زایمان سزارین و هرچه باید درباره آن بدانید

سزارین چیست؟

زایمان سزارین یک روش جراحی است که برای زایمان نوزاد در صورتی که زایمان واژنی به‌طور ایمن امکان‌پذیر نباشد، استفاده می‌شود. به عبارت دیگر در سزارین نوزاد از طریق برش‌هایی در شکم و رحم به دنیا می‌آید.

سزارین می‌تواند از قبل برنامه‌ریزی شده باشد یا در شرایط اضطراری انجام شود. این روش نسبت به زایمان واژنی خطرات بیشتری دارد و دوره بهبودی آن نیز کمی طولانی‌تر است.

چه زمانی ممکن است به سزارین نیاز باشد؟

اگر مادر دارای شرایط پزشکی خاصی باشد یا در حین زایمان واژنی عوارضی بروز پیدا کند، ممکن است به سزارین نیاز باشد. سزارین برنامه‌ریزی شده زمانی انجام می‌شود که یکی از شرایط زیر وجود دارد:

۱. ناهماهنگی سر و لگن (CPD): CPD به این معنی است که سر یا بدن نوزاد برای عبور ایمن از لگن بزرگ است، یا اینکه لگن برای زایمان یک نوزاد با اندازه متوسط بسیار کوچک است.

۲. سابقه سزارین: با اینکه ممکن است زایمان واژنی بعد از سزارین قبلی امکان‌پذیر باشد، اما این گزینه برای همه وجود ندارد. عواملی مانند نوع برش رحم در سزارین قبلی و خطر پارگی رحم بر این موضوع تأثیر می‌گذارد.

۳. دو یا چندقلو: هرچند که دوقلوها می‌توانند غالباً به‌صورت واژنی به دنیا بیایند، اما دو یا چند نوزاد ممکن است نیاز به سزارین داشته باشند.

۴. پیش‌روی جفت: در این حالت، جفت در رحم شما خیلی پایین قرار دارد و مانع خروج نوزاد از طریق دهانه رحم می‌شود.

۵. قرار عرضی (Placenta previa): نوزاد شما در وضعیتی افقی یا به‌صورت جانبی در رحم شما قرار دارد. به طور دقیق‌تر قرار عرضی به وضعیتی گفته می‌شود که در آن محور طولی بدن جنین محور طولی بدن مادر را قطع می‌کند و معمولا ابتدا شانه‌ها ظاهر می‌شوند، ولی بازو یا هر بخش از تنه نیز ممکن ‌است ظاهر شود.

۶. نمای ته (Breech presentation): در این حالت، نوزاد با پا یا نشیمنگاهش در رحم شما قرار دارد. برخی از پزشکان ممکن است سعی کنند نوزاد شما را بچرخانند، اما اگر این کار نتیجه ندهد، به سزارین نیاز خواهد بود.

۷. شرایط سلامتی: شرایطی مانند بیماری قلبی ممکن است در حین زایمان واژنی بدتر شوند. اگر در زمان زایمان عفونت تب خال تناسلی داشته باشید، سزارین ضروری است. تب خال تناسلی یکی از عفونت‌های شایع منتقل شونده از راه تماس جنسی است و سبب درد، خارش و زخم در ناحیه تناسلی می‌شود.

۸. انسداد: وجود فیبروئید بزرگ در رحم، شکستگی لگن یا انتظار نوزادی با برخی ناهنجاری‌های مادرزادی نیز ممکن است دلایل نیاز به سزارین باشد. فیبروئیدها تومورهای خوش خیم سلول‌های لایه میانی دیواره رحم هستند.

سزارین غیرمنتظره ممکن است در صورت بروز هر یک از شرایط زیر در حین زایمان ضروری باشد:

- عدم پیشرفت زایمان: این حالت که به آن زایمان طولانی نیز گفته می‌شود، به این معنی است که دهانه رحم گشاد و متوقف می‌شود، یا نوزاد شما در کانال زایمان حرکت نمی‌کند.

- فشار بند ناف: بند ناف به دور گردن یا بدن نوزاد پیچیده می‌شود یا بین سر نوزاد و لگن گیر می‌کند.

- افتادگی بند ناف: بند ناف قبل از نوزاد از دهانه رحم خارج می‌شود.

- جدا شدن جفت: جفت قبل از به دنیا آمدن نوزاد از دیواره رحم جدا می‌شود.

- تنش جنینی: نوزاد ممکن است مشکلاتی پیدا کند که باعث ناهنجاری در ضربان قلب او در حین زایمان شود. پزشک ممکن است تصمیم بگیرد که نوزاد نمی‌تواند زایمان را تحمل کند و سزارین ضروری است.

جزئیات عمل سزارین

اگر سزارین از قبل برنامه‌ریزی شده باشد، مراحل زیر انجام خواهد شد:

- امضای فرم‌های رضایت‌نامه برای این عمل 

- متخصص بیهوشی گزینه‌های بیهوشی را با مادر در میان می‌گذارد. معمولا از اپیدورال (بلوک نخاعی) استفاده می‌شود که از سینه تا پاها را بی‌حس می‌کند.

- موهای ناحیه اطراف برش مرتب یا کوتاه می‌شود.

- یک کاتتر (یک لوله نازک، معمولاً بلند و قابل انعطاف) برای حفظ خالی بودن مثانه به بدن وارد می‌شود.

- مانیتورهای قلب و فشار خون به مادر متصل خواهند شد.

- یک تزریق وریدی در دست یا بازو برای تزریق دارو و مایعات قرار داده می‌شود.

- مادر در مورد روند عمل و آنچه که باید انتظار داشته باشد با پزشک خود صحبت خواهد کرد.

در صورت نیاز به سزارین اضطراری، پزشک نوزاد را به سرعت به دنیا خواهد آورد. زیرا سلامتی مادر یا نوزاد در خطر است. با این حال، معمولاً زمان کمی برای آماده‌سازی وجود دارد و ممکن است به بیهوشی عمومی نیاز باشد زیرا سریع‌تر عمل می‌کند.

در طی سزارین چه اتفاقی می‌افتد؟

اولین مرحله در روند سزارین آماده‌سازی برای بیهوشی است. در اکثر سزارین‌های برنامه‌ریزی شده از اپیدورال استفاده می‌شود، بنابراین مادر در حین زایمان بیدار است. با این حال، در برخی موارد، مادر تحت بیهوشی عمومی در حالت خواب قرار دارد.

شکم با ضدعفونی‌کننده تمیز می‌شود و ممکن است یک ماسک اکسیژن بر روی دهان و بینی مادر قرار داده شود تا اکسیژن بیشتری به جنین برسد. سپس، یک پرده استریل در اطراف محل برش و بر روی پاها و سینه قرار می‌دهند. در نهایت، پرده استریل بین سر و قسمت پایین بدن را بالا می‌زنند.

سپس پزشک زنان برشی روی پوست و دیواره شکم ایجاد می‌کند. آنها ممکن است از برش عمودی یا عرضی استفاده کنند. برش افقی نیز به عنوان برش بیکینی شناخته می‌شود.

سپس، برشی به طول 3 تا 4 اینچ به دیواره رحم ایجاد می‌کنند. این برش نیز می‌تواند عرضی یا عمودی باشد. در نهایت، پزشک نوزاد را از طریق برش‌ها بیرون می‌آورد. بند ناف بریده می‌شود، جفت خارج و برش‌ها با بخیه و منگنه بسته می‌شود.

سزارین‌های اضطراری مراحل مشابهی را دنبال می‌کنند؛ با این حال، سرعتی که نوزاد خارج می‌شود متفاوت است. در سزارین برنامه‌ریزی شده، زایمان حدود 10 تا 15 دقیقه طول می‌کشد. در حالی که در سزارین اضطراری، نوزاد تنها در چند دقیقه خارج می‌شود.

اگر مادر در حین عمل جراحی سزارین بیدار باشد، قادر خواهد بود بلافاصله بعد از تولد، نوزاد خود را ببیند و در آغوش بگیرد.

احساس سزارین چگونه است؟

اکثر افراد گزارش می‌دهند که یک حالت کشش یا کشیدگی را زمانی که نوزادشان از شکم آنها خارج می‌شود احساس می‌کنند.

آیا سزارین ایمن است؟

زایمان‌های واژنی معمولاً ترجیح داده می‌شوند، اما در برخی موارد سزارین تنها گزینه ایمن است. به عنوان مثال، سزارین گزینه ایمنی است زمانی که نوزاد شما از ناحیه پا یا نشیمنگاه در رحم شما قرار دارد یا شما دچار پیش‌روی جفت هستید. 

عمل جراحی سزارین چقدر طول می‌کشد؟

سزارین معمولی حدود 45 دقیقه زمان می‌برد. پس از اینکه پزشک نوزاد را به دنیا آورد، رحم را بخیه کرده و برش شکم را می‌بندند. انواع مختلفی از اضطرارها ممکن است در حین زایمان پیش بیاید. در برخی موارد، زایمان به سرعت انجام می‌شود و نوزاد ممکن است در عرض 15 دقیقه به دنیا بیاید. 

پس از سزارین چه اتفاقی می‌افتد؟

مانند زایمان‌های واژنی، پزشک زنان بعد از تولد نوزاد جفت را تحویل خواهد داد. سپس، رحم را بخیه کرده و عضلات شکم را بخیه یا منگنه می‌زنند. بخیه‌ها باید جذب شوند، اما منگنه‌ها حدود یک هفته بعد در بیمارستان برداشته می‌شوند. شکم برای چند روز یا چند هفته درد خواهد کرد. در برخی موارد، متخصص ممکن است داروی مسکن قوی‌تری تجویز کند.

می‌توان انتظار داشت که بعد از سزارین، فعالیت‌ها محدود شوند. مادر باید آرام پیش برود و زمانی که به خانه برمی‌گردد، به خانواده و دوستان خود تکیه کند. یک عمل جراحی سزارین معمولاً به حداقل دو تا سه روز در بیمارستان نیاز دارد.

مزایای سزارین چیست؟

مزایای سزارین بسته به بارداری متفاوت است. در بیشتر موارد، بزرگ‌ترین مزیت سزارین این است که برای مادر و نوزاد ایمن‌تر است. وقتی زایمان واژنی ریسک دارد یا ممکن است به نوزاد آسیب برساند، بیشتر پزشکان به سزارین روی می‌آورند تا ریسک‌ها را به حداقل برسانند. گاهی اوقات سزارین‌ها غیرمنتظره می‌شوند. برای مثال، اگر ضربان قلب نوزاد به سطح ناامنی کاهش یابد، سزارین اضطراری ایمن‌تر است.

خطرات و معایب سزارین 

مانند هر عمل جراحی، سزارین نیز خطراتی دارد. خطرات عوارض در سزارین‌ها کمی بیشتر از زایمان واژنی است که ممکن است شامل موارد زیر باشد:

- عفونت

- از دست دادن خون (هموراژی)

- تشکیل لخته خون که ممکن است جدا شود و وارد جریان خون شما شود (آمبولی)

- آسیب به روده یا مثانه

- برشی که ممکن است دیواره رحم را تضعیف کند

- ناهنجاری‌های جفت در بارداری‌های آینده

- خطراتی ناشی از بیهوشی عمومی

- آسیب به جنین

- روند بهبودی بعد از سزارین ممکن است دشوارتر از زایمان واژنی باشد.

- سزارین‌ها احتمال ایجاد درد مزمن لگنی را افزایش می‌دهند.

- احتمال بیشتری وجود دارد که در بارداری‌های آینده نیاز به سزارین باشد.

- ممکن است نوزاد در شیر خوردن مشکل داشته باشد.

- نوزاد ممکن است در معرض خطر بیشتری برای مشکلات تنفسی قرار گیرد.

روند بهبودی در سزارین چقدر طول می‌کشد؟

زمانی که اثر بیهوشی از بین می‌رود، مادر شروع به احساس درد ناشی از برش‌ها خواهد کرد. همچنین ممکن است مادر دردهای گازی (درد ناشی از تشکیل بیش از حد گاز در معده یا روده) را تجربه کند و در تنفس عمیق مشکل داشته باشد. حتما یک بزرگسال در چند روز اول پس از عمل جراحی سزارین باید به مادر حین برخاستن از تخت کمک کند. بیشتر افراد بین دو تا سه روز در بیمارستان می‌مانند.

بهبودی کامل ممکن است بین چهار تا شش هفته طول بکشد. مادر جزییات را باید از متخصص خود بپرسد. بیشتر پزشکان توصیه می‌کنند که برای چند هفته از بالا رفتن از پله‌ها، بلند کردن اشیاء، ورزش و سایر فعالیت‌های شدید پرهیز شود. مادر باید از دوستان یا پارتنر خود درخواست کند تا در کارهای روزمره کمک کنند تا بتوان استراحت کرد و بهبودی را ادامه داد. متخصص ممکن است محدودیت‌هایی برای رانندگی بگذارد تا زمانی که بتوان به راحتی بدن را چرخاند و فشار به پدال‌ها وارد کرد.

مادر می‌تواند انتظار داشته باشد که تا شش هفته دچار گرفتگی و خونریزی شود؛ همچنین ممکن است مقداری ناراحتی در اطراف برش وجود داشته باشد. مصرف مسکن‌های بدون نسخه مانند استامینوفن یا ایبوپروفن برای کاهش درد ممکن است کمک کند. به مدت حداقل شش هفته یا تا زمانی که پزشک اجازه دهد،‌ باید از برقراری روابط جنسی پرهیز شود.

مادر همچنین پس از جراحی، دچار ترشح واژنی خواهد شد که به دلیل ریزش بافت رحم ایجاد می‌شود. این ترشح که به آن لوکیا گفته می‌شود، ابتدا قرمز است و سپس به تدریج به زرد تغییر رنگ می‌دهد. در صورت بروز خونریزی سنگین یا بوی نامطبوعی از ترشح واژنی باید با پزشک تماس حاصل شود. مادر تا اتمام کامل خونریزی باید از پد بهداشتی استفاده کند و از تامپون استفاده نکند.

زایمان طبیعی پس از سزارین

بیشتر افرادی که سزارین دارند، می‌توانند در بارداری‌های آینده به زایمان واژنی فکر کنند. اگر فرد شرایط زیر را داشته باشد، شانس او برای زایمان واژنی پس از سزارین (VBAC) به‌طور قابل‌توجهی افزایش پیدا می‌کند:

- پزشک از برش عرضی پایین استفاده کرده باشد.

- لگن برای زایمان نوزاد با اندازه متوسط بسیار کوچک نباشد.

- مادر دوقلو یا چندقلو باردار نباشد.

- سزارین اول تنها به‌خاطر این بوده باشد که نوزاد در موقعیت نادرستی قرار داشته است.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر در محل برش سزارین عفونت وجود دارد، باید با پزشک تماس حاصل شود. علائم عفونت را زیر نظر داشته باشید مانند:

- برش قرمز یا متورم.

- چرک یا ترشح نشت‌کننده از برش.

- تب یا درد رو به بدتر شدن.

- سایر علائم مشکل شامل خونریزی سنگین یا درد و گرفتگی شدیدی در ناحیه لگن.

زایمان طبیعی دردناک‌تر است یا سزارین؟

 هیچ پاسخی در مورد اینکه کدام یک دردناک‌تر است وجود ندارد زیرا هر زایمان متفاوت است. سطح دردی که در هنگام زایمان تجربه می‌شود منحصر به فرد است. به عنوان مثال، اگر مادر یک زایمان واژنی بدون دارو را انتخاب کند، ممکن است بیشتر از کسی که قبل از زایمان واژنی اپیدورال دریافت کرده، درد را تجربه کند. در حین زایمان سزارین، مادر مقدار زیادی درد را احساس نخواهد کرد. با این حال، بهبودی پس از سزارین ممکن است دردناک‌تر و طولانی‌تر از بهبودی بعد از زایمان طبیعی باشد.

چند سزارین می‌توان انجام داد؟

تعداد سزارین‌ سابقه پزشکی و بارداری وابسته است. عدد دقیقی برای آن تعیین نشده است. جراحی ممکن است هر بار به دلیل برش‌ها یا زخم‌های قبلی کمی پیچیده‌تر باشد.