بارداری اکتوپیک چیست؟
همانطور که می‌دانید هر ماه یک تخمک از تخمدان‌های خانم‌ها آزاد شده و به سمت لوله فالوپ حرکت می‌کند.
همانطور که می‌دانید هر ماه یک تخمک از تخمدان‌های خانم‌ها آزاد شده و به سمت لوله فالوپ حرکت می‌کند. اگر فرد باردار نشود لایه‌های پوسته مانندی از پوشش رحم او دفع شده و عادت ماهیانه اتفاق می‌افتد. اما اگر تخمک با اسپرم بارور شود راه خود را به سمت رحم پیش گرفته و در آنجا در دیواره رحم لانه‌گزینی می‌کند و برای تبدیل شدن به جنین به رشد خود ادامه می‌دهد.
اما در حالتی که بارداری خارج رحمی (اکتوپیک) اتفاق بیفتد تخمک باردار شده بیرون رحم لانه‌گزینی می‌کند که در آنجا نمی‌تواند به صورت طبیعی رشد کند. اغلب بارداری‌های خارج رحمی، در یکی از لوله‌های رحمی اتفاق می‌افتد اما در سرویکس، تخمدان یا در شکم نیز امکان آن وجود دارد.
احتمال بارداری اکتوپیک در حدود ۲ درصد بوده و معمولا دلیلش آن است که حرکت تخمک در لوله فالوپ آرام یا به دلیل جراحت توام با ممانعت است. این فرایند خیلی زود و معمولا قبل از آنکه فرد متوجه بشود باردار شده، اتفاق می‌افتد. اما باید به سرعت درمان شود چون خطر پارگی لوله فالوپ و خونریزی داخلی که خطر جانی را به همراه دارد، وجود دارد. اگر شک دارید که بارداری خارج رحمی اتفاق افتاده حتا به پزشک خود اطلاع دهید. خوشبختانه با تشخیص و درمان بموقع، احتمال زیادی وجود دارد که در آینده بتوانید یک بارداری سالم را تجربه نمایید.
علائم بارداری خارج رحمی
تشخیص بارداری خارج از رحم مشکل است زیرا بسیاری از علائم این بارداری مثل حساس شدن پستان‌ها، حالت تهوع و خستگی شبیه علائم اولیه یک بارداری نرمال هستند. اما با وجود آنکه گرفتگی‌های گاه به گاه و لکه بینی واژینال خفیف حتی در بارداری معمولی نیز نباید موجب نگرانی فرد بشوند اما اگر علائم زیر را مشاهده کردید به پزشک خود اطلاع دهید به خصوص اگر علائم ادامه‌دار یا تشدید شد:
خونریزی و لکه بینی خفیف غیر نرمال یا لکه‌های قهوه‌ای بعد از تست مثبت بارداری؛
سایر خونریزی‌های واژینال که قبلا در زمان پریود مشاهده نکرده بودید؛
درد نیشگون مانند و انقباض‌گونه که معمولا در پایین شکم حس می‌شود؛ این درد معمولا به صورت یک درد خفیف آغاز شده و به مرور به شکل اسپاسم و گرفتگی در می‌آید. درد ممکن است ادامه‌دار و متناوب بوده و با فعالیت، فشار روده‌ها یا سرفه بدتر شود.
اگر به بارداری خارج رحمی توجه نشده و پارگی لوله رحمی اتفاق بیفتد علائم زیر مشاهده می‌شود:
خونریزی شدیدتر؛
تشدید درد شکمی؛
درد نیشگون مانند و شدید شکمی؛
فشار مقعدی؛
استفراغ؛
فشار خون پایین به دلیل از دست دادن خون؛
احساس بی‌حالی، ضعف و سرگیجه به دلیل از دست دادن خون؛
درد در ناحیه کتف به دلیل تجمع خون زیر دیافراگم.
تشخیص بارداری خارج رحمی
این بیماری معمولا در هفته چهارم تا ششم بارداری از طریق سونوگرافی و آزمایش خون با بررسی سطح هورمون گنادوتروپین جفتی انسان (hCG) تشخیص داده می‌شود. اگر هورمون hCG کمتر از میزان نرمال افزایش پیدا نماید، به معنای بارداری خارج رحمی است.
درمان بارداری خارج رحمی
متاسفانه راهی برای پیشگیری از این بیماری وجود ندارد اما چنیدن راه برای درمان آن هست که نیازمند مراقب زیاد زیر نظر پزشک و اطمینان از برگشت سطح هورمون hCG به صفر است:
درمان دارویی. موارد بارداری خارج رحمی جزئی که نه قلب جنین تشکیل شده و نه لوله فالوپ پاره شده، با متوترکسات قابل درمان است. بعد از تزریق این دارو، باید پیگیری‌های مکرر انجام شود تا مطمئن شوید سطح هورمون hCG به طور مناسب در حال کاهش است. اگر در روز چهارم تا هفتم بعد از درمان، هورمون ۱۵ درصد کاهش پیدا نکند، دارو اثر نکرده و دوز دوم باید تزریق شود. فراموش نکنید که در دوره درمان نباید الکل، فولیک اسید و داروهای مسکن مثل ایبوپروفن مصرف شود تا مشخص شود دارو به خوبی اثر کرده است. در طول دوره درمان که ۴ تا ۶ هفته به طول می‌انجامد هنوز هم احتمال پارگی لوله فالوپ وجود دارد، به همین دلیل مراقبت مداوم زیر نظر پزشک امری ضروری است. حدود ۹۰ درصد بارداری‌های خارج رحمی اگر بموقع تشخیص داده شوند با درمان دارویی مداوا خواهند شد.
عمل جراحی لاپاراسکوپی. در موارد دیگری که درمان دارویی مناسب نباشد پزشک از شیوه جراحی به همراه بیهوشی عمومی برای مداوای بارداری خارج رحمی استفاده می‌کند. جراحی با استفاده از لاپاروسکوپ که از طریق شکاف‌های کوچک داخل شکم می‌شود. پزشک با استفاده از وسایل جراحی می‌تواند بارداری را از بین ببرد. در شرایطی که لوله فالوپ دچار پارگی شده باشد بخشی از آن باید برداشته شود. بعد از حدود 24 ساعت از جراحی، فرد از بیمارستان مرخص می‌شود و زمان بازیابی حدود 1 تا 2 هفته است.
لاپاروتومی. گاهی شکاف بزرگتری برای برداشتن بارداری خارج رحمی نیاز است. در این شرایط یک تا ۲ روز بعد از جراحی می‌توان از بیمارستان مرخض شده و زمان بازیابی حدود ۶ هفته است.
عوارض و خطرات بیماری
اگر درمان بیماری انجام نشود تخمک ممکن است در لوله فالوپ رشد کرده و منجر به پارگی آن بشود. اگر لوله فالوپ دچار پارگی بشود دیگر نمی‌تواند تخمک را به سمت رحم هدایت نماید و اگر پارگی لوله فالوپ مورد توجه قرار نگیرد ممکن است خونریزی داخلی که خطر جانی را به همراه دارد اتفاق بیفتد. پزشک با تشخیص و درمان بموقع می‌تواند به روش‌هایی که در بالا ذکر شد بافت را بردارد به طوری که هیچ کدام از عوارض ذکر شده اتفاق نیفتد.
فاکتورهای ریسک و علت‌ها
با وجود آنکه بارداری خارج رحمی ممکن است برای هر فرد باردار اتفاق بیفتد اما بارداری بالای ۳۵ سال و زنان سیگاری دارای ریسک بیشتری هستند. مشکل بتوان علت اصلی این عارضه را تعیین کرد اما این عوامل با آن مرتبط هستند:
آندومتریوز؛
بیماری ورم لگنی؛
بارداری خارج رحمی قبلی؛
جراحی لوله شامل بستن و گره زدن؛
بارداری در زمان مصرف قرص‌های ضد بارداری که فقط حاوی پروژسترون هستند و باعث کند شدن حرکت تخمک در لوله فالوپ می‌شود؛
بارداری وقتی که از وسیله داخل رحمی یا IUD استفاده کرده باشید (استفاده از IUD ریسک بارداری اکتوپیک را افزایش نمی‌دهد و بارداری خارج رحمی با IUD بسیار نادر است اما اگر در زمان استفاده از IUD باردار شوید ریسک بارداری خارج رحمی افزایش می‌یابد)؛
داشتن بیماری‌های مقاربت جنسی مثل کلامیدیا و سوزاک؛
سیگار کشیدن.
اگر به دلیل هر یک از موارد ذکر شده ریسک بارداری خارج رحمی برای شما زیاد است حتما قبل از آنکه برای بارداری اقدام نمایید با پزشک مشورت نموده و زمانی که متوجه شدید باردار هستید حتما به پزشک مراجعه داشته باشید.
اما در حالتی که بارداری خارج رحمی (اکتوپیک) اتفاق بیفتد تخمک باردار شده بیرون رحم لانه‌گزینی می‌کند که در آنجا نمی‌تواند به صورت طبیعی رشد کند. اغلب بارداری‌های خارج رحمی، در یکی از لوله‌های رحمی اتفاق می‌افتد اما در سرویکس، تخمدان یا در شکم نیز امکان آن وجود دارد.
احتمال بارداری اکتوپیک در حدود ۲ درصد بوده و معمولا دلیلش آن است که حرکت تخمک در لوله فالوپ آرام یا به دلیل جراحت توام با ممانعت است. این فرایند خیلی زود و معمولا قبل از آنکه فرد متوجه بشود باردار شده، اتفاق می‌افتد. اما باید به سرعت درمان شود چون خطر پارگی لوله فالوپ و خونریزی داخلی که خطر جانی را به همراه دارد، وجود دارد. اگر شک دارید که بارداری خارج رحمی اتفاق افتاده حتا به پزشک خود اطلاع دهید. خوشبختانه با تشخیص و درمان بموقع، احتمال زیادی وجود دارد که در آینده بتوانید یک بارداری سالم را تجربه نمایید.
علائم بارداری خارج رحمی
تشخیص بارداری خارج از رحم مشکل است زیرا بسیاری از علائم این بارداری مثل حساس شدن پستان‌ها، حالت تهوع و خستگی شبیه علائم اولیه یک بارداری نرمال هستند. اما با وجود آنکه گرفتگی‌های گاه به گاه و لکه بینی واژینال خفیف حتی در بارداری معمولی نیز نباید موجب نگرانی فرد بشوند اما اگر علائم زیر را مشاهده کردید به پزشک خود اطلاع دهید به خصوص اگر علائم ادامه‌دار یا تشدید شد:
خونریزی و لکه بینی خفیف غیر نرمال یا لکه‌های قهوه‌ای بعد از تست مثبت بارداری؛
سایر خونریزی‌های واژینال که قبلا در زمان پریود مشاهده نکرده بودید؛
درد نیشگون مانند و انقباض‌گونه که معمولا در پایین شکم حس می‌شود؛ این درد معمولا به صورت یک درد خفیف آغاز شده و به مرور به شکل اسپاسم و گرفتگی در می‌آید. درد ممکن است ادامه‌دار و متناوب بوده و با فعالیت، فشار روده‌ها یا سرفه بدتر شود.
اگر به بارداری خارج رحمی توجه نشده و پارگی لوله رحمی اتفاق بیفتد علائم زیر مشاهده می‌شود:
خونریزی شدیدتر؛
تشدید درد شکمی؛
درد نیشگون مانند و شدید شکمی؛
فشار مقعدی؛
استفراغ؛
فشار خون پایین به دلیل از دست دادن خون؛
احساس بی‌حالی، ضعف و سرگیجه به دلیل از دست دادن خون؛
درد در ناحیه کتف به دلیل تجمع خون زیر دیافراگم.
تشخیص بارداری خارج رحمی
این بیماری معمولا در هفته چهارم تا ششم بارداری از طریق سونوگرافی و آزمایش خون با بررسی سطح هورمون گنادوتروپین جفتی انسان (hCG) تشخیص داده می‌شود. اگر هورمون hCG کمتر از میزان نرمال افزایش پیدا نماید، به معنای بارداری خارج رحمی است.
درمان بارداری خارج رحمی
متاسفانه راهی برای پیشگیری از این بیماری وجود ندارد اما چنیدن راه برای درمان آن هست که نیازمند مراقب زیاد زیر نظر پزشک و اطمینان از برگشت سطح هورمون hCG به صفر است:
درمان دارویی. موارد بارداری خارج رحمی جزئی که نه قلب جنین تشکیل شده و نه لوله فالوپ پاره شده، با متوترکسات قابل درمان است. بعد از تزریق این دارو، باید پیگیری‌های مکرر انجام شود تا مطمئن شوید سطح هورمون hCG به طور مناسب در حال کاهش است. اگر در روز چهارم تا هفتم بعد از درمان، هورمون ۱۵ درصد کاهش پیدا نکند، دارو اثر نکرده و دوز دوم باید تزریق شود. فراموش نکنید که در دوره درمان نباید الکل، فولیک اسید و داروهای مسکن مثل ایبوپروفن مصرف شود تا مشخص شود دارو به خوبی اثر کرده است. در طول دوره درمان که ۴ تا ۶ هفته به طول می‌انجامد هنوز هم احتمال پارگی لوله فالوپ وجود دارد، به همین دلیل مراقبت مداوم زیر نظر پزشک امری ضروری است. حدود ۹۰ درصد بارداری‌های خارج رحمی اگر بموقع تشخیص داده شوند با درمان دارویی مداوا خواهند شد.
عمل جراحی لاپاراسکوپی. در موارد دیگری که درمان دارویی مناسب نباشد پزشک از شیوه جراحی به همراه بیهوشی عمومی برای مداوای بارداری خارج رحمی استفاده می‌کند. جراحی با استفاده از لاپاروسکوپ که از طریق شکاف‌های کوچک داخل شکم می‌شود. پزشک با استفاده از وسایل جراحی می‌تواند بارداری را از بین ببرد. در شرایطی که لوله فالوپ دچار پارگی شده باشد بخشی از آن باید برداشته شود. بعد از حدود 24 ساعت از جراحی، فرد از بیمارستان مرخص می‌شود و زمان بازیابی حدود 1 تا 2 هفته است.
لاپاروتومی. گاهی شکاف بزرگتری برای برداشتن بارداری خارج رحمی نیاز است. در این شرایط یک تا ۲ روز بعد از جراحی می‌توان از بیمارستان مرخض شده و زمان بازیابی حدود ۶ هفته است.
عوارض و خطرات بیماری
اگر درمان بیماری انجام نشود تخمک ممکن است در لوله فالوپ رشد کرده و منجر به پارگی آن بشود. اگر لوله فالوپ دچار پارگی بشود دیگر نمی‌تواند تخمک را به سمت رحم هدایت نماید و اگر پارگی لوله فالوپ مورد توجه قرار نگیرد ممکن است خونریزی داخلی که خطر جانی را به همراه دارد اتفاق بیفتد. پزشک با تشخیص و درمان بموقع می‌تواند به روش‌هایی که در بالا ذکر شد بافت را بردارد به طوری که هیچ کدام از عوارض ذکر شده اتفاق نیفتد.
فاکتورهای ریسک و علت‌ها
با وجود آنکه بارداری خارج رحمی ممکن است برای هر فرد باردار اتفاق بیفتد اما بارداری بالای ۳۵ سال و زنان سیگاری دارای ریسک بیشتری هستند. مشکل بتوان علت اصلی این عارضه را تعیین کرد اما این عوامل با آن مرتبط هستند:
آندومتریوز؛
بیماری ورم لگنی؛
بارداری خارج رحمی قبلی؛
جراحی لوله شامل بستن و گره زدن؛
بارداری در زمان مصرف قرص‌های ضد بارداری که فقط حاوی پروژسترون هستند و باعث کند شدن حرکت تخمک در لوله فالوپ می‌شود؛
بارداری وقتی که از وسیله داخل رحمی یا IUD استفاده کرده باشید (استفاده از IUD ریسک بارداری اکتوپیک را افزایش نمی‌دهد و بارداری خارج رحمی با IUD بسیار نادر است اما اگر در زمان استفاده از IUD باردار شوید ریسک بارداری خارج رحمی افزایش می‌یابد)؛
داشتن بیماری‌های مقاربت جنسی مثل کلامیدیا و سوزاک؛
سیگار کشیدن.
اگر به دلیل هر یک از موارد ذکر شده ریسک بارداری خارج رحمی برای شما زیاد است حتما قبل از آنکه برای بارداری اقدام نمایید با پزشک مشورت نموده و زمانی که متوجه شدید باردار هستید حتما به پزشک مراجعه داشته باشید.
پیشگیری از بارداری خارج رحمی
وقتی که باردار شدید بهترین راه برای داشتن یک بارداری سالم، ورزش، رژیم غذایی مناسب و مصرف روزانه ویتامین‌های بارداری است. با وجود آنکه بعضی عوامل در کنترل شما نیست اما راه‌هایی برای کاهش ریسک بارداری اکتوپیک وجود دارد:
سیگار نکشید؛
اگر فعلا قصد باردار شدن ندارید در روابط جنسی خود از کاندوم استفاده کنید تا خطر ابتلا به بیماری‌های مقاربتی به حداقل برسد و اگر خطر بیماری‌های مقاربتی برای شما وجود دارد در اسرع وقت برای مداوای آن اقدام نمایید؛
اگر به آندومتریوز مبتلا هستید حتما زیر نظر پزشک برای مداوای آن اقدام نمایید.
کنار آمدن با مرگ جنین
با وجود آنکه در حالت بارداری خارج رحمی، مرگ جنین خیلی زود اتفاق می‌افتد اما مثل سقط جنین می‌تواند ناراحت کننده باشد به خصوص اگر والدین برای تولد نوزاد برنامه‌ریزی زیادی انجام داده باشند. ممکن است حالت ماتم‌زدگی و شوک بر فرد غلبه نموده و برگشتن به حالت عادی کمی زمانبر باشد. توصیه می‌شود در این شرایط، از بستگان و دوستان خود برای بازیابی روحیه و برگشتن به شرایط عادی زندگی کمک بگیرید.
بارداری مجدد بعد از بارداری اکتوپیک
خوشبختانه، بارداری خارج رحمی تاثیر کمی بر باروری آینده شما دارد. حتی در حالتی که لوله فالوپ برداشته شده باشد لوله فالوپ دیگر می‌تواند برای بارداری مجدد به شما کمک نماید. حدود ۶۰ درصد زنانی که تحت مداوای بارداری خارج رحمی قرار گرفته‌اند بعد از ۱ سال، بارداری نرمالی را تجربه خواهند کرد. به خاطر داشته باشید که نرخ بارداری زنان معمولی که بارداری اکتوپیک نداشته‌اند هم خیلی متفاوت نیست و حدود ۸۵ درصد است.
وقتی که باردار شدید بهترین راه برای داشتن یک بارداری سالم، ورزش، رژیم غذایی مناسب و مصرف روزانه ویتامین‌های بارداری است. با وجود آنکه بعضی عوامل در کنترل شما نیست اما راه‌هایی برای کاهش ریسک بارداری اکتوپیک وجود دارد:
سیگار نکشید؛
اگر فعلا قصد باردار شدن ندارید در روابط جنسی خود از کاندوم استفاده کنید تا خطر ابتلا به بیماری‌های مقاربتی به حداقل برسد و اگر خطر بیماری‌های مقاربتی برای شما وجود دارد در اسرع وقت برای مداوای آن اقدام نمایید؛
اگر به آندومتریوز مبتلا هستید حتما زیر نظر پزشک برای مداوای آن اقدام نمایید.
کنار آمدن با مرگ جنین
با وجود آنکه در حالت بارداری خارج رحمی، مرگ جنین خیلی زود اتفاق می‌افتد اما مثل سقط جنین می‌تواند ناراحت کننده باشد به خصوص اگر والدین برای تولد نوزاد برنامه‌ریزی زیادی انجام داده باشند. ممکن است حالت ماتم‌زدگی و شوک بر فرد غلبه نموده و برگشتن به حالت عادی کمی زمانبر باشد. توصیه می‌شود در این شرایط، از بستگان و دوستان خود برای بازیابی روحیه و برگشتن به شرایط عادی زندگی کمک بگیرید.
بارداری مجدد بعد از بارداری اکتوپیک
خوشبختانه، بارداری خارج رحمی تاثیر کمی بر باروری آینده شما دارد. حتی در حالتی که لوله فالوپ برداشته شده باشد لوله فالوپ دیگر می‌تواند برای بارداری مجدد به شما کمک نماید. حدود ۶۰ درصد زنانی که تحت مداوای بارداری خارج رحمی قرار گرفته‌اند بعد از ۱ سال، بارداری نرمالی را تجربه خواهند کرد. به خاطر داشته باشید که نرخ بارداری زنان معمولی که بارداری اکتوپیک نداشته‌اند هم خیلی متفاوت نیست و حدود ۸۵ درصد است.
منبع:
نی نی تالار
برای ارسال نظر کلیک کنید
▼