افسردگی بعد از زایمان، راه جلوگیری دارد؟

مادرشدن اتفاقی بی‌نظیر است که کل زندگی فرد را تحت تاثیر قرار می‌دهد. با این حال، گاهی شادی و هیجان قبل از تولد فرزند، تحت‌الشعاع تغییرات شدید هورمونی، استرس، کمبود خواب و مسائل دیگر بعد از زایمان قرار می‌گیرد. بنابراین جای تعجب نیست که برخی از مادران شور و علاقه قبلی خود را از دست داده و دچار کج‌خلقی بعد از زایمان می‌شوند. این حالت، در موارد حادتر به شکلی در می‌آید که افسردگی بعد از زایمان نامیده می‌شود. این وضعیت، برای حدود ۲۰ درصد مادران اتفاق می‌افتد. با وجود اینکه این اختلال نسبتا رایج است اما تشخیص آن مشکل است. به خاطر داشته باشید که تشخیص این بیماری هم برای کمک به مادر و هم فرزند لازم است. خوشبختانه، این بیماری، به شیوه‌های مختلفی قابل درمان است.

تفاوت کج‌خلقی و افسردگی بعد از زایمان و مدت زمان آنها
با وجود آنکه این دو اصطلاح غالبا بجای هم بکار می‌رود اما معانی آنها متفاوت است:

کج‌خلقی بعد از زایمان
وضعیتی کاملا متداول و نرمال است و برای حدود ۷۰ درصد خانم‌ها اتفاق می‌افتد. آنها پس از زایمان احساس ناراحتی، زودرنجی، خستگی و اضطراب داشته و دچار مشکلاتی برای خوابیدن می‌شوند. کج خلقی بعد از زایمان معمولا چند روز بعد از به دنیا آمدن کودک آغاز و ۲ تا ۳ هفته به طول می‌انجامد.

افسردگی بعد از زایمان
علائم آن بسیار شبیه کج‌خلقی است به همین اغلب افراد در تشخیص آنها دچار اشتباه می‌شوند. اما بر خلاف مورد قبلی، علائم افسردگی بعد از زایمان در سال اول بعد از زایمان در هر زمان ممکن است مشاهده شود. ممکن است علائم چند هفته، چند ماه یک سال و حتی گاهی بیشتر ادامه پیدا کند.

چه چیزی موجب افسردگی بعد از زایمان می‌شود؟
علت دقیق این بیماری ناشناخته است اما تغییرات هورمونی بعد از زایمان اغلب به عنوان عامل اصلی شناخته می‌شود. سایر عوامل عبارتند از: خستگی ناشی از مراقبت از فرزند، کمبود خواب، احساسات غیر واقعی نسبت به مادر بودن، استرس ناشی از تغییرات زندگی و کار، احساس اینکه از جذابیت ظاهری فرد کاسته شده و کلنجار رفتن با هویت جدید.

علائم افسردگی بعد از زایمان
همانطور که گفته شد تشخیص افسردگی بعد از زایمان، مشکل است. برخی تصور می‌کنند اگر فرد حس صدمه زدن به خود داشته باشد حتما با افسردگی بعد از زایمان، روبرو است. اما چنین تصوری غلط است زیرا در برخی از موارد ابتلا به افسردگی بعد از زایمان این احساس وجود ندارد. علائم این بیماری عبارتند از:
گریه کردن؛
زودرنج‌شدن؛
خواب غیر پیوسته؛
مشکل در زمینه غذا خوردن؛
احساس ناراحتی، بی‌پناهی و ناامیدی دائم،
اضطراب مفرط؛
داشتن مشکل برای انجام کارها در خانه یا در محیط کار؛
از دست‌دادن علاقه به کارهایی که انجام آنها قبلا برای فرد جذاب و لذت‌بخش بود؛
انزوای اجتماعی؛
احساس بی‌ارزش بودن و مادر بدی بودن؛
ناتوانی در مراقبت از خود و فرزند؛
داشتن تفکرات عجیب در مورد سلامتی کودک؛
احساس منفی یا علاقه کم به کودک؛
ترس از تنها ماندن با کودک؛
در صورت مشاهده علائم بالا، مهم است بدانید که این بیماری به معنای خطاکار بودن یا به دلیل کارهای قبلی شما نیست و ممکن است برای هر زنی اتفاق بیفتد.

چه کسانی در معرض افسرگی بعد از زایمان قرار دارند؟
برخی عوامل احتمال ابتلا به افسردگی بعد از زایمان را افزایش می‌دهد. اما حتی اگر برخی از این عوامل را دارا می‌باشید بدین معنی نیست که حتما به این بیماری مبتلا خواهید شد. همچنین برخی از خانم‌ها بدون داشتن این عوامل به افسردگی مبتلا می‌شوند:
وجود سابقه افسردگی در خانواده یا داشتن افسردگی در حین بارداری؛
اتفاقات استرس‌زا در سال اول تولد فرزند؛
تحمل سختی زیاد در بارداری یا زایمان؛
مسائل مالی یا خانوادگی؛
حمایت اجتماعی کم؛
مراقبت از کودک با بیماری بلند مدت.

چگونه افسردگی بعد از زایمان تشخیص داده می‌شود؟
پزشک سوالاتی در مورد تجارب و احساسات شما می‌پرسد. تشخیص بر مبنای این علائم انجام می‌شود. او همچنین ممکن است آزمایشاتی را برای شما تجویز کند تا احتمال سایر بیماری‌ها را رد کرده و مطمئن شود مبتلا به افسردگی شده‌اید. مثلا ممکن است آزمایش تیروئید تجویز شود زیرا اختلال در سطوح هورمون تیروئید منجر به ناپایداری عاطفی می‌شود.

چرا درمان این بیماری اهمیت زیادی دارد؟
اگر حس می‌کنید مبتلا به افسردگی شده‌اید حتما باید به همسر و پزشک خود اطلاع دهید. اگر درمان انجام نشود، روابط با فرزند یا سایرین ماه‌ها یا حتی سال‌ها تحت تاثیر قرار می‌گیرد. متخصصان بر این باور هستند که درمان‌نکردن افسردگی بعد از زایمان، می‌تواند منجر به تاخیر در یادگیری زیان، مسائل رفتاری و گریه زیاد کودک شود. به همین دلیل، در صورت ابتلا به بیماری، به جای حفظ آن نزد خود حتما باید به دنبال درمان باشید. خیلی بعید است که بدون مشورت با متخصص بتوانید بیماری را از خود دور کنید. خوشبختانه، اگر افسردگی تشخیص داده شود راه‌های موثر زیادی برای درمان آن وجود دارد.

آیا می‌توان از بروز این بیماری جلوگیری کرد؟
همانطور که گفته شد بروز افسردگی به معنای خطای مادر نیست. شما نه می‌توانید آن را به وجود بیاورید نه می‌توانید جلوی ظهور آن را بگیرید. اما با انجام برخی کارها حداقل می‌توانید از شدت آن بکاهید:
خود را آماده نمایید
آیا آن بچه‌های دوست‌داشتنی با صورت‌های بسیار زیبا و بدون نقص را در فیلم‌ها و سریال‌های دیده‌اید؟ چنین چیزی واقعا وجود ندارد. همه آنها، بچه‌های چند ماهه هستند زیرا تمامی نوزادان در بدو تولد صورت‌های ناصاف، کک‌مکی و چروکیده دارند. آن مادران زیبایی که در فیلم‌های سینمایی خیلی آرام و موقر به همراه نوزاد خود در حال خروج از بیمارستان دیده می‌شوند را چطور؟ آن هم افسانه است. حتی ستاره‌های سینما که به نظر می‌رسد بعد از زایمان زیبایشان اصلا تغییر نکرده مربی خصوصی، آشپز و پرستار کودک دارند (به اضافه فتوشاپ!!). داشتن انتظارات غیر واقعی در مورد زایمان و مادر شدن فشار بیشتری را به شما وارد می‌کند. چه خوب است در کلاس‌های آمادگی برای زایمان، تربیت فرزند و غیره شرکت کرده یا با کسانی که تجارب مشابهی دارند صحبت نمایید.
از دیگران کمک بگیرید
قبل از زایمان هماهنگی‌های لازم را انجام دهید. از دیگران کمک بگیرید. خجالتی نباشید. حتما باید از کمک دوستان، مادر، خواهر، خواهر همسر و دیگران استفاده کنید. حتی داشتن ۵ دقیقه آرام در روز نیز به روند بازیابی شما کمک می‌کند.
به اندازه کافی استراحت کنید
خواب کافی خیلی به شما کمک می‌کند. بعید است بتوانید مثل گذشته مثلا به طور پیوسته ۸ ساعت بخوابید. از هر فرصتی که بدست می‌آورید استفاده کنید. مثلا زمانی که نوزاد خواب است شما نیز استراحت نمایید. از همسر خود بخواهید گاهی اوقات مثلا برخی شب‌ها کارهای بچه را انجام دهد.
خوب غذا بخورید
مطالعات نشان می‌دهد کمبود ویتامین‌های B و D احتمال ابتلا به افسردگی بعد از زایمان را افزایش می‌دهد. از سوی دیگر،‌ داشتن یک رژیم غذایی متعادل به داشتن احساس بهتر شما و بازیابی فیزیکی،‌ کمک می‌کند.
ورزش کنید
با تایید پزشک بعد از زایمان فعالیت بدنی خود را آغاز نمایید، اما نباید به خود فشار بیاورید.
روابط اجتماعی خود را از سر بگیرید
زمانی را با دوستان خود صرف نمایید. انزوای اجتماعی موجب افسردگی می‌شود. مهم است که ارتباط خود را با برخی از دوستان قبلی مجددا برقرار نمایید. به اضافه اینکه حالا زمینه جدیدی برای دوستی با افراد دیگر ایجاد شده است.