روزه گرفتن زن باردار، حکم شرعی

روزه گرفتن زن باردار از نظر شرعی و پزشکی در ماه های مختلف بارداری با توجه به این که برای مادر و جنین ضرر دارد یا نه حکم های متفاوتی دارد. به همین دلی است که خانم های باردار باید با در نظر گرفتن سن جنین شان وظیفه شرعی در قبال روزه را بررسی کنند.
با توجه به طولانی بودن دوران بارداری احتمال اینکه مدتی از این دوران مقارن با ماه رمضان باشد بسیار زیاد است. حالا این سوال برای خانم ها پیش می آید که حکم روزه زنان باردار از نظر شرعی چه حکمی دارد؟ و اینکه آیا روزه گرفتن زنان باردار از نظر پزشکی اشکالی ندارد؟ در مقاله پیش رو ستاره به این قبیل سوالات پاسخ داده است؛

حکم شرعی روزه زنان باردار
«همه مراجع تقلید بر این عقیده‌اند که اگر روزه گرفتن زنان باردار خوف ضرر بر جنین یا مادر را داشته باشد، روزه بر مادر واجب نیست.»
روزه گرفتن زنان باردار حکم شرعی روزه زن باردار
حالا ممکن است این سوال پیش بیاید که «خوف ضرر» چیست؟ به احکام زیر دقت کنید:

آیت الله خامنه ای:
«خوف ضرر، ضررى است که داراى منشأ عقلایى باشد.»

آیت الله صافی:
«منشأ عقلایی و قابل اعتماد خوف ضرر، توسط تجربه فرد یا گفته پزشک مورد اطمینان می باشد.»

آیت الله خامنه ای:
«اگر با وجود خوف از ضررى که داراى منشأ عقلایى است، روزه گرفته باشد و یا بعداً برایش معلوم شود که روزه براى او یا براى جنین اش ضرر داشته، روزه‏ اش صحیح نیست و قضاى آن بر او واجب است.»

تکلیف روزه زنان باردار چیست؟
وقتی که ثابت شود که روزه برای زنان باردار و یا جنین آن ها ضرر دارد زن باردار بر اساس نظر حضرات آیات خامنه‌ای، سیستانی و مکارم شیرازی:
«لازم است روزى یک مد طعام (تقریباً 750 گرم گندم یا نان و مانند آن) به فقیر بدهد و قضاى روزه را هم بعداً به‌جا آورد.»
آیت الله مکارم شیرازی:
«چنان‌چه روزه گرفتن در این مدت برای زنان باردار ضرر داشته، قضا ندارد، ولی اگر برای بچه ضرر داشته، باید قضای آن را هم به‌جا بیاورد.»
آیت الله وحید خراسانی:
«در موردی که روزه برای جنین ضرر داشته باشد، علاوه بر قضا باید برای هر روز یک مد طعام به فقیر بدهد و احتیاط مستحب این است که در صورتی هم که روزه برای خودش ضرر دارد، یک مد طعام به فقیر بدهد.»
ضمنا زن باردار باید تا قبل از ماه رمضان سال آینده کفاره روزه هایی را که نگرفته را بدهد در غیر این صورت:
آیت الله خامنه ای:
«اگر تأخیر قضاى روزه ماه رمضان تا ماه رمضان دیگر بر اثر سهل‌انگارى و بدون عذر شرعى باشد، کفاره تأخیر نیز واجب است که عبارت است از پرداخت یک مد طعام به فقیر براى هر روزه، ولى اگر به خاطر عذرى باشد که شرعاً مانع صحت روزه است، فدیه‌‏اى ندارد.»
آیت الله خامنه ای:
«اگر روزه براى خودش ضرر داشته و تا رمضان آینده ادامه داشته باشد، فقط فدیه به نحو مذکور کافى است و قضا ساقط مى‌شود و باید توجه داشت؛ در صورتى‌که قضا ساقط نیست، چنان‌چه تا آخر عمر نتواند روزه هاى خود را قضا کند، لازم است وصیت نماید.»

نظر آیت الله سیستانی درباره روزه زنان باردار
اگر روزه برای زنان باردار یا جنین ضرر داشته باشد یا این‌که سبب افتادن او در مشقتی که عادتاً قابل تحمل نیست گردد، روزه بر او واجب نیست و باید قضا کند و کفاره ندارد.
زنی که به علت زایمان نتواند روزه بگیرد فقط باید قضای روزه اش را بجه آورد.
روزه هایی که از زمان بارداری تا پایان شیردهی قضا شده ولی توانایی جسمی ادای آن ها را ندارید، مقداری را که توانایی دارید باید قضا کنید.
زنى که زائیدن او نزدیک است (ماه های هشت و نه) و روزه براى خودش یا حملش ضرر دارد، روزه بر او واجب نیست ولی باید بعدا آن را قضا کند و براى هر روز یک مُد طعام (۷۵۰ گرم نان یا ماکارونی یا آرد) بابت کفاره به فقیر دهد.
و اما زنى که در ماه های آخر بارداری نباشد (از ماه اول تا اخر ماه هفتم) اگر روزه برای او یا حملش ضرر داشته باشد یا اینکه سبب افتادن وی در مشقتی که عادتا قابل تحمل نیست گردد روزه بر او واجب نیست و باید قضا نماید و کفاره ندارد.

روزه گرفتن زنان باردار از نظر پزشکی
بارداری شرایط ویژه ای را برای مادر ایجاد می کند، از جمله این که با تغییر هورمون ها، سیستم گوارشی تغییر می کند و مادر نمی تواند حجم زیاد غذا را تحمل کند. به همین دلیل مادران برای تامین انرژی مناسب باید تعداد کم غذا را به دفعات و با فواصل کم، مصرف کنند تا میزان انرژی لازم دوران بارداری که حدود ۳۰۰ کیلوکالری در روز، بیشتر از رژیم یک زن غیرباردار است، تامین کنند.
علاوه بر این بسیاری از مادران در طول سه ماهه اول بارداری دچار سوءتغذیه و کاهش وزن می شوند و نیاز به بستری در بیمارستان پیدا می کنند.

مضرات روزه برای زنان باردار
روزه داری سبب افزایش برداشت از ذخایر چربی و به دنبال آن افزایش ترکیبات کتونی در خون مادر می شود، این ترکیبات از طریق جفت وارد گردش خون جنین می شود و به سیستم عصبی او آسیب می رساند.
در مادر باردار، پروتئین نقش مهمی در رشد و نمو جنین دارد؛ بنابراین در شرایط گرسنگی طولانی و مصرف پروتئین برای تامین نیاز انرژی بدن مادر، جنین با کمبود پروتئین مواجه می شود.
در طول سه ماهه اول بارداری سلول های عصبی و مغزی در حال رشد و نمو هستند. چنانچه جنین با کمبود تغذیه ای مواجه شود، احتمال بیماری های سیستم عصبی و مغزی و بیماری روانی شیزوفرنی افزایش می یابد.
از طرفی مادر در دوران بارداری به ویژه سه ماهه سوم که جنین بیشترین افزایش وزن را دارد، به شدت نیاز به کلسیم و آهن و دیگر مواد معدنی و ویتامین ها دارد. همین طور باید به میزان کافی کالری دریافت کند تا سلامتش برای زمان زایمان و پس از آن در دوران شیردهی حفظ شود.

روزه زنان باردار در چه ماه هایی از بارداری ممنوع است؟
در سه ماهه اول و سوم بارداری، روزه داری توصیه نمی شود، در حالی که در سه ماهه دوم بارداری و تحت نظر پزشک متخصص، روزه گرفتن منعی ندارد.
به دلیل طول مدت بارداری و از آنجایی که یک سوم بارداری ها در ماه رمضان اتفاق می افتد، روزه داری در این دوران از اهمیت بالایی برخوردار است و طبق احادیث در صورتی که روزه گرفتن برای زن باردار خطر داشته باشد و یا در ماه های پایانی موجب کاهش شیر شود، روزه داری توصیه نمی شود.
زنان بارداری که در سه ماه دوم و سوم بارداری روزه می گیرند باید روزانه در ساعت های ۱۲، ۱۴، ۱۶، ۱۸ و ۲۰ کتون ادرار خود را آزمایش کنند. اگر حوالی ساعت ۱۲ یا ۱۴ کتون افزایش یابد نباید روزه بگیرند اما بالا بودن کتون ادرار حوالی ساعت ۱۸ و ۲۰ عادی است و مانعی برای روزه داری نیست.
برای این کار نوارهای آزمایش اندازه گیری کتون ادرار وجود دارد که طریقه مصرف آن ها داخل بروشور آن وجود دارد.

علائم خطر روزه گرفتن زنان باردار
در صورت مشاهده علائم زیر فورا با پزشک خود تماس بگیرید:
-اگر تغییرات قابل توجهی در تحرک جنین احساس کردید.
-اگر احساس دردهایی مشابه دردهای انقباضی کردید.
-اگر احساس سرگیجه، ضعف، گیجی و یا خستگی کردید و حتی پس از یک استراحت خوب بهتر نشدید.
-اگر وزن اضافه نمی کنید و یا وزن از دست می دهید.
-اگر خیلی تشنه می شوید، کم ادرار می کنید و یا ادرار شما تیره شده و بوی تندی دارد.
-اگر سردرد، تب و درد در نواحی مختلف بدن دارید.
-اگر حالت تهوع دارید و یا استفراغ کردید.

نکات ضروری برای روزه گرفتن زنان باردار
پیش از فرا رسیدن ماه رمضان باید دست به کار شوید و موارد زیر را انجام دهید:
با پزشک یا ماما در خصوص روزه گرفتن مشورت کنید. در صورت روزه گرفتن باید قند خون خود را زود به زود کنترل کنید.
کمی قبل از آغاز ماه رمضان مصرف نوشیدنی های کافئین دار را به تدریج کم کنید.
اگر شاغل هستید با کارفرمای خود در خصوص مدیریت کارها در ماه رمضان صحبت کنید.
به متخصص تغذیه مراجعه کنید تا نیازهای تغذیه ای شما را تعیین کند.
یک دفترچه مخصوص غذاها تهیه کنید، تا بدانید چه غذاها و نوشیدنی هایی را مصرف کرده و می کنید.
کارها و خرید های خود را پیش از فرا رسیدن ماه رمضان انجام دهید.
در صورت روزه گرفتن، وزن خود را به طور منظم در خانه چک کنید.