علت بی قراری کودک، چرا آروم نمی گیره؟

خیلی از والدین را می بینیم که از پر تحرکی و بی قراری زیاد بچه هایشان شاکی هستند و به دنبال راهی برای آرام کردن بچه ها به مشاور یا روان پزشک مراجعه می کنند.

تاکنون نام های زیادی برای بی قراری به کار رفته که از آن جمله می توان به بیش فعالی ، بی ثباتی ، ناآرامی زودرس ، پرتحرکی ، اختلال مغزی خفیف و اختلال مربوط به کمبود توجه اشاره کرد . عده ای از متخصصان بی قراری کودکان را در زمره اختلالات رفتاری یا ناسازگاری قرار داده اند و برخی نیز آن را جز اختلالات نوروتیک به شمار می آورند . این مشکل یکی از علل اصلی شکایت والدین از رفتار فرزندانشان است . تقریبا ۲۰ درصد کودکان ۶ - ۱۲ سال به این اختلال دچارند و نسبت به شیوع آن در بین پسرها ۳ -۱۰ برابر بیشتر از دخترهاست .

علائم و نشانه ها :

کودکان بی قرار معمولا از ماههای اول تولد به طور پی در پی میل شدید به مکیدن شیر را از خود نشان می دهند و به دنبال آن بی میلی و انزجار شدید ابراز می دارند . در مدتی کوتاه بارها می خندند و بلافاصله پس از آن بی علت گریه می کنند . لباس هایشان رو پشت و رو می پوشند . همیشه مشکل بستن بند کفش هایشان را دارند . در مدرسه حواس پرت و شلوغ کننده اند . معمولا در درس خاصی مثل املا یا ریاضی اشکال یادگیری دارند . آنان می خواهند که محبوب باشند ، اما چون نمی دانند چگونه به این محبوبیت دست یابند در جمع مردم رفتار ناپسندی از خود بروز می دهند و اغلب اعصاب دیگران را خرد می کنند . ولی در روابط دونفره با اینکه کمی برتر طلب اند ، در عین حال بهترین عملکرد را دارند .

انواع تحرک و بی قراری

تحرک و بی قراری به سه دسته تقسیم می شوند :

این کودکان را با سه ویژگی کلی که هریک زیرمجموعه های خاص خود را دارند می شناسند . این سه ویژگی عبارتند از : بیش فعالی ، بی توجهی ، برانگیخته شدن ناگهانی .

بیش فعالی ؛ یعنی اینکه کودکان بی قرار لحظه ای از حرکت باز نمی ایستند ، از این سو به آن سو می دوند ، از هر چیزی بالا می روند ، تحمل نشستن به مدت طولانی را ندارند ، دائم دست و پاهایشان را تکان می دهند ، فضای باز را به محیط بسته ترجیح می دهند و حتی در خواب نیز به طور افراطی در حرکت اند .

بی توجهی ؛ این کودکان با گوش ندادن به سخنان دیگران ، انجام ندادن تکالیف مدرسه ، به اتمام نرساندن کارهایی که شروع می کنند ، از یک شاخه به شاخه دیگر پریدن و فراموش کردن دستورهای داده شده مشخص می شود .

برانگیخته شدن ناگهانی یا تکانش گری ؛ به این معناست که این کودکان در تکلم و رفتارشان بدون تفکر قبلی عمل می کنند .

شایان ذکر است که صفات مطرح شده باید قبل از ۷ سالگی در کودکان پدیدار شود و حداقل شش ماه دوام داشته باشد تا بتوان کودک را در زمره افراد دچار اختلال بی قراری قرار داد . تحقیقات نشان می دهد که در بین سه ویژگی کلی یاد شده ، بی توجهی از بقیه صفات حائز اهمیت تر است .

علت بی قراری در کودکان چیست ؟

بی قراری معمولا به دو علت جسمی و روانی نسبت داده می شود . محرومیت های شدید عاطفی در دوران کودکی از مهم ترین عوامل روانی و وراثت ، اختلالات دستگاه عصبی ، رژیم غذایی نامناسب و تماس با مواد آلوده کننده از مهم ترین عوامل جسمانی بروز این مشکل به شمار می روند . بررسی خواهر و برادرهای کودکان بی قرار و همچنین دوقلوها نشان می دهد که وراثت یکی از عواملی است که در ایجاد بی قراری نقش تعیین کننده دارد . به علاوه تحقیقات نشان می دهد که نوار مغزی ۳۰- ۵۰ درصد کودکان بی قرار غیرطبیعی است و بی قراری ممکن است ارتباط زیادی با صرع داشته باشد . به طوری که تمام انواع صرع به استثنای صرع کوچک ممکن است باعث بروز این حالت شوند . مصرف مواد غذایی حاوی رنگ ها و طمع های مصنوعی یا مواد نگهدارنده و همچنین زندگی در محیط آلوده به سرب یا تماس طولانی با لامپ های مهتابی که مقداری اشعه ایکس در خود دارند از دیگر علل جسمی ابتلا به بی قراری است .

تحرک بیش از حد و آسیب آن در مطالعه :

یکی از اختلالاتی که باعث آسیب رساندن به امر مطالعه برخی از کودکان و نوجوانان می شود ، ابتلا به اختلال بی قراری یا بیش فعالی است . به طور معمول در مبتلایان به بیش فعالی « اختلال توجه » دیده می شود . وجود اختلال توجه در این گونه کودکان و نوجوانان باعث می شود که آنها نتوانند روی مطالب مورد مطالعه متمرکز بشوند و زمان توجه آنان کوتاه است . آنها معمولا گوش های بسیار تیزی دارند و در اثر شنیدن کم ترین صدایی حواس شان پرت می شود . این مسئله در هنگام حضور آنها در کلاس نیز مشهود است ،به طوری که مدام حواس آنها در سر کلاس پرت می شود . این قبیل کودکان و نوجوانان در هنگام مطالعه با مشکل حواس پرتی مواجه می شوند و تمرکز آنان از دست می رود ، به همین جهت مدام مورد اعتراض والدین و معلم خود قرار می گیرند . گاه همین سرزنش های مکرر و تنبیه هایی که در مورد این قبیل کودکان اعمال می شود ، آنها را در آینده دچار اختلال سلوک و اختلال رفتار می کند و گاه باعث ترک تحصیل و رها کردن مطالعه توسط آنان می گردد . آنها همچنان که در کلاس آرام و بی حرکت نیستند و برخی از آنان در یک جا نمی نشینند و به راه می افتند ، در هنگام مطالعه در خانه نیز نمی نشینند و مدام از کنار کتاب و دفتر خود برمی خیزند و به علت همین نشست و برخاست ها ی متوالی مورد اعتراض والدین و معلمان خود قرار می گیرند و مدام توسط آنها سرزنش می شوند که این امر نیز می تواند زمینه ابتلا آنان را به اختلال رفتار فراهم کند . ویژگی دیگر کودکان و نوجوانان بیش فعال این است که کاری را نیمه تمام رها کرده ، به سراغ کاری دیگر می روند . این امر می تواند در مطالعه آنها نیز مصداق داشته باشد . یعنی مطالعه کتابی را به پایان نرسانده خسته می شوند و نمی توانند به طور مداوم مطالعه نمایند . اگر بیماری آنان کنترل گردد ، آنها قادر می شوند که در جایی بنشینند و با دست یافتن به تمرکز بیشتر ، بهتر مطالب را یاد بگیرند و آنها را به صورت پایدارتری در خاطر خود نگه دارند .

راهکارهایی برای درمان :

-دارو درمانی و اصلاح رفتار از مهم ترین اقدامات درمانی است که برای مشکل بی قراری کودکان به کار می رود . آمفتامین در مورد کودکان بی قرار به کار رفته و ثابت شده است که اگر به درستی بهره برداری شوند تأثیر خوبی در تقویت تمرکز دارند که به نوبه خود کارکرد این کودکان را در مدرسه و رفتار عمومی شان بهبود می بخشند . چنانچه کودکان بیش از پنج سال سن داشته باشند با نظر پزشک می توان از دارو درمانی برای رفع مشکل آنان استفاده کرد .

-دومین شیوه در درمان این کودکان اصلاح رفتار است که فرآیند آن عبارت است از : مشخص کردن رفتارهای نابهنجار ، تعیین عواملی که موجب تقویت آنان می شود و سپس فراهم کردن محیط مناسب جهت ارتقای رفتارهای اجتماعی قابل قبول و تقویت رفتارهای مناسب .

-علاوه بر این موارد ، با توجه به رژیم غذایی کودکان بی قرار و جلوگیری از تشدید تجارب شکست کودک در محیط خانه می توان گام های مؤثری برای رفع این اختلال برداشت . زیرا بسیاری از مواد غذایی مناسب برای بدن ما ممکن است مشکلات کودکان بی قرار را تشدید کند . از طرفی کودکان بی قرار دائما در زندگی شکست می خورند ، به دردسر می افتند و به ندرت طعم موفقیت را می چشند . لذا با شناخت رغبت ها و استعدادهای این کودکان و بهره گیری از موارد مذکور برای کاهش تجارب شکست یا افزایش تجارب موفقیت آمیز در زندگی روزمره می توان به رفع مشکل شان کمک کرد .