سیر تکامل بینایی نوزاد، عوامل هشدار دهنده

بینایی نوزاد تازه متولد شده با بینایی یک انسان بالغ متفاوت است. والدین عزیز باید این را بدانند که نمی‌توانند از نوزاد خود انتظار زیادی داشته باشند. برای ایجاد این درک، خواندن این مقاله به شما توصیه می‌شود تا نسبت به بینایی نوزاد نگاهی جامع پیدا کنید.

هنگامی که نوزاد تازه متولد شده در کنار اعضای خانواده‌اش حضور می‌یابد، آن‌ها مداوما درصدد پی بردن به این هستند که بدانند نوزادشان تا چه حد آن‌ها را حس کرده و می‌شناسد؟ بعضی از انتظاراتی که ما در این سن از نوزاد داریم با توجه به سیر تکاملی و رشد او معقول نیست. این مساله خصوصا در ارتباط با بینایی نوزاد نمود پیدا می‌کند، چون بخشی از تکامل بینایی نوزاد پس از تولد او اتفاق می‌افتد. بینایی نوزاد تازه متولد شده ۶۰٪ افراد بالغ است و او اشیا را در هاله‌ای از سایه خاکستری، سیاه و سفید می‌بیند. اگر می‌خواهید او جسمی را ببیند باید آن را در فاصله ۲۰ تا ۲۵ سانتی متری صورتش قرار دهید. پس نمی‌توانید از او انتظار داشته باشید که از چهره شما تصور کاملی داشته باشد.

سیر تکامل بینایی نوزاد

اینکه بدانیم نوزاد در هر سنی به چه میزان توانایی در دیدن رسیده است به ما کمک می‌کند انتظاراتمان را تنظیم کرده و در صورت احساس کردن عقب افتادگی نوزاد در هر مرحله برای پیشگیری از هر مشکلی اقدام کنیم و پزشک را در جریان قرار دهیم.

نوزاد تازه متولد شده

مردمک‌های چشم نوزاد تازه متولد شده نسبت به نور واکنش نشان می‌دهد.

از بعد از تولد تا ۳ ماهگی

نسبت به نور و حرکت واکنش نشان می‌دهد. به این معنی که وقتی او را از جهات مختلف در معرض تابش نور قرار می‌دهید روی خود را برمی‌گرداند یا احساس ناراحتی می‌کند؛ و حرکت اجسام متحرک را تماشا می‌کند. برای گرفتن اشیا تلاش می‌کند. در سن ۳ ماهگی اگر شما انگشتتان را در فاصله ۲۰ تا ۲۵ سانتی متری از صورت کودک نگه دارید و تا ۳۰ سانتی متری از هر طرف سر او آن را حرکت دهید، او باید بتواند انگشت شما را بطور کامل تعقیب کند یعنی چشمانش یک محدوده ۱۸۰ درجه را طی کند.

۴ تا ۶ ماهگی

در این سن نوزاد هماهنگی میان دست و چشم‌هایش را تمرین می‌کند. پس با انگشتان دستش به لمس اشیا می‌پردازد، با آن‌ها بازی می‌کند و برای برداشتن اشیا دستش را دراز می‌کند. او هنگامی که جسمی را در دست دارد، محکم نگهش می‌دارد. در سن ۴ ماهگی بین چشمان نوزاد یک هماهنگی نسبی به وجود می‌آید، چون ماهیچه‌های چشم قوی‌تر شده‌اند. در سن ۵ ماهگی کودک معمولا نسبت به دستانش علاقه نشان می‌دهد و اگر او را به پشت بخوابانید با دستانش بازی کرده و به حرکت انگشتانش نگاه می‌کند. در سن ۶ ماهگی برای سنجش بینایی نوزاد می‌توان یک جسم مورد علاقه او را در یک طرفش قرار داد به گونه‌ای که نوزاد نسبت به آن دید کاملا مستقیم نداشته باشد. نوزاد باید بتواند وضعیت خود را برای بهتر دیدن آن جسم یا گرفتنش تنظیم کند. مثلا با عقب و جلو کردن سر یا خم شدن.

۷ تا ۱۲ ماهگی

خودش به سمت اشیا مورد علاقه‌اش حرکت می‌کند و برایشان دست دراز می‌کند. در این سن می‌توان با نوزاد بازی دالی موشه را انجام داد، چون در حد این بازی توانا شده است. در سن یک سالگی برای سنجش بینایی نوزاد می‌توان یک جسم را با سرعت از مقابل صورت او عبور داد. تا ببینیم آیا کودک می‌تواند جسم را بدون چرخاندن سر فقط با چشم تعقیب کند؟

زنگ خطر بینایی نوزاد

اگر کودک شما تا حدودی از مراحل فوق عقب ماند باز هم جای اغماض وجود دارد. اما اگر در پایان هر دوره مثلا کودک به تغییر نور واکنش نشان نداد، قادر به تمرکز بر اشیا پیرامونش نبود و یا به صورت شما نگاه نمی‌کرد آنگاه به یک پزشک مراجعه کنید.

البته بطور کل بهتر است معاینه پزشک برای نوزاد انجام شود. او بیرون چشم نوزاد مانند پلک و تخم چشم را بررسی می‌کند و ترشحات، عفونت، حساسیت، بیماری و انسداد غدد اشک را بررسی می‌کند. همچنین مساوی بودن سایز، گردی و واکنش مردمک چشم در برابر نور را بررسی می‌کند. بعلاوه موقعیت پلک، مژه و چشم نوزاد را بررسی می‌کند تا از افتاده نبودن پلک مطمئن شود.

پزشک تحرک چشم نوزاد را با استفاده از تمرکز چشم بر روی یک جسم و دنبال کردن حرکت آن بررسی می‌کند. او این آزمایش را برای هر دو چشم انجام می‌دهد. نوزاد باید در سن دو یا سه ماهگی حرکات را دنبال کند.

برای بررسی بینایی نوزاد، پزشک دنبال کردن یک جسم با یک چشم و ادامه آن با چشم دیگر توسط نوزاد را آزمایش می‌کند. اگر نوزاد جسم را با یک چشم دنبال کند، ولی نتواند با چشم دیگر ادامه دهد، نشان دهنده ضعیف بودن چشم دوم است.

بهرحال شما بهتر است تا سه ماهگی برای معاینه به پزشک مراجعه کنید، مخصوصا اگر در خانواده سابقه تنبلی چشم و انحراف چشم وجود دارد. در مورد حرف نزدن نوزاد در این سن نگران نباشید، چون برای چشم مبتلا به انحراف یا کاهش دید، مداوای به موقع برای حصول نتیجه بهتر لازم است و حتی نوزادانی که نمی‎توانند صحبت کنند نیز می‎توانند معاینه شوند.

اگرچه برخی مشکلات بینایی طبیعی هستند (به عنوان مثال، انحراف چشم کودک تا سن ۶ ماهگی یک امر طبیعی است)؛ مشکلات غیرطبیعی حتما باید نزد پزشک بررسی شوند. ممکن است یکی از چشم‌های نوزاد در بدو تولد با چشم دیگرش متفاوت باشد، اما پزشکان معتقد باشند که این مسئله یک امر طبیعی است. با این حال، ممکن است او را نزد یک چشم پزشک اطفال ببرید و متوجه شوید که او آب مروارید مادرزادی دارد.

با توجه به یافته‌های برنامه بهداشت عمومی نوزادان (InfantSEE) پزشکان اطفال موظفند خدمات غربالگری چشم را در سطوح پایه ارائه کنند تا هرگونه اختلال در وضعیت بینایی نوزادان تشخیص داده شود. ارزیابی کامل چشم توسط اپتومتر نیز به تشخیص هرچه دقیق‌تر وضعیت بینایی نوزاد کمک می‌کند. (اپتومترها پزشک نیستند. آن‌ها برای بررسی چشم و تشخیص بیماری‌ها و درمان آن با عینک یا روش‌های درمانی آموزش دیده‌اند، همچنین می‌توانند قرص نیز تجویز کنند.) بر اساس این برنامه، توصیه می‌شود که اولین قرار ملاقات کودک را با چشم پزشک در پایان ۶ ماهگی تنظیم کنید. البته بطور کل چکاب بینایی و تست بینایی سنجی باید بطور منظم انجام شود. مطالعات نشان می‌دهد زمان بررسی مطلوب چشم شامل شش ماهگی، سه سالگی، پیش از اول دبستان و پس از آن هر دو سال یک بار می‌باشد.

نگرانی‌های شما در مورد کودکتان کاملا قابل درک است مخصوصا اگر فرزند اولتان باشد. بهتر است متعادل پیش بروید یعنی نه به خودتان استرس بی‌مورد بدهید نه کاملا بی‌خیال طی کنید. سعی کنید در هر مرحله از مشورت پزشک بهره‌مند شوید. همینطور اگر تجربه‌ای در این زمینه دارید آن را با ما در بخش نظرات، در میان بگذارید.