدون یادگرفتن مهارت گفت‌وگو و حل مشکل، بزرگ می‌شوند.
وظیفه ماست که به بچه‌ها بیاموزیم چگونه مخالفت‌های خود را، به‎صورتی که از نظر اجتماعی قابل قبول باشد، حل کنند.

5«باید» برای کاهش دعواهای خواهر و برادری
۱) وقتی بچه‌ها در حال کتک‌کاری هستند، آن‌ها را از هم جدا کنید. هرکدامشان را برای مدتی به اتاق جداگانه‌ای بفرستید. وقتی آرام شدند، گفت‌وگویی ترتیب بدهید تا مشکل حل شود. ناگفته پیداست که شما در این گفت‌وگو حق ندارید از کسی طرفداری کنید. تنبیه‌های بی‌ضرری مثل این‌که تا یک ساعت حق ندارند با هم بازی کنند، هم کمک‌کننده خواهدبود.
2) مذاکره و گفت‌وگو را به فرزندانتان یاد بدهید. شما دو نقش را می‌توانید در این گفت‌وگو ایفا کنید؛ داوری یا وساطت. برای بچه‌ها توضیح بدهید داوری یعنی این‌که شما درباره مسائل تصمیم می‌گیرید و آن‌ها ملزم به رعایت تصمیمات شما هستند. وساطت یعنی آن‎ها تصمیم می‌گیرند و شما کمک می‌کنید به بهترین نتیجه‌گیری برسند. بچه‌ها الگوی دوم را ترجیح می‌دهند، بنابراین به‌مرور زمان و با تمرین یاد می‌گیرند که بحث‌هایشان را خودشان حل‌وفصل کنند.
۳) سعی کنید لحظاتی را پیدا کنید که بچه‌ها رفتار مناسبی با هم دارند. با توجه مثبت، آن‌ها را به ادامه این کار تشویق کنید. وقتی فرزندانتان بدون دعوا با هم بازی می‌کنند، چنین تحسینی به‌کار ببرید: «خوشحالم که از بازی کردن با هم لذت می‌برید». وقتی همه‌چیز خوب پیش می‌رود، توجه مثبت شما آن‌ها را به ادامه دادن رفتار مثبتشان، تشویق می‌کند.
4) نقاط حساس در روابط بین بچه‌ها را پیدا و برای جلوگیری از بروز مشکلاتِ تکرارشونده، برنامه‎ای تهیه کنید. سعی کنید بفهمید الگویی برای دعوای بچه‌ها وجود دارد یا خیر. اگر بچه‌ها به‌طورمعمول بر سر موضوعی مشخص مثل بازی رایانه‎ای یا انتخاب برنامه تلویزیونی با هم دعوا می‌کنند، برنامه زمانی مشخصی برای بازی با رایانه و تماشای تلویزیون، تعیین کنید. اگر همیشه وقتی در آشپزخانه مشغول هستید، دعوا شروع می‎شود، می‌توانید برای آماده کردن غذا از بچه‌ها کمک بگیرید.
۵) پیام دعوای بچه‎ها را دریابید. گاهی دعوای بچه‌ها برای این است که می‎خواهند توجه پدر و مادر را جلب کنند. گاهی بچه‌ها از مقایسه و تبعیض و ناعدالتی در خانه شاکی هستند و ترجیح می‌دهند به‌جای اعتراض به والدِ قدرتمند، با خواهر و برادر ضعیف‌تر دست‌وپنجه نرم کنند. بنابراین بعضی‌اوقات اگر پدر و مادرها رفتارشان را اصلاح کنند، دعوای بچه‌ها خودبه‌خود تمام می‌شود.

پنج «نباید» برای کاهش دعواهای خواهر و برادری
1) شما در ارتباط با همسرتان از چه روش‌هایی برای حل تعارضات و اختلاف سلیقه‌هایتان استفاده می‌کنید؟ دعوا و جرو‎بحث‌های دایمی در خانه به بچه‌ها می‌گوید این تنها راه برای حل مشکلات است.

2) همیشه تصور نکنید کودکی مقصر است که دیگری را کتک می‌زند. بعضی اوقات، «قربانی»، خواهر یا برادرش را به حد جنون تحریک و اذیت کرده‌است. معلوم است که بچه‌ها نباید همدیگر را کتک بزنند، اما وظیفه شماست که از اذیت‌های پشت صحنه‎ آگاه باشید. بنابراین هیچ‌وقت به‌طور پیش فرض از قربانیِ دعوا طرفداری نکنید.
۳) اگر دعوا خیلی سخت و جدی نیست و احتمالِ آسیب‌دیدنِ بچه‌ها هم وجود ندارد، دخالت نکنید. بچه‌ها به‌طورمعمول وقتی تماشاگر داشته‎باشند، طولانی‌تر، با صدای بلندتر و حرارت بیشتری دعوا می‌کنند. بنابراین می‌توانید اجازه بدهید دعواهای کلامی و مشکلات کوچکشان را خودشان حل کنند.
4) دعواکردن بچه‌ها، خیلی اوقات آسیب و ضرر خاصی در پی ندارد ولی به‌هرحال جنگ و جدل، کار پسندیده‌ای نیست. بنابراین تحت هیچ شرایطی برای خاتمه دادن به ماجرا، به بچه‌ها باج ندهید و تسلیت خواسته‎هایشان نشوید.
۵) همه‌چیز را به‌هم ربط ندهید. «نباید با خواهرت دعوا می‌کردی، چون از تو بزرگ تره/ کوچک‌تره/ ضعیف‌تره/ دختره/ ....». آموزش دادنِ احترام گذاشتن به بزرگ‌تر و مراعات حالِ کوچک‌تر و چیزهایی از این دست، جایش وسط دعوا نیست. بچه‌ها نباید دعوا کنند چون دعوا کار بدی است و روش‌های بهتری برای حل مشکلات وجود دارد.
*برگرفته از کتاب «راهنمای کامل تربیت کودک»، نوشته الیزابت پنتلی و ترجمه اکرم قیطاسی