مراحل درمان نازایی، نباید فقیرتان کند

اگرچه آمارهای رشد جمعیت کمی بهبود یافته،‌ اما این بدین معنا نیست که از پرتگاه سقوط جمعیتی فاصله گرفته‌ایم. همین مسئله هم می‌طلبد تا سیاست‌های حمایتی جمعیت را مورد توجه قرار دهیم. در این بین حمایت از جمعیت ۳ میلیونی زوج‌های نابارور از یکسو می‌تواند تأثیر مثبتی در بهبود روند رشد جمعیت کشور داشته باشد و از سوی دیگر به دنیا آمدن یک فرزند اغلب منجر به تحکیم بنیاد خانواده می‌شود،‌اما خیلی وقت‌ها هزینه‌های درمان ناباروری خانواده‌ها را فقیر می‌کند. از سوی دیگر درمان ناباروری هم از نوسانات ارزی مصون نمانده است و آنطور که رئیس انجمن علمی جنین‌شناسی ایران می‌گوید، نگرانی از نبود دارو می‌تواند بر روند درمان ناباروری اثرگذار باشد.

چالش‌های جمعیتی در ایران همچنان پا برجاست. نکته قابل تأمل اینجاست که به رغم چالش‌های جمعیتی و سیمای نابسامانی که از آینده جمعیت در پیش روی داریم،‌اما همچنان بازی‌های آماری وجود دارد و برخی مسئولان و دست اندرکاران هم موضوع جمعیت را به مسائلی همچون آب یا اوضاع اقتصادی گره می‌زنند و در عمل نه فقط مشوقی برای ترغیب خانواده‌ها به فرزند‌آوری وجود ندارد، بلکه خانواده‌های ناباروری هم که خودشان به دنبال فرزند‌آوری هستند،‌آنطور که باید و شاید حمایت نمی‌شوند و این بر خلاف سیاست‌های کلی جمعیت است.

مشوق‌های فرزند‌آوری در غرب

صالح قاسمی، پژوهشگر حوزه جمعیت می‌گوید: در کشور ما برخلاف نگاه کنونی جهان به جمعیت به عنوان عامل اقتدار، یکبار مسئله جمعیت عامل تشدید بحران آب عنوان می‌شود و یکبار دیگر بحران اقتصادی به افزایش جمعیت گره می‌خورد،‌در حالی که به اذعان کارشناسان مسئله آب بیش از آنکه به منابع آب بازگردد به مدیریت منابع آب مرتبط است،‌اما برخی به دنبال این هستند که افزایش جمعیت را هر‌بار به یک بحران اقتصادی یا اجتماعی مرتبط کنند.

وی تصریح می‌کند: دفتر جمعیت سازمان ملل متحد پس از ابلاغ سیاست‌های کلی جمعیت در ایران با آن صراحتاً مخالفت کرد،‌اما اکنون سیاست دیگری پیش گرفته و برای جلوداری مخالفت با سیاست‌های جمعیتی از افرادی که افکار غربی در ذهن آنها نفوذ کرده و گاهی مسئولیتی هم درکشور دارند، استفاده می‌کند.

قاسمی با بیان اینکه مشوق‌های جمعیتی هم‌اکنون در 55 درصد کشورهای جهان به صورت سیاست‌های جامع دنبال می‌شود، می‌افزاید: کشورهای غربی قریب به اتفاق جزو این 55 درصد هستند و برای مثال در آلمان به عنوان کشوری که در معرض سالمندی قرار گرفته است، هم‌اکنون سالانه 25 میلیارد دلار برای حمایت از خانواده و فرزندآوری هزینه می‌شود و در کشورهایی همچون ایالات متحده، سیاست جمعیت در برنامه 50 ساله تعریف شده تا همچنان این کشور بتواند خود را در رتبه‌های بالای جمعیتی کشورهای جهان حفظ کند.

فقیر شدن برای درمان ناباروری

مطابق آمارها در ایران ۳ میلیون زوج نابارور وجود دارد؛‌افرادی که داشتن فرزند، مطلوب‌ترین آرزویی است که در زندگی دارند و این یعنی جمعیت بالقوه‌ای که برای کمک به رشد جمعیت در کشور نیازی به مشوق هم ندارند،‌اما حمایت می‌خواهند؛‌چراکه هزینه‌های درمان ناباروری گاهی اوقات می‌تواند زوج‌های نابارور را به زیر خط فقر بکشد. ناهید خداکرمی،‌رئیس انجمن علمی مامایی ایران، در این باره تأکید می‌کند: امروز نمی‌توانیم خانواده‌ها را به خاطر درمان ناباروری فقیر کنیم و این وظیفه حاکمیت است که حمایت کند. وی معتقد است ‌مسائل اجتماعی و فرهنگی و همچنین مؤلفه‌های اجتماعی مؤثر بر سلامت در درون پروتکل‌های علمی زایمان و درمان ناباروری قرار بگیرد. خداکرمی در عین حال به چالش‌ها و آسیب‌های درمان ناباروری اشاره می‌کند و می‌افزاید: ما باید مراقب باشیم در مسیر بارداری و زایمان، خطری سلامت زنان جامعه را تهدید نکند. به طور مثال شاهد مرگ مادری ۴۲ ساله بوده‌ایم که ۱۳ بار IVF شده بود و این مسئله ناشی از فشارهای خانواده‌ها بر تیم درمان است.

از نگاه وی درمان ناباروری یک کار تیمی است.رئیس انجمن علمی مامایی ایران تصریح می‌کند: در شأن جامعه مامایی و متخصصان زنان و زایمان نیست که تعارضات را وارد این حرفه کنیم. زیرا منافع بیمار بر منافع ما اولویت دارد.بنابراین لازم است که مؤلفه‌های فرهنگی و اجتماعی را در عملکرد خودمان بیشتر دخالت دهیم و اخلاق را تقویت کنیم. در واقع نباید هیچ خانواده‌ای مورد بهره‌برداری اقتصادی قرار بگیرد.

نیمی از مراکز درمان ناباروری خصوصی‌اند

آمار بالای ناباروری در ایران و چالش‌هایی که گریبانگیر زوج‌های نابارور هستند،‌یکی دو تا نیست؛ نیمی از مراکز درمان ناباروری خصوصی‌اند و با تمام اقداماتی که برای پوشش بیمه‌ای خدمات ناباروری انجام شده،‌اما هنوز هم هزینه‌های این درمان‌ها کم نیستند.

محمد مهدی آخوندی،‌رئیس انجمن علمی جنین‌شناسی ایران معتقد است: امروز بعد از حدود ۳۰ سال از شروع تشخیص و درمان ناباروری در کشور با مباحث متعدد مدیریتی و سیاستگذاری‌های کلان در حوزه درمان ناباروری مواجه هستیم. از نگاه وی نقش مؤثر بیمه‌ها، وزارت بهداشت و سازمان نظام پزشکی و همچنین قانون‌های حمایتی مجلس، در این ارتباط تأثیرگذار است. وی همچنین به داروهای درمان ناباروری اشاره می‌کند و می‌افزاید: توسعه داروهای درمان ناباروری موجب موفقیت درمان شده و نگرانی از کمبود یا عدم وجود برخی داروها می‌تواند بر روند درمان ناباروری اثرگذار باشد. آنطور که معاون درمان وزارت بهداشت می‌گوید در برخی از استان‌ها بین ۱۵ تا ۲۰ درصد زنان در سنین باروری، نابارور هستند. وی با اشاره به وجود ۸۰ مرکز درمان ناباروری در کشور که ۵۰ درصد آنها دولتی هستند، می‌افزاید: ما اصرار به دولتی بودن این مراکز نداریم، بلکه می‌خواهیم از طریق خرید خدمت از بخش‌خصوصی در استان‌هایی که مراکز درمان ناباروری بخش دولتی وجود ندارد، به مردم خدمات ارائه بدهیم.