درمان بیماری هیپوسپادیاس در نوزادان

هیپوسپادیاس یک نقص مادرزادی و یکی از مشکلات دستگاه تناسلی کودکان است که طی آن، خروجی مجرای پیشابراه به جای آنکه در نوک آلت تناسلی نوزاد باشد، در زیر آن قرار گرفته است. هیپوسپادیاس یک عارضه کاملاً شایع است و مشکل خاصی را برای نوزاد به وجود نمی‌آورد. معمولاً آلت تناسلی نوزاد با انجام یک عمل جراحی، شکل ظاهری طبیعی خود را پیدا خواهد کرد. هنگامی که این عارضه با موفقیت درمان شد، اغلب نوزادان پسر می‌توانند در آینده دفع ادرار و فعالیت جنسی طبیعی داشته باشند.
در صورتی که هیپوسپادیاس درمان نشود می‌تواند منجر به عوارض زیر گردد:
- شکل غیرطبیعی آلت تناسلی
- سختی یادگرفتن نحوه استفاده از توالت برای نوزاد
- انحنای غیرطبیعی آلت تناسلی در هنگام نعوظ
- مشکلات مربوط به اختلال در انزال

بنابراین توصیه می‌شود که حتماً هیپوسپادیاس را توسط یک متخصص اورولوژی باتجربه درمان نمایید.

عملکرد طبیعی آلت تناسلی چگونه است؟

وظایف اصلی آلت تناسلی، انتقال ادرار و اسپرم به خارج بدن است. پیشابراه یا مجرای ادرار، لوله‌ای است که ادرار و مایع اسپرم را در داخل آلت تناسلی به خارج هدایت می‌کند. دهانه خروجی مجرای پیشابراه اصطلاحاً میتوس (meatus) نامیده می‌شود. هنگامی که میتوس دقیقاً در نوک سر آلت تناسلی قرار داشته باشد، هر دو وظیفه این اندام به شکل بهتر و راحت‌تری انجام می‌شود.

هیپوسپادیاس چیست؟
هیپوسپادیاس عارضه‌ای است که در طی آن میتوس یا همان خروجی مجرای ادرار در نوک آلت تناسلی قرار نداشته باشد و به جای آن در نقطه‌ای در امتداد سطح زیرین آلت تناسلی باشد. سوراخ میتوس غالباً جایی در نزدیک انتهای آلت تناسلی (ناحیه «دیستال») قرار دارد، اما در برخی از موارد ممکن است در میانه محور آلت تناسلی، در زیر آن و یا حتی در کیسه بیضه قرار گرفته باشد. در بیش از ۸۰% از نوزادان پسری که دچار این عارضه می‌شوند، موقعیت میتوس به حالت هیپوسپادیاس (در زیر نوک آلت) می‌باشد. در ۱۵% از این موارد نیز، آلت تناسلی اندکی به طرف پایین انحناء پیدا می‌کند. هنگامی که موقعیت میتوس در ناحیه عقب‌تری از آلت تناسلی قرار گرفته باشد، در بیش از ۵۰% از موارد مشکل کجی آلت نیز برای نوزاد پیش می‌آید. هیپوسپادیاس یک نقص مادرزادی شایع است که در ۱ نفر از هر ۲۰۰ نوزاد پسر مشاهده می‌شود. این عارضه در اغلب موارد فقط یک اشکال ظاهری کوچک در این نوزادان است و به غیر از آن، نقص دیگری در دستگاه تناسلی یا سایر اندام‌های نوزاد وجود ندارد.
انواع هیپوسپادیاس
نوع خاص هیپوسپادیاس در یک نوزاد پسر به موقعیت دهانه خروجی مجرای پیشابراه بر روی آلت تناسلی بستگی دارد:
- ساب‌کرونال: در این حالت خروجی پیشابراه، جایی در نزدیکی سر آلت تناسلی قرار گرفته است.
- میدشافت: در این حالت خروجی پیشابراه در امتداد محور آلت تناسلی قرار گرفته است.
- پنوسکروتال: خروجی مجرای پیشابراه در محل تلاقی آلت تناسلی و کیسه بیضه قرار گرفته است.

علائم
شایع‌ترین نشانه‌ها و علائم هیپوسپادیاس شامل موارد زیر است:
- قرار داشتن خروجی مجرای پیشابراه در نقطه‌ای غیر از نوک آلت تناسلی
- انحنای رو به پایین محور آلت تناسلی
- ظاهر روپوش‌دار آلت تناسلی که به خاطر آن است که فقط نیمه بالایی آن توسط پوست ختنه‌گاه پوشیده شده است.
- پاشش ادرار به شکل غیرطبیعی در هنگام خروج از آلت تناسلی
- در حدود 10% از موارد هیپوسپادیاس، یکی از بیضه‌ها به طور کامل به داخل کیسه بیضه نزول نکرده است.
- رشد ناقص و ناتمام پوست ختنه‌گاه (پوستی که قسمت نوک آلت تناسلی را می‌پوشاند)

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
هیپوسپادیاس در اغلب نوزادانی که به آن مبتلا هستند خیلی زود و در همان زمانی که هنوز در بیمارستان هستند، تشخیص داده می‌شود. با این حال ممکن است جابه‌جایی‌های کوچک در موقعیت خروجی مجرای پیشابراه از نظر ظاهری خیلی ظریف باشد و به راحتی نتوان آن را تشخیص داد. بنابراین در صورتی که فکر می‌کنید شکل ظاهری آلت تناسلی کودک شما مشکلی دارد و یا در نحوه خروج ادرار کودک اشکالاتی مشاهده می‌کنید، به پزشک مراجعه کنید.
هیپوسپادیاس یک نقص مادرزادی است که از هنگام تولد در نوزاد وجود دارد. هنگامی که آلت تناسلی مردانه در حال تشکیل شدن و رشد اولیه در جنین پسر می‌باشد، هورمون‌های خاصی وظیفه تشکیل مجرای پیشابراه و پوست ختنه‌گاه را بر عهده دارند. هیپوسپادیاس هنگامی اتفاق می‌افتد که در عملکرد طبیعی این هورمون‌ها اختلالی به وجود بیاید و باعث شود که پیشابراه به حالت طبیعی تشکیل نشود. در اغلب موارد، علت اصلی بروز هیپوسپادیاس به طور دقیق شناخته نشده است. گاهی اوقات هیپوسپادیاس یک عارضه ژنتیکی است، اما عوامل محیطی نیز می‌تواند در بروز آن نقش داشته باشد.

عوامل خطرزا

با وجود آنکه علت اصلی عارضه هیپوسپادیاس معمولاً ناشناخته باقی می‌ماند، اما عوامل زیر می‌تواند با این عارضه ارتباط داشته باشد:
- سابقه فامیل: هیپوسپادیاس در نوزادانی که سابقه ابتلاء به آن در اعضای خانواده یا بستگان نزدیک آنها وجود داشته باشد، شیوع بیشتری دارد.
- ژنتیک: بعضی تغییرات ژنتیکی می‌تواند باعث اختلال در عملکرد هورمون‌هایی شود که وظیفه القای تشکیل دستگاه تناسلی مردانه را بر عهده دارند.
- بارداری در سنین بالاتر از ۳۵ سال: در تحقیقات متعددی ثابت شده است که نوزادانی که از مادران با سن بالاتر از ۳۵ سال متولد می‌شوند، بیشتر در معرض خطر هیپوسپادیاس قرار دارند.
- قرار گرفتن در معرض بعضی مواد مضر در دوران بارداری:تا کنون شواهدی حاکی از ارتباط بین هیپوسپادیاس و هورمون‌ها یا ترکیبات شیمیایی خاصی از قبیل آفت‌کش‌ها و مواد شیمیایی صنعتی به دست آمده است، اما برای تأیید این مطلب لازم است که تحقیقات بیشتری انجام شود.

تشخیص هیپوسپادیاس
متخصص اورولوژی می‌تواند هیپوسپادیاس را بر اساس نتایج معاینات فیزیکی که انجام می‌دهد، تشخیص بدهد. اگر خروجی پیشابراه حالت غیرطبیعی داشته باشد و بیضه‌ها در زمان معاینه قابل تشخیص نباشد، احتمالاً به راحتی نمی‌توان تشخیص داد که دستگاه تناسلی مردانه است یا زنانه (جنسیت مبهم). در چنین مواردی توصیه می‌شود که نوزاد توسط یک تیم متشکل از متخصصین مختلف مورد ارزیابی‌های بیشتر قرار بگیرد.

درمان

بعضی از اشکال هیپوسپادیاس، حالت بسیار جزئی داشته و نیازی به انجام عمل جراحی ندارد. اما درمان این عارضه معمولاً از طریق عمل جراحی انجام می‌گیرد تا موقعیت خروجی مجرای پیشابراه اصلاح شود و در صورت نیاز، انحنای آلت تناسلی نیز برطرف شود. عمل جراحی معمولاً در سنین 6 تا 12 ماهگی نوزاد انجام می‌شود.
اگر آلت تناسلی نوزاد شکل ظاهری طبیعی نداشته باشد، نباید نوزاد ختنه شود. اما در صورتی که هیپوسپادیاس در زمان ختنه تشخیص داده شود، باید عمل ختنه را کامل کرد. در صورت مشاهده هر یک از شرایط فوق، توصیه می‌شود که کودک خود را به نزد متخصص اورولوژی کودکان ببرید. اغلب موارد هیپوسپادیاس را می‌توان با یک جراحی ساده که به صورت سرپایی انجام می‌شود، درمان نمود. برای درمان بعضی از موارد هیپوسپادیاس نیز به بیش از یک جراحی نیاز است.

جراحی هیپوسپادیاس چگونه انجام می‌شود؟

این جراحی در حالی انجام می‌شود که نوزاد تحت بیهوشی عمومی قرار دارد. در صورتی که متخصص اورولوژی بخواهد قبل از اصلاح شکل پیشابراه، انحنای غیرطبیعی آلت تناسلی را نیز برطرف کند، ممکن است برای اصلاح عارضه هیپوسپادیاس به بیش از یک عمل جراحی نیاز باشد. اما معمولاً این مشکل با انجام فقط یک عمل جراحی برطرف می‌شود. نوزاد معمولاً می‌تواند در همان روز انجام جراحی از بیمارستان مرخص شود.
در مواردی که خروجی پیشابراه در نزدیکی قاعده آلت تناسلی قرار داشته باشد، احتمالاً لازم است که جراح از پوست ختنه‌گاه یا بافت کوچکی که از داخل دهان نوزاد بر می‌دارد به عنوان بافت پیوندی برای شکل دادن به مجرای پیشابراه استفاده کند و یک مجرای ادرار در موقعیت درست و سالم بسازد تا به این ترتیب، هیپوسپادیاس اصلاح شود.
هنگامی که عمل جراحی به پایان رسید، ممکن است یک سوند (لوله) کوچک به طور موقتی برای نوزاد گذاشته شود که ادرار او را خارج کند. این سوند معمولاً از چند روز تا دو هفته به آلت تناسلی نوزاد متصل خواهد بود. همچنین پزشک یک داروی آنتی‌بیوتیک برای کاهش خطر عفونت و داروهای مسکن برای رفع درد و ناراحتی کودک تجویز می‌نماید.

نتایج جراحی

جراحی هیپوسپادیاس در اغلب موارد نتایج کاملاً موفقی حاصل می‌کند. اغلب اوقات، شکل آلت تناسلی بعد از جراحی حالت طبیعی خواهد داشت و کودک می‌تواند دفع ادرار و فعالیت جنسی خود را به طور عادی انجام دهد.
گاهی اوقات یک سوراخ (فیستول) در امتداد زیر آلت تناسلی که مجرای ادراری جدید در آنجا ساخته شده بود، تشکیل می‌شود و ادرار از طریق آن به بیرون می‌ریزد. در موارد نادری هم ممکن است مشکلاتی در روند ترمیم زخم آلت تناسلی بعد از عمل جراحی ایجاد شود یا جای زخم بر روی آلت باقی بماند. معمولاً برای رفع یا ترمیم این گونه عوارض لازم است که یک جراحی دیگر نیز بر روی نوزاد انجام شود.

مراقبت‌های بعد از عمل

بعد از جراحی هیپوسپادیاس، شما باید کودک خود را چند مرتبه دیگر برای ویزیت نزد جراح اورولوژیست ببرید. پس از آن نیز توصیه می‌شود که کودک در زمان یادگیری نحوه استفاده از توالت و نیز در آستانه بلوغ جنسی توسط متخصص اورولوژی ویزیت شود تا روند بهبودی آلت تناسلی و عوارض احتمالی ناشی از جراحی در او بررسی شود.