تشخیص تنبلی چشم در کودکان، طلایی‌ترین زمان

تنبلی چشم یا آمبلوپی (Amblyopia) نوعی اختلال چشمی است که در آن بینایی یک یا هر دو چشم بدون وجود ناهنجاری‌ در ساختمان ظاهری چشم کاهش می‌یابد، به عبارت ساده‌تر در این نوع اختلال هرچند ممکن است چشم کودک به ظاهر سالم باشد اما دید کاملی ندارد.
درصورتی که این عارضه بموقع درمان نشود کودک با مشکلات جدی بینایی مواجه خواهد شد، از این‌رو آشنایی با آن ضروری به نظر می‌رسد.دکتر مصطفی سلطان سنجری، می‌گوید: چشمی که در معاینات از همه نظر سالم است اما عملکرد آن دچار اختلال شده و دید مرکزی کامل و درستی ندارد به طوری که این کاهش دید حتی با استفاده از عینک هم کامل نمی‌شود، تنبل تلقی می‌شود.
دبیرعلمی بیست و هشتمین کنگره بین‌المللی چشم پزشکی ایران می‌افزاید: عیوب انکساری (دوربینی، نزدیک بینی یا آستیگماتیسم)، انحراف چشم و برخی بیماری‌های چشمی مانند آب مروارید و کدورت قرنیه باعث ایجاد تنبلی چشم خواهد شد. این چشم پزشک اطفال می‌افزاید: هر چند تنبلی چشم یکی از شایع ترین علل کاهش بینایی در کودکان است اما خوشبختانه ایران یکی از پیشرفته‌ترین کشورها در درمان بیماری‌های چشم کودکان است. غربالگری‌های بموقع و صحیح باعث شده متخصصان کشور ما بتوانند با تشخیص بموقع، بیماری‌های چشم کودکان را درمان کنند و در عرصه بین‌المللی جایگاه شایسته‌ای در این زمینه به دست آورند.
به گفته دکتر سلطان سنجری، مهم‌ترین موضوع در بیماری‌های چشم کودکان معاینه چشم آنها در زمان مناسب است. طلایی‌ترین زمان برای این معاینات از بدو تولد تا چهارسالگی است. طی این معاینات قبل از بروز علائم ظاهری، چشم پزشک تنبلی چشم را بر اساس اختلاف قدرت بینایی بین دو چشم یا ضعف بینایی هر دو چشم تشخیص می‌دهد. البته ضعف بینایی در یک چشم همیشه به معنای تنبلی چشم نیست و گاهی این مشکل با تجویز عینک و استفاده درست از آن اصلاح می‌شود.
وی معاینات لازم را چنین دسته‌بندی می‌کند: در بدو تولد نوزاد باید با معاینات پزشکی دقیق مطمئن شویم نوزاد به بیماری آب مروارید مبتلا نیست. در صورت سلامت چشم نوزاد معاینه بعدی چشم او باید بین ۳ تا ۶ ماهگی انجام شود، تا در صورت وجود اختلال، درمان بموقع انجام گیرد.
مرحله بعدی معاینات که بسیار مهم به‌نظر می‌رسد هنگامی است که کودکان علائم را می‌آموزند و می‌توانند آنچه می‌بینند بیان کنند. در واقع بین سنین 3 تا 4 سالگی، زمان مناسبی برای بررسی دقیق‌تر چشم کودکان است. بعد از سن 5 سال دیگر معاینات چشم پزشکی مانند بالغین انجام می‌شود.
این چشم پزشک اطفال با اشاره به عوارض ناشی از عدم درمان تنبلی چشم خاطرنشان می‌کند: هرچند امروزه فراهم شدن امکان دسترسی آسان به چشم پزشک برای عموم مردم و افزایش آگاهی والدین باعث شده تنبلی چشم در همان مراحل ابتدایی تشخیص داده شود اما بهتر است بدانید اگر تنبلی چشم اصلاح نشود مشکلات زیادی برای کودک به‌وجود می‌آید که از میان مهم‌ترین آنها می‌توان به کاهش بینایی دائمی در چشم تنبل و حتی نابینایی و از بین رفتن دید عمق اشاره کرد. این درحالی است که این عارضه کامل درمان پذیر است.
وی در ادامه با اشاره به درمان تنبلی چشم در کودکان می‌گوید: معمولاً برای درمان تنبلی چشم، با بستن چشم سالم از کودک خواسته می‌شود تنها با چشم تنبل ببیند. هرچند بستن چشم سالم دائمی نیست و در زمان‌های مشخص باز می‌شود اما با این کار مغز وادار به دیدن با چشم تنبل می‌شود. زمان این درمان به شدت مشکل بستگی دارد و ممکن است گاهی چند هفته یا چند ماه طول بکشد.
اما در برخی موارد هم این اختلال به‌دلیل عیوب انکساری است که در چنین شرایطی پزشک با تجویز عینک تلاش می‌کند تنبلی چشم را درمان کند. در مواردی هم برای درمان تنبلی چشم از بوتاکس استفاده می‌شود و در نهایت برای افرادی که به این درمان‌ها پاسخ مثبت نمی‌دهند از عمل جراحی استفاده می‌شود، جراحی کمک می‌کند دو چشم با هم کار کنند و باعث ایجاد دید عمق می‌شود. برخلاف تصور عموم این عمل‌های جراحی بسیار ساده هستند و شانس موفقیت در آنها نیز بسیار زیاد است.
وی تأکید می‌کند: معمولاً بینایی تا سن 10 سالگی کامل می‌شود، بنابراین در صورتی که چشم تنبل در سنین کمتر از 10 سال درمان نشود، چشم بیمار دیگر به درمان پاسخ مناسب نخواهد داد و بینایی او بشدت تحت تأثیر قرار خواهد گرفت.
عضو انجمن چشم پزشکان ایران توصیه می‌کند: والدین باید از همان بدو تولد معاینات چشم کودکشان را جدی بگیرند و در صورت وجود مشکل دستورات پزشک را بدرستی انجام دهند.گاهی ممکن است روند درمان نیازمند صرف زمانی طولانی باشد از این‌رو والدین نباید پشتکار و حوصله خود را از دست بدهند. آنها باید همواره کودک را به انجام دقیق دستورات پزشک تشویق کنند.