تنبلی چشم کودکان، تشخیص و درمان

هنگامی که بینایی یکی از چشم ها خوب باشد و دیگری خوب نباشد، چشمی که بینایی ضعیف تری دارد،چشم تنبل و یا (ضعف در بینایی) نامیده می شود. معمولا تنها یکی از چشم ها دچار تنبلی می شود ولی در برخی حالات ممکن است هر دو چشم به صورت هم زمان تنبل باشند.
همه والدین باید بدانند از همان ماه‌های ابتدای تولد بینایی کودک باید مورد توجه قرار بگیرد تا اگر مشکلی در سیستم بینایی کودک باشد، به موقع تشخیص داده شده و درمان شود.تنبلی چشم یکی از انواع اختلالات بینایی است که بر اثر آن در یک چشم به ظاهر سالم، کاهش دید مرکزی بوجود می‌آید. در این حالت، گرچه ساختمان ظاهری چشم سالم است، اما دید چشم حتی با استفاده از عینک هم کامل نمی‌شود.
تنبلی چشم در۲ تا ۳ درصد از کودکان دیده می شود و بهترین زمان برای اصلاح این حالت دوران نوزادی یا اوایل کودکی است.

دلیل ایجاد تتنبلی چشم در کودک چیست ؟
به اختلال در عملکرد طبیعی چشم‌ها و عدم تکامل بینایی تنبلی چشم می گوییم. این بیماری ممکن است زمینه ارثی هم داشته باشد.

۱٫ استرابیسم یا انحراف چشم : تنبلی چشم اغلب به دنبال استرابیسم روی می‌دهد. در استرابیسم یا انحراف چشم‌ها، کودک برای فرار از دوبینی، از چشمی که بینایی بهتری دارد، استفاده می کند و در نتیجه چشم منحرف، تکامل نمی‌یابد و تنبل می‌شود.
۲٫ عیوب انکساری یا ضعف بینایی: تنبلی چشم در عیوب انکساری چشم در زمانی که تصویر از یک چشم یا هر دو چشم غیر واضح باشد اتفاق می افتد. تنبلی چشم زمانی اتفاق می‌افتد که عیوب انکساری شامل دوربینی، نزدیک بینی یا آستیگماتیسم در یک چشم (در زمانی که چشم دیگر سالم است) و یا در دو چشم (در حالی که اختلاف قابل توجهی بین شماره دید دو چشم وجود دارد) پدید می‌آید. در این حالت چشم ضعیف‌تر تنبل می‌شود.
وجود عیب انکساری شدید در دو چشم کودک ممکن است منجر به تنبلی هر دو چشم شود. تشخیص این نوع آمبلیوپی اصولاً دشوار می باشد، زیرا در این حالت ظاهر چشم‌ها طبیعی است و به نظر می‌رسد که دید کودک اشکالی ندارد.
۳٫ انسداد مسیر بینایی یا کدورت در مسیر بینایی: عوامل مسدود کننده مسیر بینایی به مواردی مانند افتادگی پلک، آب مروارید، کدورت قرنیه و… گفته می‌شود. این مشکلات معمولاٌ شدیدترین حالت آمبلیوپی یا تنبلی چشم را در کودک ایجاد می‌کنند.

تشخیص تنبلی چشم در کودک
زمانی که کودک مشکل واضحی نداشته باشد و یا دچار انحراف واضح چشمی نباشد، تشخیص تنبلی چشم در کودک امکانپذیر نیست. پزشک متخصص بر اساس اختلاف قدرت بینایی بین دو چشم یا ضعف بینایی هر دو چشم کودک می تواند تنبلی چشم کودک را تشخیص دهد.
اندازه‌گیری قدرت بینایی در کودک، کار مشکلی است و چشم پزشک باید به وسیله روش‌های خاص از جمله بررسی چگونگی تمرکز و تعقیب کردن اشیاء توسط یک چشم در حالی که چشم دیگر پوشانده شده، قدرت بینایی کودک را تخمین بزند.
باید به این موضوع مهم هم توجه داشت که ضعف بینایی در یک چشم همیشه به معنای تنبلی چشم نمی باشد؛ زیرا گاهی ممکن است این مشکل با تجویز عینک اصلاح شود. برخی مواقع نیز سایر بیماری‌های چشمی مانند آب مروارید، عفونت‌ها، تومورها و یا سایر اختلال‌های داخل چشم موجب کاهش بینایی هستند که اگر امکان درمان آنها وجود داشته باشد، دید کودک نیز اصلاح می‌شود.

کودک باید بیاموزد که از چشم ضعیف تر خود استفاده کند. این کار با قرار دادن پوشش بر روی چشم قوی‌تر به مدت چند هفته و یا چند ماه قابل انجام است. این شیوه موثرترین روش برای درمان تنبلی چشم است.
حتی وقتی که تنبلی اصلاح شد ممکن است برای اینکه جلوگیری شود از برگشت تنبلی چشم ، استفاده از پوشش برروی چشم سالم برای مدت ها ضروری باشد.در موارد خاصی بر اساس تشخیص پزشک، به جای بستن چشم، می توان از قطره‌های چشمی یا عدسی‌های مخصوص که قادر به تار کردن بینایی چشم سالم‌تر هستند، استفاده کرد.
روش دیگر درمان تنبلی چشم، تحریک و فعال سازی چشم مبتلا با روش‌های مختلف است که روش «فعال درمان» نامگذاری شده است. این روش فقط در مطب و کلینیک ارتوپتیک قابل انجام است و نیاز به مراجعات متعدد دارد.موضوع مهم دیگر اینکه قبل از درمان تنبلی چشم، درمان مشکلات چشمی زمینه‌ای الزامی است؛ نمونه این درمان‌ها شامل اصلاح عیوب انکساری توسط عینک و درمان آب مروارید با عمل جراحی می‌باشد.
عوامل مؤثر در موفقیت درمان تنبلی چشم عبارتند از:
- شدت تنبلی چشم
- سن کودک در زمان شروع درمان
- علت بوجود آورنده آن
اگر تنبلی چشم اصلاح نشود با مشکلات زیادی روبرو میشویم که مهمترین آنها :
- ایجاد نقص بینایی شدید و دایمی در چشم تنبل
- از بین رفتن دید سه بعدی
- محرومیت از نعمت بینایی برای تمام عمر در صورت ابتلای چشم سالم به بیماری و یا آسیب جدی چشم است
به نکات زیر توجه کنید
- بینایی تمامی کودکان تا قبل از سن ۳ سالگی توسط پزشک ارزیابی شود. تادرصورت نیاز کودک را به چشم پزشک معرفی کنند.
- حتما توجه داشته باشید که در صورت وجود سابقه خانوادگی ابتلا به استرابیسم یا لوچی، آب مروارید در دوران کودکی یا بیماری های جدی چشمی، بر معاینه چشم‌ها در دوران نوزادی تأکید بیشتری می‌شود.
- خوشبختانه با روش‌های نوین، ارزیابی بینایی در نوزادان و کودکان کم سن هم قابل تشخیص است .
- در صورتی که تنبلی چشم به موقع تشخیص داده و درمان شود ، بینایی در اکثر کودکان بهبود می‌یابد. احتمال موفقیت در درمان تنبلی چشم، در ۹ سال اول زندگی بیشتر است. معمولاً بعد از گذشت این دوره زمانی، احتمال بهبود تنبلی چشم بسیار کم می‌شود.
- معمولا کودک تمایلی به بستن چشم ندارد و امکان دارد از این کار امتناع کندولی پدرومادر باید کودک خود را متقاعد به انجام این کار کنند که به نفع کودک است.