اجاره رحم جایگزین، شرایط آن در ایران
اجاره دادن و اجاره کردن رحم موضوعی است که از ابعاد مختلف قابل توجه است.
اجاره دادن و اجاره کردن رحم موضوعی است که از ابعاد مختلف قابل توجه است زیرا طی دوران بارداری فرد اجاره‌دهند رحم همواره این بیم وجود دارد که وی دچار وابستگی عاطفی نسبت به جنین داخل رحم شود و جدایی برای وی آسیب روانی به دنبال داشته و حتی از تحویل نوزاد به زوجین استکاف ورزیده و مشکلاتی ایجاد شود.
از سوی دیگر شرایط و سبک زندگی این فرد نیز اهمیت دارد و مسائل فرهنگی و اجتماعی و اعتقادی زوج اجاره‌کننده رحم را نمی‌توان نادیده گرفت، در مطلب پیش‌رو به ابعاد پزشکی و حقوقی اجاره رحم پرداخته‌ایم.
در اسفند ماه سال گذشته معاون بهداشت وزارت بهداشت آمار ناباروری در کشورمان را در حدود ۲۰ درصد اعلام کرد، این در حالی است که روش‌های مختلفی برای درمان ناباروری در کشور وجود دارد و کلینیک‌های تخصصی نیز در این زمینه مشغول فعالیت هستند، یکی از این روش‌ها استفاده از رحم‌اجاره‌ای است که معمولا در مرحله پایانی اقدامات درمانی و زمانی رخ می‌دهد که زوجین تمام مسیر درمان را طی کرده و حتی جنین هم تشکیل شده است اما رحم زن قادر به نگهداری آن نیست .
دکتر صفیه عشوری مقدم درباره رحم‌اجاره‌ای می‌گوید: در برخی موارد استفاده از این رحم ضروری است.
وی با بیان اینکه انجام آی‌وی‌اف یا لقاح مصنوعی مراحلی دارد،ادامه می‌دهد: ابتدا برای زنی که خواهان فرزندآوری است داروی مناسب را تجویز کرده و در مرحله بعد اقدام به تحریک تخمدان برای تخمک‌گذاری می‌کنیم، سپس تحت راهنمایی سونوگرافی تخمک فرد را کشیده و تخمک به دست آمده را در آزمایشگاه با اسپرم لقاح می‌دهیم بعد از این مرحله جنین تشکیل شده و آن را داخل رحم مادر می‌گذاریم.
این متخصص زنان با اشاره به اینکه در شرایطی که رحم فرد آمادگی پذیرش جنین را نداشته باشد باید از رحم اجاره‌ای استفاده شده و جنین را داخل رحم زن دیگری که رحمش شرایط خوب برای تغذیه جنین و رشد آن را دارد قرار دهیم، اظهار میکند: اگر زنی که می‌خواهد مادر شود به‌طور مادرزادی رحم نداشته یا رحم وی ناقص باشد می‌تواند از این روش استفاده کند.
وی اضافه میکند: فردی که رحم وی پر فیبرون بوده و با حراحی هم آمادگی پذیرش جنین را نداشته باشد، یا افرادی که به بیماری‌هایی مانند مشکلات قلبی،نقص ایمنی، قرار داشتن تحت شیمی‌درمانی به دلیل بیماری‌های مختلف، مبتلا هستند یا رحمشان نمی‌تواند جنین را بپذیرد،می‌توانند از این روش استفاده کنند.
عشوری مقدم با تاکید براینکه زن اجاره‌دهنده رحم مانند یک دایه است که از جنین مراقبت میکند، خاطرنشان میکند: جنینی که داخل رحم اجاره‌ای گذاشته می‌شود مشخصات ژنتیکی و ظاهری والدینش را دارد و هیچ شباهتی با فرد اجاره‌دهنده ندارد.
شرایط اجاره‌دهنده رحم
وی درباره شرایط فرد اجاره‌دهنده رحم می‌گوید: این فرد باید از سلامت عمومی جسمی و روحی برخوردار باشد، لذا توسط متخصص داخلی معاینه می‌شود تا مبتلا به بیماری‌هایی مانند کم‌خونی شدید، مشکلات تیروئید و بیماری‌هایی که بارداری را به خطر می‌اندازند نباشد، همچنین به لحاظ سلامت روانی نیز مورد بررسی قرار می‌گیرند.
این متخصص زنان می‌افزاید: زن اجاره‌دهنده رحم باید حداقل یک بچه داشته باشد تا مشخص شود که می‌تواند بچه را در رحم خود نگه دارد. همچنین این موضوع که این زن مطلقه یا متاهل باشد از نظر پزشکی تفاوتی نمی‌کند اما با توجه به فرهنگ جامعه ما که بارداری زن بدون شوهر می‌تواند آسیب‌رسان باشد همیشه توصیه می‌کنیم که زنان متاهل رحم خود را اجاره دهند.
وی خاطرنشان میکند: سن این فرد نباید بیش از ۴۰ سال باشد زیرا در سنین بالاتر از ۴۰ سال خطرات بارداری بسیار بیشتر است، همچنین این فرد باید آگاه باشد که همچون سایر زنان مخاطرات یک بارداری را تحمل میکند و حتی حساسیت‌ها هم در این بارداری بیشتر است زیرا جنین داخل رحم وی امانت است، لذا باید مراقبت‌های دوره بارداری از نظر تغذیه و دارو و… را رعایت کند.
عشوری مقدم با بیان اینکه مبلغ پرداختی برای اجاره رحم کاملا توافقی بوده و حتی گاهی اقوام زوجی که می‌خواهند بچه‌دار شوند بدون دریافت پول رحم خود را در اختیار آنان می‌گذارند، گفت: بر اساس عرف ابتدا برای ورود اجاره‌دهنده به این سیکل و دریافت داروهای مورد نیاز مبلغی به صورت اولیه به وی پرداخت شده و با بالارفتن سن بارداری برمیزان مبلغ پرداختی افزوده می‌شود به بیان دیگر این مبلغ طی چند نوبت به اجاره‌دهنده پرداخت می‌شود، همچنین تامین دارو، مخارج زایمان و حتی درمواردی که زوج اجاره کننده رحم به مسائلی مانند هلال و حرام غذا و…. اهمیتی خاص می‌دهد تامین غذایی فرد اجاره‌دهنده نیز با خانواده جنین است.
وی تصریح میکند: از آنجایی که در هر بارداری احتمال سقط وجود دارد در صورت سقط جنین نیاز به بازگرداندن مبلغ به خانواده نیست اما اگر این سقط دراثر بی‌توجهی و سهل‌انگاری صورت گیرد باید خسارت آن را پرداخت کند.
گذشته از مباحث پزشکی اجاره رحم این اقدام از منظر حقوقی نیز قابل توجه است، زیرا زوجین باید از این موضوع که نوزاد پس از تولد به آنها تحویل داده می‌شود و نیز شرایط نگهداری از جنین در دوران بارداری مطمئن بوده و از سوی دیگر فرد اجاره‌دهنده نیز از دریافت مبلغ توافق شده و پرداخت هزینه‌های پزشکی و درمانی خود توسط والدین جنین در زمان بارداری اطمینان داشته باشد بنابراین . طی انعقاد قراردادی محضری میان زوج خواهان فرزند و فرد اجاره‌دهنده شرایط مورد نظر تعیین می‌شود.
لزوم تابعیت ایرانی طرفین قرارداد
احمد رضا ونکی، حقوقدان در این‌باره می‌گوید: در حال حاضر در خصوص بحث رحم‌های اجاره‌ای یا رحم‌های جایگزین قانون خاصی به تصویب نرسیده است و موضوع در قالب ماده ۱۰ قانون مدنی که گویای اصل آزادی قراردادها است و با توجه به عدم مانع فقهی که در فتاوای فقها به اتفاق دیده می‌شود قابل بررسی است .
وی می‌افزاید: درباره اهداء جنین ، قانونی با پنج ماده در سال ۸۲ تحت عنوان قانون نحوه اهداء جنین به زوجین نابارور تصویب شد که به نظر می‌رسد مراکز مجاز باروری شرایط را عملاً هماهنگ با ضوابط آن قانون به عمل می‌آورند و در این خصوص رویه‌ای شکل گرفته است .
این حقوقدان با بیان اینکه خلاء قانون در این خصوص می‌تواند زمینه‌ساز مشکلاتی هم باشد، ادامه می‌دهد: به عنوان مثال در بحث اخذ شناسنامه با نظر به اینکه بر اساس ماده ۱۹ قانون ثبت احوال ماما یا پزشکی که در حین ولادت نوزاد حضور دارد و در زایمان دخالت میکند مکلف به صدور گواهی ولادت به نام شخص زایمان کننده است، هر چند که در حال حاضر در گواهی بیمارستان به اجاره‌ای بودن رحم در این خصوص اشاره می‌شود تا اخذ شناسنامه با مشکل مواجه نشود اما موردی را در نظر بگیریم که بیمارستان از درج این امر استنکاف ورزد چرا که الزام قانونی در این خصوص وجود ندارد و بیمارستان با تکلیفی مواجه نیست ،در این شرایط چه باید کرد؟
وی در پاسخ به این سوال که اگر فرد اجاره‌دهنده رحم به کودک علاقه‌مند شود آیا می‌تواند از تحویل نوزاد پس از تولد استنکاف ورزد، تصریح میکند: مطابق ماده ۱۱۶۸ قانون مدنی حضانت حق و تکلیف ابوین است و بنا بر فتاوای فقها با توجه به اصل ۱۶۷ قانون اساسی فرزند متولد شده از رحم اجاره‌ای به پدر و مادر ژنتیکی (صاحب جنین) ملحق است و از طرف دیگر بنا بر قرارداد منعقده نیز چنین حقی برای صاحب رحم وجود ندارد به بیان دیگر والدین از حیث اسپرم و تخمک مشکلی ندارند و فقط منزلی برای رشد جنین خود اجاره می‌کنند تا جنین از منافع آن بهره‌مند شود و رشد و نمو یابد و در پایان صاحب رحم صرفا مستحق مبالغی است که در قرارداد ذکر شده و لا غیر ،پس با توجه به اصل ۱۶۷ قانون اساسی در صورت استنکاف صاحب رحم از تسلیم طفل امکان الزام ایشان به تسلیم از طریق دادگاه وجود خواهد داشت .
ونکی درباره اهمیت تابعیت طرفین در این موضوع می‌گوید: مطابق بند ( و ) ماده ۲ قانون نحوه اهدا جنین به زوجین نابارور مصوب ۱۳۸۲ یکی از شرایط تقاضای دریافت جنین اهدایی تابعیت ایرانی زوجین است . اما همان طور که در بالا آمد ما در خصوص رحم اجاره‌ای قانون مصوبی نداریم و معمولا مراکز مجاز باروری از همین قانون وحدت ملاک می گیرند .به نظر می رسد در هر دو صورت چه در مورد اجاره دادن رحم توسط بیگانه یا اجاره کردن مشکلاتی قابل تصور باشد چه اینکه با خروج بیگانه از کشور دسترسی به ایشان تقریبا غیرممکن می‌شود و در هر دو صورت مشکلات عدیده‌ای به دنبال خواهد داشت .
منبع:
شفا آنلاین
برای ارسال نظر کلیک کنید
▼