حرکات نوزاد از بدو تولد، تعدادی از اعمال ناخودآگاه

اعمال خودآگاه نوزاد، کارهایى است که قبل از انجام آن‌ها درباره‏شان فکر مى‏کند و تصمیم مى‏گیرد. اگر جغجغه‏اى را به نوزاد نشان دهند و آن را به صدا درآورند، قسمت تفکر مغز نوزاد فعال مى‏شود و تصمیم مى‏گیرد دست خود را به طرف آن دراز کند. سپس مغز با ارسال پیامى به عضلات دست، دستور گرفتن آن را صادر مى‏کند.

اعمال ناخودآگاه
برخلاف اعمال خودآگاه، اعمال رفلِکسى یا انعکاسى به‏ طور خودکار صورت مى‏گیرند. آزمایش مشهور ضربه زدن به زیر زانو، یکى از این اعمال انعکاسى را نشان مى‏دهد. اگر به نقطه معینى در قسمت پایین زانو ضربه‏اى وارد کنند، بدون آگاهى و تصمیم و به‏طور ناخودآگاه پا به طرف بالا پرتاب مى‏شود. بسیارى از حرکات و رفتارهاى نوزاد انعکاسى است و بسیارى از آنها جنبه خود حفاظتى و دفاعى دارند. تعداد اعمال انعکاسى حدود ۷۰ حرکت است.

مکیدن و عمل بلع
مکیدن و بلع، مهم‏ترین عمل انعکاسى است که براى نوزاد، نقش حیاتى دارد. نوزاد در برابر تحریک سقف دهان، دهان، لب‏ها، گونه‏ها و چانه (به ترتیب حساسیت)، شروع به مکیدن مى‏کند. این عمل انعکاسى نزدیک وقت شیر خوردن و هنگام آن آشکارتر است. رفلکس مکیدن با تماس لب‏هاى نوزاد با پستان یا شىء دیگر بروز مى‏کند. این رفلکس اگر بعد از تولد تحریک نشود ناپدید خواهد شد و به‏طور طبیعى در شش ماهگى کاهش مى‏یابد.

رفلکس جستجو
جستجو حرکت انعکاسى دیگرى است که مربوط به مکیدن مى‏باشد. وقتى سرسینه مادر، صورت نوزاد را لمس مى‏کند و قلقلک مى‏دهد، نوزاد صورت و دهان خود را برمى‏گرداند و به جست‏وجوى سر سینه مادر مى‏پردازد. این عمل به شیر خوردن کمک مى‏کند.
عمل ناخودآگاه جست‏وجو، در تغذیه نوزاد در طول شب اهمیت زیادى دارد. نوزاد در کنار مادر و در تماس با سینه او به خواب مى‏رود و این حرکت انعکاسى به او یارى مى‏کند تا بدون کمک مادر، سینه او را بگیرد و تغذیه کند.
دو عمل انعکاسى مکیدن و جست‏وجو، نوزاد را به منبع غذا و تغذیه از آن راهنمایى مى‏کند. هنگام شیر خوردنِ نوزاد نباید گونه یا صورت او را لمس یا نوازش کرد، زیرا این عمل باعث برگرداندن صورتش و مزاحم شیر خوردنش مى‏شود. بهترین موقعیت براى شیردادن نوزاد، خواباندن او به پهلو و روبه‏روى سینه مادر است، به‏طورى که شکم او مقابل شکم مادر قرار گیرد. در این وضعیت، سینه با صورت و لب‏هاى نوزاد تماس پیدا کرده، او را به جست‏وجو و تغذیه وادار مى‏کند. رفلکس جست‏وجو از بدو تولد تا زمانى که کودک قادر به دیدن غذا مى‏شود ادامه دارد. وقتى گونه یا لب نوزاد را لمس مى‏کنید، نوزاد سر خود را به همان طرف برمى‏گرداند.

رفلکس مورو
رفلکس مورو از بدو تولد تا دو ماهگى شدید است. به این شکل که تولید صدا یا حذف ناگهانى تکیه‏گاه در نوزاد موجب عدم تعادل در وى شده و دست‏ها به‏طور ناگهانى از هم باز و انگشتان به شکل C در مى‏آیند یا حرکت انعکاسى از جا پریدن، عکس‏العملى در برابر صداى بلند و رها شدن ناگهانى سر و گردن نوزاد است.
در مقابل این احساس افتادن، نوزاد مثل این که بخواهد چیزى را بگیرد یا کسى را بغل کند، دست‏هاى خود را باز و سپس آنها را به هم نزدیک مى‏کند. این رفلکس با لب ورچیدن، اخم و گریه همراه است، به‏ویژه اگر کسى نوزاد را بغل و آرام نکند. رفلکس مورو، یک عمل حفاظتى است که نوزاد با دست‏هاى کوچک خود به جست‏وجوى جایى امن مى‏پردازد. این عمل انعکاسى به‏تدریج ضعیف مى‏شود و پس از سه تا شش ماه از بین مى‏رود.

عمل انعکاسى گرفتن
رفلکس چنگ زدن یا گرفتن از بدو تولد وجود داشته و به‏تدریج طى ۶ هفته تا ۳ ماه از بین مى‏رود. بدین صورت که هرگاه شیئى در دست نوزاد قرار گیرد، آن را محکم مى‏گیرد.
بررسى رفلکس‏هاى نوزادان مى‏تواند تا حدودى معرف سلامتى نوزاد باشد.
اگر شخصی انگشت خود را از طرف مقابل شست در دست نوزاد بگذارد و با لمس کردن و نوازش کف دست او را تحریک کند، انگشتان نوزاد انگشت فرد را محکم خواهد گرفت. اگر در این حالت فرد سعى کند نوزاد را بلند نماید، عضلات بازو و مچ نوزاد منقبض مى‏شوند تا او را بلند کند. نیروى دست نوزاد در این رفلکس به قدرى است که او را تا اندازه‏اى از جا بلند مى‏کند.
رفلکس مشابهى نیز در اثر تحریک کردن کف پاى نوزاد به‏وجود مى‏آید. به این معنى که خاراندن کف پاى نوزاد، نزدیک انگشتان، باعث جمع شدن انگشتان پا به طرف انگشت فرد محرّک مى‏شود. این رفلکس معمولاً در سه ماهگى از بین مى‏رود.
به عقیده دانشمندان، دو رفلکس یاد شده یادگارى از رفتار نوزاد انسان براى چسبیدن به مادر و مشابه رفتار نوزاد در سایر پستانداران است.

رفلکس شمشیربازان، یا رفلکس نگه‌دارنده گردن
این رفلکس نوزاد را وادار مى‏کند که حالت دفاعى شمشیربازان را به خود بگیرد و به دست خود که در جلو صورت او به بیرون دراز شده است نگاه کند. اگر سر نوزاد را که به پشت خوابیده، به یک طرف بگردانند، دست و پاى او در همان طرف از بدن دور شده و دست و پاى طرف دیگر جمع مى‏شود. این رفلکس، نوزاد را از به‌کار بردن دست‏ها، پاها و سر در خط میانى و جلو بدن براى دفاع منع مى‏کند. رفلکس شمشیربازان، در سه تا چهار ماهگى از بین مى‏رود و جاى خود را به هماهنگى دست و چشم مى‏دهد.

رفلکس پس کشیدن
این واکنش، هنگام گرفتن خون از نوزادان مشاهده مى‏شود. اگر محرک دردآورى به پاى نوزاد فرو رود (مثل فرو کردن سوزن به پاشنه پا براى گرفتن خون)، نوزاد در جهت دور شدن از محرک، پاى خود را جمع مى‏کند و هم‏زمان با عقب کشیدن پاى خود، براى پس راندن محرک با پاى دیگر ضربه مى‏زند.

رفلکس رایتینگ
این واکنش، به نوزاد کمک مى‏کند تا سر، تنه، دست‏ها و پاهاى خود را در هماهنگى با یکدیگر نگه دارد، و خود را براى حرکت و راه رفتن تا پایان سال اول آماده کند. مهم‏ترین بخش این رفلکس، سعى نوزاد در نگه‏داشتن سر خود در وضعى متناسب با سایر اندام‏هاى بدن است. اگر صورت نوزاد را به بالش بچسبانند، بلافاصله آن را بلند مى‏کند و به یک طرف مى‏گرداند. اگر دست‏هاى او را بگیرند و بنشانند، طورى خود را جمع مى‏کند و شانه‏ها را بالا مى‏گیرد که بتواند سر خود را نگه دارد و از خم شدن آن جلوگیرى نماید.

رفلکس قدم برداشتن
یکى دیگر از حرکات انعکاسى جالب در نوزادان قدم برداشتن است. اگر نوزاد را روى میز، طورى نگه دارند که وزن او روى یک پا قرار گیرد، سعى مى‏کند تا پاى خود را از روى میز بردارد و مثل این که مى‏خواهد راه برود، پاى دیگر را به جاى آن بگذارد. این رفلکس، معمولاً در ماه دوم از بین مى‏رود.

رفلکس پرهیز از خفگى
یکى دیگر از انعکاس‏هاى حفاظتى جالب پرهیز از خفگى است. اگر پتوى نازکى روى صورت و بینى نوزاد بیندازند، ابتدا آن را به دهان گرفته و به سرعت سر خود را به دو طرف مى‏چرخاند و با دو دست پتو را از روى صورت خود پس مى‏زند.

رفلکس تهوع
رفلکس تهوع از زمان تولد شروع مى‏شود و تا پایان عمر ادامه دارد. تحریک کردن ته حلق باعث پایین آمدن فک و بیرون آمدن زبان از دهان مى‏شود. این عمل به‏طور خودکار، آن‏چه را در گلوى نوزاد مانده باشد بیرون مى‏اندازد. این رفلکس هنگامى که کودک غذا خوردن را شروع مى‏کند، از خفگى او جلوگیرى مى‏کند.
این رفلکس‏ها براى نوزاد جنبه حیاتى و تکاملى دارند و مشاهده آنها والدین را از توانایى‏هاى این موجود کوچک به تعجب و شگفتى وا مى‏دارد.

رفلکس بابنسکى
این واکنش، از بدو تولد تا سه ماهگى وجود دارد. بدین صورت که وقتى سمت جانبى کف پاى نوزاد را از پاشنه به طرف انگشت کوچک، با شى‏ء نوک تیز تحریک کنیم، انگشتان پا به صورت پروانه‏اى از هم فاصله مى‏گیرند.