چه کسانی نباید قرص ضدبارداری مصرف کنند؟

بعضی از مشکلات قلبی محدودیت‌هایی را در استفاده از روش‌های پیشگیری از بارداری ایجاد می‌کنند. مهم‌تر از همه اینکه خانم مبتلا به بیماری قلبی می‌تواند از روش‌های مربوط به خودش استفاده کند، مثلا اگر خانمی سکته قلبی داشته، منطقی است که همسرش با استفاده از کاندوم، از وقوع بارداری ناخواسته پیشگیری نماید.در ادامه به بحث افرادی که نباید قرص ضدبارداری مصرف کنند میپردازیم.

خانم هایی که نباید از قرص ضد بارداری استفاده کنند

۱-خانمی که در حال حاضر درد قلبی شناخته شده دارد، یا سابقه آن را داشته است.

۲- کسانی که سردردهای عروقی مانند میگرن دارند (بدیهی است که پزشک متخصص باید میگرن را تشخیص دهد، نه خود شما).

۳- مبتلایان به بیماری های دریچه‌ای قلب که مشکل‌شان در حال پیشرفت است.

۴- افرادی که در مقطعی از زمان دچار عفونت قلبی (اندوکاردیت) بوده‌اند و تحت درمان قرار گرفته‌اند.

۵- خانم‌هایی که به هر دلیلی برایشان داروهای ضد انعقاد خون توسط پزشک تجویز شده است.

۶- خانم‌هایی که سابقه تشکیل لخته ی خون در رگ هایشان را دارند.

۷- خانم‌های سیگاری، زیرا در معرض خطر بالایی برای ابتلا به بیماری های قلبی قرار دارند.

از دیگر موانع منع مصرف میتوان به حاملگی، سابقه سکته مغزی، تومورهای وابسته به هورمون استروژن یعنی تومورهایی که با این هورمون رشد می‌کنند، مثل سرطان پستان تخمدان، آندومتر، کولون، آدنوم کبدی و خونریزی رحمی با علت ناشناخته اشاره کرد.

موارد احتیاط

افراد بالای چهل سال، افراد چاق، کسانی که بیماری تیروئید دارند،افراد با فشارخون بالا.

روش‌های پیشگیری از بارداری در خانم های مبتلا به بیماری قلبی

روش های زیر مربوط به خانم هایی است که به تشخیص پزشک متخصص، بیمار قلبی شناخته شده‌اند، نه اینکه کسی خود سر بگوید به بیماری قلبی مبتلا شده است.

آمپول‌های سه ماهه:

موارد منع مصرف این آمپول‌ها تقریبا با قرص ضدبارداری مشترک است. کسانی که نباید از این آمپول ها استفاده کنند شامل :

- بیماران قلبی که اختلال شدید انعقادی دارند.

- کسانی هستند که این چهار مشخصه را با هم دارند: سن بالای ۴۵ سال، فشار خون بیش از ۱۶، ابتلای به دیابت و کشیدن سیگار.

- کسانی که سکته مغزی کرده‌اند، یا مشکلات قلبی-عروقی شدید دارند.

بدیهی است بهترین روش پیشگیری از بارداری برای این قبیل خانواده‌ها، روش‌های مردانه‌ای مثل استفاده از کاندوم است.

آی‌یودی:

فقط کسانی که اختلال انعقادی خون دارند، بهتر است از آی‌یودی استفاده نکنند.

حتی بیماران دریچه‌ای قلب که قبلا گفته می‌شد آی‌یودی برایشان مناسب نیست، امروزه در تحقیقات مشخص شده که منعی برایشان وجود ندارد.

قرص‌های دوران شیردهی:

فقط کسانی که در حال حاضر وجود لخته خون در عروق‌شان تشخیص داده شده (مثلا مبتلا به DVT یعنی لخته در عروق عمقی پا هستند) بهتر است از قرص‌های دوران شیردهی استفاده نکنند.

همان‌طور که می‌دانید این قرص‌ها از حدود ۴۰ روز پس از زایمان تا ۶ ماهگی نوزادی که شیر مادر را می خورد، بهترین روش پیشگیری از بارداری است.

اگر خانمی مدت‌ها قبل مبتلا به DVT بوده است، شامل این منع مصرف نمی‌شود و می‌تواند از قرص مخصوص دوران شیردهی استفاده کند.

بستن لوله‌های رحمی:

هیچ منعی برای این کار در بیماران قلبی نداریم و فقط خانم‌هایی که دو مشخصه زیر را به تنهایی یا با هم دارند، بهتر است کمی صبر کنند:

۱- کسانی که در گذشته خیلی نزدیک، مشکلی مانند سکته قلبی و یا مساله حادی در سه ماهه گذشته داشته‌اند.

۲- کسانی که وجود لخته در عروق و یا آمبولی ریوی (گیر کردن لخته خون در عروق ریوی) توسط پزشک در آنها تشخیص داده شده باشد.

این خانم‌ها بهتر است چند ماه صبر کنند تا از نظر پزشک مختصص مربوطه، شرایط بهبودی و درمان حاصل شود و سپس در صورت تمایل، از روش بستن لوله‌ها که یکی از روش‌های دایمی پیشگیری از بارداری است، استفاده کنند.

مراقب قند خون‌تان باشید

شاید بسیاری از زنان ندانند، مصرف قرص جلوگیری از بارداری در افراد مبتلا به بیماری دیابت و فشارخون بالا می‌تواند موجب تشدید بیماری شود.

افرادی که مبتلا به دیابت و فشار خون‌بالا هستند، لازم است قبل از مصرف قرص ضدبارداری با پزشک مشورت کنند. باید توجه داشت در زنان بالای ۳۵ سال، بخصوص زنان سیگاری یا افراد باسابقه بیماری‌های زمینه‌ای ازجمله دیابت، بیماری قلبی و فشار خون بالا مصرف قرص جلوگیری از بارداری علاوه‌بر تشدید بیماری با خطر بیماری‌های قلبی ـ عروقی نیز همراه است که با افزایش مدت مصرف، این خطر نیز بیشتر می‌شود.

زنان سیگاری نباید از قرص‌های ضدبارداری استفاده کنند

یک متخصص زنان و زایمان گفت: زنانی که روزانه بیش از ۱۵ نخ سیگار ‌می‌کشند و مبتلایان به میگرن نباید از قرص‌های ضدبارداری استفاده کنند.فاطمه لالوها افزود: برای زنانی که بیش از ۱۵ نخ سیگار ‌می‌کشند و زنانی که دارای بیماری‌های قلبی عروقی و شریانی هستند، مصرف قرص‌های ضدبارداری ممنوع است.

وی گفت: زنانی که به دیابت و فشار خون بالای ۱۶ میلی‌گرم بر جیوه مبتلا هستند، نیز نمی‌توانند از قرص‌های ضدبارداری استفاده کنند.لالوها افزود: کسانی که سابقه ترومبوز رگ‌های قلبی و سابقه آمبولی ریه دارند، کسانی که جراحی‌های بزرگ انجام داده‌اند و کسانی که سابقه سکته مغزی داشتند، نیز نمی‌توانند از قرص‌های ضدبارداری استفاده کنند.

این متخصص زنان و زایمان گفت: زنانی که مبتلا به میگرن همراه با نشانه‌های عصبی هستند، همچنین کسانی که سابقه سرطان سینه و سابقه سیروز عصبی داشتند، نیز نباید از قرص‌های ضد بارداری استفاده کنند.

وی اضافه کرد: مصرف قرص‌های ضد بارداری خطر افزایش سکته قلبی، خطر آمبولی ریه و ریسک بروز بیماری‌های قلبی و عروقی در افرادی که مبتلا به این بیماری‌ها هستند را افزایش پیدا می‌کند.

عوارض، گذرا یا ماندگار

عوارض مصرف قرص ضد بارداری دو دسته است؛ عوارض گذرا و جدی.

به گفته دانشیار دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی عوارض زودرس مصرف این قرص عبارت است از تهوع، نفخ و درد سینه که معمولا طی چند ماه اول از بین می‌رود. عوارض جدی قرص‌های جلوگیری هم شامل سکته قلبی و خطر لخته شدن خون در سیاهرگ‌ها می‌شود که در زنان چاق، سیگاری و بالای ۳۵ سال بیشتر دیده می‌شود.

وی درباره این‌که احتمال بروز چاقی با مصرف این قرص‌ها چقدر است، اظهار می‌کند: این احتمال کم است و میزان اضافه وزن ناشی از آن جزئی است. در واقع، افزایش وزن افراد ناشی از زیاد شدن اشتها و تجمع چربی است.

این متخصص زنان هشدار می‌دهد: مصرف قرص ضدحاملگی، خطر سرطان تخمدان و رحم را کم می‌کند، اما ممکن است به دلیل تأثیرات هورمونی باعث افزایش خطر سرطان دهانه رحم و سرطان پستان شود.

بعضی از داروها می توانند اثر قرص های ضد بارداری را کم کنند

استفاده از برخی از داروها نیز موجب می شود که اثر این قرص ها کاهش پیدا کند؛ از جمله آنتی بیوتیک ها، داروهای ضدتشنج و ضدصرع، داروهای ضدسل و داروهای ضدمیگرن به همین خاطر توصیه می شود که این افراد از قرص های ضد بارداری استفاده نکنند.

فراموش کردن خوردن قرص های HD و یا LD

مسئله دیگری که معمولاً خانم هایی که از این قرص ها استفاده می کنند با آن مواجه می شوند، فراموش کردن خوردن این قرص هاست؛ که اگر یک شب این مسئله رخ دهد، باید دو شب پشت سر هم ۲ قرص با هم خورده شود و تا پایان دوره نیز از یک روش دیگر ضدبارداری مثل کاندوم استفاده شود.

اما اگر سه شب مصرف قرص ها فراموش شود، باید از مصرف بقیه قرص ها تا شروع عادت ماهیانه بعدی جلوگیری کرده و از روز پنجم عادت ماهیانه شروع به مصرف بسته جدیدی از قرص ها نمود.

مزایای استفاده از قرص های ترکیبی ضدبارداری

جمال در ادامه به مزایای استفاده از قرص های ترکیبی نیز اشاره کرد و گفت: با مصرف این قرص ها ممکن است خونریزی های ماهانه خفیف تر یا منظم تر شود و برای حاملگی های بعدی در آینده مشکلی ایجاد نمی کند، اختلالی در فعالیت جنسی ایجاد نمی شود، ممکن است در مقابل سرطان های تخمدان و رحم، اثر محافظتی داشته باشد و برای دختران نوجوان و جوانی که عادت ماهیانه نامنظمی دارند، موجب تنظیم این امر می شود.

نکات مهم

به طور کلی قرص ضد بارداری در افراد جوان و سالم توصیه می‌شود و حتما باید تحت نظر پزشک شروع شود. روش مصرف معمولا روی جعبه نوشته شده است در بسته‌های ۲۱ عددی، مثلا قرص L.D یا سیبروترون یا روکین در ماه اول شروع باید از روزهای اول خونریزی باشد، معمولا روز ۵-۱ قاعدگی شروع شود، هر ۲۴ ساعت یکبار مصرف قرص تکرار شود و تا ۲۱ عدد به پایان برسد.

بسته دوم را ۷ روز پس از پایان بسته اول شروع می‌کنیم. بعضی از افراد ندانسته یک قرص را ساعت ۸ شب می‌خورند، یکی را ۱۱ شب، یکی را ۱۲ شب و این زمان ۲۴ ساعت یکبار را به هم می‌زنند. اگر شروع بسته را مثلا ۸ شب شروع کردیم تا پایان بسته باید همگی در این ساعت مصرف شوند. اگر فردی نمی‌خواهد قرص را شب بخورد و مثلا می‌خواهد هر روز ظهر ساعت ۱ بخورد اشکالی ندارد، فقط فاصله ۲۴ ساعته باید رعایت شود.

بعضی از خانم‌ها برای انجام سفر زیارتی یا روزه گرفتن و امثالهم می‌خواهند تاریخ قاعدگی‌شان را تغییر دهند به طور کلی ما این کار را توصیه نمی‌کنیم، چون هر بار شروع و قطع قرص ضد بارداری بیشتر فرد را در معرض اختلالات لخته شدن خون در رگ قرار می‌دهد، ولی اگر به هر دلیل منطقی مجبور به استفاده از این روش شدیم حتما باید شروع قرص در روزهای اول خونریزی قاعدگی باشد.

کسانی که چند روز قبل از سفر شروع به مصرف قرص ضد بارداری می‌کنند، علاوه بر اینکه معمولا تاثیر مناسب را نمی‌بینند، دچار عوارضی مثل به هم خوردن قاعدگی بعدی، طولانی شدن یا نامرتبی قاعدگی و خونریزی و لکه‌بینی طولانی تا دو سه سیکل بعد می‌شوند.

گاه خانم‌ها فراموش می‌کنند که یک قرص را بخورند، لذا اثر قرص ضد بارداری کم شده و احتمال اینکه فرد دچار لکه‌بینی شود بالا می‌رود. اگر قرصی فراموش شد، تا نوبت مصرف قرص بعدی، هر وقت که یادش آمد قرص را نخورده باید آن را مصرف کند. اگر در یک دوره این حالت بیش از یک بار تکرار شود خطر دارد.

مصرف بعضی از داروها حین مصرف قرص ضد حاملگی از اثر قرص ضد حاملگی می‌کاهد مثلا مصرف ضد تشنج‌هایی چون فنوباربیتال و فنی‌توئین و یا آمپی‌سیلین و مهم‌تر از همه ریفایسین. سپس مصرف نامرتب و سر ساعت مصرف نکردن یا فراموش کردن قرص و مصرف بعضی از داروها از عواملی هستند که اثر قرص ضد بارداری را کم می‌کنند. بدیهی است که اسهال و استفراغ نیز به دلیل دفع سریع دارو جذب آن را کم کرده و اثر آنرا کم می‌‌کنند. اگر در دو ساعت اما پس از مصرف قرص، استفراغ صورت گرفت باید مجدداً قرص را خورد.

قرص‌‌های ضد بارداری ۲۸ تایی در بازار ایران روش مصرف متفاوتی دارند. این قرص‌ها مواد هورمونی را در ۲۴ قرص دارند و چهار تای آخر ترکیبات آهن است و بدون هورمون. این‌ها را از روز اول قاعدگی شروع کرده تا ۲۸ شب سر ساعت ادامه داده و بسته دوم را روز ۲۹ یعنی بلافاصله پس از پایان بسته اول شروع می‌کنیم.

منافع دیگر قرص ضد بارداری

- بالا بردن توده استخوانی و جلوگیری از پوکی استخوان

- کم کردن بیماری کم‌خونی فقر آهن چون حجم خونریزی قاعدگی را تا ۵۰ درصد کاهش می‌دهد.

- شانس حاملگی خارج رحمی را کم می‌کند.

- درد قاعدگی را کم می‌کند.

- علائم فشار عصبی قبل از قاعدگی را کم می‌کند.

- شانس سرطان آندومتر را کاهش می‌دهد.

- احتمال کیست خوش‌خیم تخمدان را کم می‌کند.

- جوش و پرمویی صورت را کاهش می‌دهد.

- شانس عفونت لوله‌های رحمی را کم می‌کند.

شایع‌ترین عارضه قرص ضد بارداری لکه‌بینی است که در کسانی که نامرتب مصرف می‌کنند و یا حین تداخل با داروهای دیگر، بیشتر می‌شود.

بعد از ۳ ماه آزمایش چربی و قند خون بدهید

این داروها گاهی اوقات سردردهای میگرنی را تشدید می‌کنند یا حتی به وجود می‌آورند زیرا پروژسترون باعث احتباس آب در بدن می‌شود. استروژن موجود در قرص نیز گاهی اوقات باعث بزرگ‌تر و دردناک شدن سینه‌ها می‌شود. اگر بیمار می‌خواهد قرص را طولانی مدت مصرف کند حتما باید ۳ ماه بعد از شروع مصرف، سطح چربی‌های بدنش از جمله کلسترول و تری‌گلیسیرید و همچنین قند خونش را اندازه‌گیری کند زیرا این قرص‌ها در تعداد کمی از افراد می‌تواند باعث افزایش چربی‌ها و قند خون شوند که اگر این مشکلات با رژیم غذایی همزمان، اصلاح نشوند باید مصرف قرص قطع شود.

توصیه مهم

خانم‌های عزیز لطفا در ماه رمضان به ویژه در تابستان برای روزه گرفتن قرص ضد حاملگی مصرف نکنند. خطر ترومبوز جدی است!

قرص اورژانسی در حال حاضر در بازار ایران لونژیل (لونرژترول) موجود است در ۷۲ ساعت اول پس از خطای روش ضد بارداری مثلا پارگی کاندوم یا خطای عقب‌کشی توصیه می‌شود هر ۱۲ ساعت یک عدد جمعاً ۲ قرص هر چه زودتر در اول شروع بهتر است. خود این روش به هیچ وجه نباید مکرراً استفاده شود و جایگزین روش ضد بارداری نیست و فقط برای همان یک نوبت خطا اثر دارد.

بیشتر از ۴ سال مصرف نکنید!

استفاده از این قرص‌ها به مدت طولانی و بدون توقف اصلا توصیه نمی‌شود. همانطور که ذکر شد این قرص‌ها حاوی هورمون اتینیل استرادیول هستند. در واقع گروه اتینیلی که به این استردیول اضافه شده است باعث می‌شود هورمون به مدت طولانی در بدن باقی بماند، یعنی اگر قرصی امروز قطع شود چند ماه طول می‌کشد تا کل دارو از بدن خارج شود و از آنجایی که این هورمون می‌تواند تحریک‌کننده سرطان سینه باشد توصیه می‌شود قرص با فواصل ۳ ماهه استفاده و یک ماه توقف یا ۶ ماهه استفاده و ۲ ماه توقف مصرف شود. درکل استفاده از قرص بیشتر از ۴ سال به خصوص به طور ممتد خیلی توصیه نمی‌شود.

فقط برای موارد اورژانسی!

قرص‌های اورژانسی یا «Morning-After Pills»در گذشته بیشتر از نوع HD بودند، درحال حاضر قرص‌های پروژسترونی به نام لونژیل موجود هستند که فقط پروژسترون دارند. طریقه مصرف‌شان هم به این صورت است که یک عدد بعد از رابطه جنسی و یک عدد ۱۲ ساعت بعد خورده می‌شود. این داروها فقط در ۷۲ ساعت اول بعد از مقاربت قابل استفاده هستند و هرچه زودتر مصرف شوند تاثیرگذاری‌شان هم بیشتر است. مصرف این قرص‌ها باید محدود باشد چون درصد موفقیت‌شان در حد ۸۵ درصد است و اصلا جلوی تخمک گذاری را نمی‌گیرند بلکه سطح هورمون را بالا می‌برند و بعد سطح هورمون دوباره پایین آمده و یک قاعدگی اتفاق می‌افتد، درنتیجه بارداری رخ نمی‌دهد. بهتر است خانم‌هایی که رابطه دارند این قرص را در منزل داشته باشند تا اگر کاندوم پاره شد یا خوردن قرص ضدبارداری فراموش شد بتوانند از آن استفاده کنند.