افتادگی رحم و مثانه در زنان، عوامل دخیل در آن

سیستوسل یا افتادگی مثانه اغلب با مشکلات ادراری و افتادگی رحم همراه است و این شرایط باعث اختلال در کیفیت زندگی خانم ها می شود ولی راههایی برای پیشگیری از آن وجود دارد .
سیستوسل یا افتادگی مثانه از مشکلاتی است که معمولا خانم ها، مخصوصا آنهایی که زایمان های مکرر داشته اند و در سنین بالاتر هستند، با آن درگیر می شوند. خیلی از خانم ها هم آنقدر از دچار شدن به افتادگی مثانه و عوارض آن مثل بی اختیاری ادراری و … واهمه دارند که ترجیح می دهند برای به دنیا آوردن فرزندشان رفتن زیر تیغ جراحی و دوران نقاهت طولانی تر را به جان بخرند و سزارین شوند ولی طبیعی زایمان نکنند .
سیستوسل یا افتادگی مثانه اغلب با مشکلات ادراری و افتادگی رحم همراه است و این شرایط باعث اختلال در کیفیت زندگی خانم ها می شود ولی راههایی برای پیشگیری از آن وجود دارد .

چه عواملی می توانند باعث افتادگی مثانه یا سیستوسل شوند؟
روند بارداری با تاثیر بر عضلات کف لگن می تواند صرف نظر از نوع زایمان باعث شروع افتادگی مثانه یا سیستوسل شود اما زایمان طبیعی، شایع ترین دلیل شروع افتادگی مثانه است . افزایش سن با افزایش سن ، استحکام و قدرت عضلات لگنی کم می شود ، چاقی ( فشار شکمی وارده به عضلات کف لگن در زنان چاق افزایش می یابد ) و مشکلات ژنتیکی هم می توانند زمینه ساز بروز این مشکل شوند.

یعنی هر خانمی که زایمان طبیعی داشته باشد ممکن است دچار افتادگی رحم و مثانه شود؟
در چند حالت احتمال آسیب دیواره بین مثانه و واژن و شروع افتادگی افزایش می یابد، مثلا اگر در زایمان طبیعی از دستگاه فورسپس یا ونتوز برای خارج کردن جنین استفاده شود، جنین درشت باشد یا لگن مادر برای زایمان تنگ یا نامتناسب باشد، خانم زایمان های طبیعی متعدد داشته باشد و فشار مزمن و مداوم روی عضلات کف لگن وجود داشته باشد.

فشار مداوم روی عضلات کف لگن به چه دلیل ممکن است ایجاد شود؟
به علت یبوست مزمن، زور زدن هنگام دفع مدفوع، سرفه های مزمن یا خیلی شدید، چاقی، برداشتن و جابجایی مداوم اجسام سنگین .

پس خانمی که زایمان نداشته هم ممکن است دچار افتادگی مثانه و رحم شود؟
بله، این مشکل در خانم هایی که دچار ضعف مادرزادی در عضلات کف لگن هستند، در شرایط خاص ضعف بافت همبندی مثل مشکل تحرک و شلی بیش از حد مفاصل و مبتلایان به نشانگان خاص مانند مارفان هم بروز می کند.

افتادگی مثانه در حد متوسط تا شدید چه علائمی دارد؟
خانم مبتلا به افتادگی مثانه ممکن است حسی شبیه اینکه روی یک توپ نشسته، داشته باشد. خونریزی واژینال، افزایش ترشحات واژینال، مشکل در روابط زناشویی، لمس توده ای هنگام زور زدن برای دفع ادرار یا مدفوع یا شستن پس از دفع که می تواند رحم یا دهانه رحم یا مثانه باشد، احساس سنگینی یا حس کشیده شدن جسمی در لگن، یبوست و ابتلای مکرر به عفونت های ادراری از نشانه هایی هستند که خانم های مبتلا باید آنها را جدی بگیرند و برای درمان به متخصص زنان مراجعه کنند.

برای پیشگیری از ابتلا به افتادگی مثانه یا کاهش این علائم آزاردهنده راهکاری وجود دارد؟
بله، اگر چاق هستید، وزنتان را کم کنید و اگر سرفه های مزمن دارید، در پی درمان مناسب باشید تا از ایجاد فشار بر عضلات کف لگن جلوگیری شود، سیگار را ترک کنید، یبوست را درمان کنید یا از به وجود آمدن آن پیشگیری کنید، مایعات فراوان بنوشید، تحرک کافی داشته باشید، اجسام سنگین را بلند نکنید و تمرین های تقویت عضلات کف لگن یا کگل را انجام دهید .

اگر خانمی علائم افتادگی مثانه داشته باشد و به پزشک مراجعه کند، چه اقدام هایی برای تشخیص قطعی انجام می شود؟
این خانم ها ابتدا معاینه می شوند. معاینه می تواند در حالت خوابیده یا ایستاده انجام شود تا وضعیت بیرون زدگی از واژن بررسی شود. پزشک از بیمار می خواهد زور بزند تا میزان و شدت بیرون زدگی را تعیین کند. ممکن است لازم باشد سرفه کند یا زور بزند تا وضعیت کنترل ادرار، مدفوع و دفع گاز هم ارزیابی شود. از بیمار خواسته می شود عضلات کف لگن خود را منقبض کند تا قدرت و استحکام عضلات هم سنجیده شود. در مواردی پزشک تست های بررسی وضعیت دفع ادرار و آزمایش ادرار هم درخواست می کند.

درمان افتادگی مثانه و رحم فقط جراحی است؟
نه، درمان به شدت افتادگی و میزان مشکلاتی که برای بیمار ایجاد کرده، بستگی دارد. افراد دچار افتادگی های خفیف مثانه یا رحم، علائم و مشکلات کمی دارند اما لازم است مرتب به پزشک مراجعه کنند تا بررسی شود افتادگی به مرور زمان تشدید می شود یا نه .
انجام تمرینات کگل هم برای این بیماران بسیار مناسب است اما اگر مراقبت های حمایتی و غیر تهاجمی مثل ورزش کگل کارساز نبود و به مرور مشکل افتادگی تشدید شد، درمان های دیگری باید انجام شود.

چه درمان هایی باید انجام شود ؟
در این موارد از وسیله حمایتی به اسم پساری استفاده می شود. پساری، وسیله نرم و الاستیکی شکلی است که داخل واژن قرار داده می شود و از بافت مثانه یا رحم حمایت می کند. اندازه و نوع این وسیله باید برای واژن هر شخص مناسب باشد که این کار را پزشک انجام می دهد.
به بیمار آموزش داده می شود چگونه قبل از رابطه زناشویی یا در فواصل مشخص، پساری را از واژن خارج کند، بشوید و تمیز کند و دوباره داخل واژن قرار دهد. اگر شخصی توانایی انجام این کار را نداشته باشد، لازم است متناوب در فواصل مشخص به پزشک مراجعه کند تا بتوان از عفونی نبودن واژن مطمئن شد. برای برخی خانم ها استفاده از این وسیله به عنوان روشی موقت قبل از جراحی توصیه می شود. برای افرادی که به دلیل مشکلات طبی زمینه ای تحمل بیهوشی و جراحی را ندارند هم استفاده از پساری مناسب است.
استفاده از هورمون استروژن موضعی نیز در زنان یائسه اقدام مناسب دیگری است که با تشخیص پزشک تجویز می شود. البته هورمون موضعی استروژن (واژینال) در برخی افراد عوارضی ایجاد می کند بنابراین استفاده از این دارو بدون تجویز و نظارت پزشک می تواند زیانبار و خطرناک باشد.

چه زمان پزشک برای درمان افتادگی رحم و مثانه روش جراحی را انتخاب می کند؟
در مواردی که افتادگی متوسط مثانه یا رحم به درمان حمایتی، یعنی ورزش های کف لگن و پساری، پاسخ مناسب ندهد، افتادگی یا بیرون زدگی شدید مثانه یا رحم یا دهانه رحم وجود داشته باشد، بیمار دچار عفونت واژینال یا خونریزی ناراحت کننده باشد، در روابط زناشویی اختلال ایجاد شود و در صورت ابتلای خانم به یبوست، عفونت ها و مشکلات ادراری مکرر و احساس سنگینی یا کشیدگی ناراحت کننده در لگن، جراحی لازم است.

در مواردی ممکن است بیرون زدگی توده از واژن یا افتادگی مثانه به مرور زمان افزایش یابد ، مخصوصا در افرادی که به دلیل زور زدنهای مکرر متعاقب یبوست، سرفه های مکرر به علت مشکل تنفسی یا سیگار کشیدن، انجام کارهای سنگین، بارداری مکرر و زایمان های متعدد، دچار افزایش فشار شکمی هستند.