روش درمان بلوغ دیررس
بلوغ، یک دوره‌ی زمانی است که طی آن پسر یا دختر در حال رشد، تحت فرآیند رشد جنسی قرار می‌گیرد.
مشکل بلوغ دیررس ممکن است در تخمدان، بیضه و یا در قسمت‌هایی از مغز که در ارسال هورمون به آنها دخیل هستند (هیپوتالاموس و هیپوفیز)، رخ دهد. این دو نوع مشکل را هیپوگنادیسم اولیه و ثانویه می‌نامیم.
هیپوگنادیسم اولیه
این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که غدد جنسی به اندازه کافی (و یا اصلا") هورمون جنسی تولید نمی‌کند. در پسران مبتلا به این عارضه، بیضه‌ها هورمون تستوسترون کافی تولید نمی‌کنند. در دختران مبتلا، تخمدانها قادر به تولید استروژن کافی نیستند. علت آن ممکن است یکی از این عوارض باشد:
- اختلال ژنتیکی
- برخی اختلالات خود ایمنی
- اختلال رشدی
- پرتودرمانی یا شیمی درمانی
- عفونت
- عمل جراحی
هیپوگنادیسم ثانویه (مرکزی)
در این نوع از هیپوگنادیسم، تخمدان یا بیضه (غدد جنسی) دچار مشکل نیستند؛ بلکه مشکل به هیپوتالاموس و یا غده هیپوفیز در مغز مربوط است. غدد جنسی، پیام ترشح هورمون را دریافت نمی‌کنند، زیرا پیش از آن در زنجیره فرمان‌های مغز اشکالی بوجود آمده است.
این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که غدد جنسی به اندازه کافی (و یا اصلا") هورمون جنسی تولید نمی‌کند. در پسران مبتلا به این عارضه، بیضه‌ها هورمون تستوسترون کافی تولید نمی‌کنند. در دختران مبتلا، تخمدانها قادر به تولید استروژن کافی نیستند. علت آن ممکن است یکی از این عوارض باشد:
- اختلال ژنتیکی
- برخی اختلالات خود ایمنی
- اختلال رشدی
- پرتودرمانی یا شیمی درمانی
- عفونت
- عمل جراحی
هیپوگنادیسم ثانویه (مرکزی)
در این نوع از هیپوگنادیسم، تخمدان یا بیضه (غدد جنسی) دچار مشکل نیستند؛ بلکه مشکل به هیپوتالاموس و یا غده هیپوفیز در مغز مربوط است. غدد جنسی، پیام ترشح هورمون را دریافت نمی‌کنند، زیرا پیش از آن در زنجیره فرمان‌های مغز اشکالی بوجود آمده است.
هیپوتالاموس
در آغاز این روند، هیپوتالاموس ممکن است هورمون آزاد کننده گنادوتروپین (GnRH) را به میزان بسیار کمی تولید کند، و یا اصلا" تولید نکند.
هیپوفیز
غده هیپوفیزکه نقش واسطه را برعهده دارد، ممکن است مقدار بسیار کمی هورمون محرک فولیکول (FSH) و یا هورمون جسم زرد (LH) را تولید کند.
تشخیص
متخصص غدد داخلی اطفال، در اولین جلسه، صحبت‌ها و نگرانی‌های شما را می‌شنود. سپس سابقه پزشکی شما را مطالعه نموده و یک معاینه فیزیکی از شما انجام می‌دهد. بلوغ دیررس اغلب با یک معاینه فیزیکی تشخیص داده میشود. پزشک می‌تواند برای تعیین علت آن، آزمایش خون و آزمایش تصویربرداری را برای شما تجویز کند.
انجام معاینه جسمی شامل دستگاه تناسلی (مناطق خصوصی) و سینه (برای رشد دختران) می‌باشد. پزشک طی این معاینه به دنبال مراحل و نشانه‌هایی از بلوغ است. متخصص غدد ممکن است متوجه چیزهای مهمی شود که پزشک اطفال به آن توجه نمی‌کند. اغلب اوقات، متخصص غدد با اشاره به تغییراتی که در حال وقوع است، می‌تواند به نوجوان اطمینان خاطر دهد.
مقدار هورمون ساخته شده در مغز و در تخمدانها یا بیضه‌ها، از طریق آزمایش خون قابل اندازه‌گیری است. سطح هورمون در نمونه خون جمع آوری شده در صبح زود (به دلیل تغییر سطح هورمون در طول روز) به بهترین وجه بررسی میشود. بنابراین یک نمونه خون معمولا" در اولین جلسه از شما گرفته میشود. اگر احتمال آسیب کروموزوم وجود داشته باشد، از یک آزمون کاریوتیپ برای رفع نگرانی بیمار استفاده میشود.
تست‌های دیگری نیز در صورت نیاز انجام خواهد شد. اگر اطلاعات بیشتری در مورد ترشح هورمون‌های بلوغ از مغز مورد نیاز باشد، تست تحریک هورمون را می‌توان انجام داد. این آزمون به شناسایی عوامل بلوغ دیررس (نوجوانان مبتلا به بلوغ دیررس سرشتی) کمک می‌کند.
همچنین از روش‌های تصویربرداری مانند سونوگرافی نیز استفاده میشود. از این طریق، اندازه و ظاهر تخمدانها یا بیضه‌ها نشان داده میشود. اسکن ام.آر.آی به پزشک اجازه می دهد که با مشاهده درون مغز، به بررسی غده هیپوفیز که در آن LH و FSH ساخته میشود، بپردازد. این تصاویر، بدون قرار گرفتن نوجوان در معرض تابش اشعه، می‌تواند وجود تومور یا اختلالات غده هیپوفیز را به‌خوبی نشان دهد.
متخصص غدد داخلی اطفال، در اولین جلسه، صحبت‌ها و نگرانی‌های شما را می‌شنود. سپس سابقه پزشکی شما را مطالعه نموده و یک معاینه فیزیکی از شما انجام می‌دهد. بلوغ دیررس اغلب با یک معاینه فیزیکی تشخیص داده میشود. پزشک می‌تواند برای تعیین علت آن، آزمایش خون و آزمایش تصویربرداری را برای شما تجویز کند.
انجام معاینه جسمی شامل دستگاه تناسلی (مناطق خصوصی) و سینه (برای رشد دختران) می‌باشد. پزشک طی این معاینه به دنبال مراحل و نشانه‌هایی از بلوغ است. متخصص غدد ممکن است متوجه چیزهای مهمی شود که پزشک اطفال به آن توجه نمی‌کند. اغلب اوقات، متخصص غدد با اشاره به تغییراتی که در حال وقوع است، می‌تواند به نوجوان اطمینان خاطر دهد.
مقدار هورمون ساخته شده در مغز و در تخمدانها یا بیضه‌ها، از طریق آزمایش خون قابل اندازه‌گیری است. سطح هورمون در نمونه خون جمع آوری شده در صبح زود (به دلیل تغییر سطح هورمون در طول روز) به بهترین وجه بررسی میشود. بنابراین یک نمونه خون معمولا" در اولین جلسه از شما گرفته میشود. اگر احتمال آسیب کروموزوم وجود داشته باشد، از یک آزمون کاریوتیپ برای رفع نگرانی بیمار استفاده میشود.
تست‌های دیگری نیز در صورت نیاز انجام خواهد شد. اگر اطلاعات بیشتری در مورد ترشح هورمون‌های بلوغ از مغز مورد نیاز باشد، تست تحریک هورمون را می‌توان انجام داد. این آزمون به شناسایی عوامل بلوغ دیررس (نوجوانان مبتلا به بلوغ دیررس سرشتی) کمک می‌کند.
همچنین از روش‌های تصویربرداری مانند سونوگرافی نیز استفاده میشود. از این طریق، اندازه و ظاهر تخمدانها یا بیضه‌ها نشان داده میشود. اسکن ام.آر.آی به پزشک اجازه می دهد که با مشاهده درون مغز، به بررسی غده هیپوفیز که در آن LH و FSH ساخته میشود، بپردازد. این تصاویر، بدون قرار گرفتن نوجوان در معرض تابش اشعه، می‌تواند وجود تومور یا اختلالات غده هیپوفیز را به‌خوبی نشان دهد.
همچنین پزشک می‌تواند با تعیین سن استخوانی با اشعه ایکس (از دست و مچ) میزان رشد استخوان‌ها را مورد بررسی و سنجش قرار دهد.
درمان بلوغ دیررس
متخصص غدد طی مراحل تشخیص، می‌تواند در‌یابد که عامل بلوغ دیررس یک عارضه پزشکی، به عنوان مثال یک بیماری مزمن، اختلالات کروموزومی، اختلال ژنتیکی یا تومور است. بلوغ دیررس ممکن است نشی از وجود یک مشکل (ساختاری و یا هورمونی) در تخمدان یا بیضه و یا غده هیپوفیز یا هیپوتالاموس در مغز باشد.
متخصص غدد طی مراحل تشخیص، می‌تواند در‌یابد که عامل بلوغ دیررس یک عارضه پزشکی، به عنوان مثال یک بیماری مزمن، اختلالات کروموزومی، اختلال ژنتیکی یا تومور است. بلوغ دیررس ممکن است نشی از وجود یک مشکل (ساختاری و یا هورمونی) در تخمدان یا بیضه و یا غده هیپوفیز یا هیپوتالاموس در مغز باشد.
در اغلب موارد، هیچ گونه درمانی مورد نیاز نیست. معمولا" خانواده‌ها فقط نیاز به یک تایید پزشکی دارند مبنی بر اینکه همه چیز نورمال است. در غیر این صورت، این موضوع نیازمند بررسی و مراقبت پزشکی است. هورمون درمانی و نیز عمل جراحی در صورتی که این مشکل، ریشه آناتومیک داشته باشد، ممکن است موثر باشد.
هورمون درمانی
داروهای استروژن یا تستوسترون می‌تواند موجب جهش و شروع بلوغ گردد. در برخی شرایط (زمانی که غده هیپوفیز به اندازه کافی هورمون تولید نمی‌کند)، تجویز هورمون رشد ممکن است مناسب باشد. متخصص غدد به شما کمک می‌کند که در مورد مناسب بودن هر یک از روش‌های درمان برای وضعیت خاص خود آگاه شوید. به عنوان مثال، درمان با هورمون‌های جنسی می‌تواند به فردی که به طور طبیعی دچار بلوغ دیررس و مشکلات اجتماعی و عاطفی ناشی از آن شده است، کمک کند. این درمان به کسانی که بدن آنها قادر به تولید هورمون مورد نیاز نیست، کمک می‌کند.
دختران
داروهای استروژن یا تستوسترون می‌تواند موجب جهش و شروع بلوغ گردد. در برخی شرایط (زمانی که غده هیپوفیز به اندازه کافی هورمون تولید نمی‌کند)، تجویز هورمون رشد ممکن است مناسب باشد. متخصص غدد به شما کمک می‌کند که در مورد مناسب بودن هر یک از روش‌های درمان برای وضعیت خاص خود آگاه شوید. به عنوان مثال، درمان با هورمون‌های جنسی می‌تواند به فردی که به طور طبیعی دچار بلوغ دیررس و مشکلات اجتماعی و عاطفی ناشی از آن شده است، کمک کند. این درمان به کسانی که بدن آنها قادر به تولید هورمون مورد نیاز نیست، کمک می‌کند.
دختران
اگر تخمدانها قادر به تولید استروژن مورد نیاز برای شروع بلوغ نباشد، فرد می‌تواند تحت درمان با داروی استروژن قرار گیرد. این دارو می‌تواند به شکل قرص بلعیدنی، یک پچ، لوسیون یا ژل باشد که بر روی پوست قرار داده میشود. پس از آن بلوغ شروع میشود. برخی از دختران نیاز به مصرف دارو در طی بزرگسالی خود دارند.
پسران
اگر بیضه قادر به تولید تستوسترون مورد نیاز برای شروع بلوغ نباشد، فرد می‌تواند داروی تستوسترون را دریافت کند. مصرف این دارو می‌تواند به صورت یک تزریق ماهانه و یا قرار دادن یک پچ (به صورت روزانه)، مالیدن لوسیون یا ژل بر روی پوست به مدت چند ماه باشد. سپس بلوغ شروع خواهد شد. برخی از پسران به صورت مادام العمر نیاز به مصرف دارو خواهند داشت.
منبع:
دکتر مهرزاد غلامپوردهکی
برای ارسال نظر کلیک کنید
▼