شیر دادن به نوزاد، چه مکانیسمی دارد؟

گاهی افزایش جریان هورمون استروژن و پروژسترون در طول دوره‌ی بارداری موجب رشد پستان‌ها به اندازه‌ی حیرت انگیزی می‌شود. این رشد خیلی زود آغاز می‌شود؛ یعنی از هفته‌ی سوم یا چهارم پس از بارداری و معمولاً از اولین علائم بارداری در برخی زنان است. با پیشرفت بارداری، اندکی مایع سرم مانند گاهی از نوک پستان‌ها به بیرون نشت می کند؛ اما تولید شیر اصلی تا پس از تولد نوزاد آغاز نمی‌شود.

در طول روزهای ابتدایی پس از زایمان، پستان‌ها نوعی مایع تقریبا زردرنگ به نام آغوز تولید می‌کنند که شیر زیادی ندارد؛ اما مملو از آنتی بادی‌ها و سلول‌های دفاعی جریان خون مادر است. آغوز به مرور به شیر تبدیل می‌شود.

اگر نوزاد در چند روز ابتدایی تولد خود، شیر زیادی نمی‌خورد؛ اصلا نگران نشوید، چرا که همان آغوز کمی که می‌خورد بسیار مفید و مقوی است. نوزاد احتمالاً در سه یا چهار روز ابتدایی تولدش اشتهای چندانی ندارد و شاید لازم باشد در چند روز ابتدایی تولد، کمی عمل مکیدن را تمرین کند.

زمانی که نوزاد شروع به مکیدن پستان می‌کند، به مغز علامت می‌دهد که تولید شیر را در پستان آغاز کند. حدودا سه یا چهار روز پس از زایمان، تولید شیر تنظیم و آغاز می‌شود، در نتیجه مجاری پستان هایتان از شیر پر می‌شود. در مراحل ابتدایی شیردهی، شاید متوجه شوید که گاهی صدای گریه‌ی بلند نوزاد یا در آغوش گرفتن او، موجب تحریک پستان‌ها و افزایش جریان شیر در پستان و بیرون آمدن شیر می‌شود. ممکن است گاهی از خیس شدن لباس هایتان در محل نوک پستان‌ها رنج ببرید، اما نگران نباشید، زیرا این شدت شیر و نشت آن به بیرون کم کم فروکش می‌کند و متوقف می‌شود. تولید شیر معمولاً پس از ورود به خانه، تنظیم و آغاز می‌شود. زمانی که شیر برای اولین بار در پستان هایتان جریان می‌یابد، ممکن است خیلی سفت و ملتهب به نظر برسند. زمانی که نوزاد به طور مرتب شیرتان را بخورد، این التهاب و سفتی سینه‌ها از بین خواهد رفت.

وقتی برای اولین بار پستان هایتان پر از شیر می‌شوند، ممکن است خیلی دردناک شوند چند راهکار می‌تواند در کاهش این درد کمک کند:

- نوک پستان‌تان را به آرامی بفشارید و به سمت نوک آن ماساژ دهید. (این کار موجب بیرون آمدن کمی شیر و کاهش انباشتگی شیر پستان‌ها می‌شود)؛

- سوتین‌های محکم و مناسب شیردهی بپوشید. استفاده از کمپرس آب گرم یا سرد هم می‌تواند موجب کاهش درد و آرامش شما شود؛

- قراردادن برگ کلم یخ زده (یخ زده در فریزر) روی پستان‌ها به رغم بویی که دارد، می تواند موجب تسکین فوری درد سینه‌ها شود. شوخی نمی‌کنیم!

حالت‌های مختلف شیردهی

می‌توانید در یکی از سه حالت اصلی شیردهی به نوزاد خود شیر دهید. هر وضعیت شیردهی را که برای شما و نوزادتان راحت و کارآمدتر است انتخاب کنید. بیشتر خانم‌ها تمام این روش‌ها را به تناوب به کار می‌گیرند و گاه جایگزین یکدیگر می‌کنند.

- بغل کردن آسان‌ترین روش شیردهی این است که نوزاد را در میان بازوانتان بغل کنید و در حالی که سرش را روی گودی خم آرنج‌تان قرار داده اید، خودتان را کمی به جلو، به سمت سینه تان، خم کنید و به نوزاد شیر بدهید

سه حالت اصلی شیردهی

دراز کشیدن:

در حالی که نوزاد در کنارتان است به پهلو دراز بکشید. به کمک دست یا بالش، نوزاد را بالا بیاورید تا دهانش به پستان‌تان برسد و بعد با کمک دست دیگر نوک پستان‌تان را در دهان او قرار دهید تا شیر بخورد. این حالت برای شیردهی نیمه شب یا پس از زایمان سزارین بسیار راحت و مناسب است

حالت نگهداری توپ راگبی:

سر نوزاد را در کف دست‌تان قرار دهید و بدن او را با کمک ساعدتان حفظ کنید. برای حمایت بیشتر از نوزاد در این وضعیت، یک بالش زیر بازویتان قرار دهید. می‌توانید از دست آزاد دیگرتان برای نگه داشتن نوک پستان در نزدیکی دهان نوزاد استفاده کنید

وضعیت راحت و مناسبی برای شیردهی پیدا کنید

چرا که مجبورید مدتی در آن حالت قرار بگیرید. مثلاً اگر به هنگام شیردهی قوز کنید، ممکن است عضلات کمرتان دچار گرفتگی شود یا صدمه ببیند. قرار دادن یک چهارپایه در زیر پاها و یک بالش به حالت V شکل روی دامن یا پایتان که نوزاد روی آن بخوابد، به کمتر قوز کردن شما کمک می‌کند.

وادار کردن نوزاد به گرفتن پستان

اگر شیر دادن را انتخاب می‌کنید، می‌توانید فوراً پس از تولد این کار را آغاز کنید، حالا فرقی نمی‌کند که در اتاق زایمان، بخش یا اتاق ریکاوری باشید. به محض اینکه ماما سلامت نوزاد را چک کرد و نوزاد پس از تولد کمی آرام گرفت، می‌توانید شیردهی را آغاز کنید. ممکن است در ابتدا کمی احساس ناتوانی و ناراحتی داشته باشید؛ اما خسته و مأیوس نشوید.

بسیاری از نوزادان در ابتدا مایل به خوردن شیر نیستند، صبر داشته باشید. شما و نوزادتان بالاخره به این مسئله عادت می‌کنید. در همان اولین دفعات، هر دوی شما بهترین حالت شیردهی را پیدا می‌کنید.

نوزادان با توانایی و رفلکس مکیدن به دنیا می‌آیند؛ اما بسیاری از آنها بلافاصله پس از تولد با علاقه و اشتیاق شیر خوردن را آغاز نمی‌کنند. گاهی اوقات به کمی ترغیب و اجبار برای گرفتن پستان و شیر خوردن نیاز دارند.

1. برای آغاز شیردهی یکی از روش‌های اصلی شیردهی که در تصویر آمده را انتخاب کنید و در آن حالت قرار بگیرید.

2. به آرامی نوک پستان را به لب‌ها یا لپ نوزادتان بمالید.

این حرکت احتمالاً موجب بازشدن دهان نوزاد می‌شود. اگر به نظرتان نوزاد نمی‌خواهد دهانش را باز کند، سعی کنید کمی شیر، در واقع آغوز را با فشار به بیرون بپاشید و مقداری روی لبهای نوزاد بمالید.

3. زمانی که دهانش کاملا باز شد، سرش را در دستان خود بگیرید و دهانش را به سمت نوک پستان بیاورید.

مطمئن شوید که تمام قسمت تیره‌ی دور پستان در دهان نوزاد قرار گرفته است، چون در غیر این صورت نمی‌تواند شیر کافی بخورد و نوک پستان شما هم درد خواهد گرفت. اگر نوزاد به درستی به پستان‌تان چسبیده باشد، نمی‌توانید چیز زیادی از قسمت قهوه‌ای دور پستان‌تان را ببینید.

تنظیم وعده‌های شیردهی

پس از اینکه نوزاد پستانتان را گرفت، با دقت به مکیدن‌های منظم، حرکات ریتمیک و هماهنگ گونه‌ها و چانه‌ی او، متوجه شیر خوردنش می‌شوید. معمولاً چند دقیقه‌ای پس از مکیدن، شیر بیرون می‌آید و به دهان نوزاد وارد می‌شود. در ابتدا به نوزاد خود اجازه دهید پنج دقیقه‌ای هر دو پستان‌تان را بخورد و پس از گذشت سه یا چهار بار، این زمان را به ۱۰ تا ۱۵ دقیقه افزایش دهید. البته خیلی به این زمان بندی متکی نباشید، چرا که خود نوزاد با قطع مکیدن و رها کردن پستان، زمان لازم شیر خوردنش را به شما نشان می‌دهد.

اگر نوزاد مکیدن را بدون اینکه نوک پستان‌تان را رها کند متوقف کرد، خوب است که انگشت‌تان را از گوشه‌ی دهانش به داخل فرو کنید تا نوک پستان را رها کند و انگشت شما را بمکد. چرا که اگر یکدفعه نوک پستان را از دهان او بیرون بکشید، ممکن است درد زیادی بگیرد.

زمانی که می‌خواهید نوزاد را از یک طرف به طرفی دیگر منتقل کنید با گذاشتن نوزاد روی شانه یا زانوها و ضربه زدن آرام به پشت او، صبر کنید تا آروغ بزند.

مجددا وقتی پستان دیگر را به او دادید و غذایش تمام شد، آروغ او را بگیرید.

معمولا مادران حدود ۸ تا ۱۲ بار در روز به نوزاد خود شیر می‌دهند. این الگوی شیردهی، بدن را قادر می‌سازد شیر را به میزان مناسب تولید کند و به نوزاد امکان دریافت مواد مغذی برای رشد و ارتقای سطح سلامت می‌دهد. سعی کنید فواصل بین شیردهی‌ها در طول روز مناسب باشد؛ گرچه نوزاد ممکن است بر این زمان بندی تأثیر داشته باشد و گاهی برنامه‌تان را تغییر دهد. مجبور نیستید برای شیر دادن سر وقت، نوزاد را از خواب بیدار کنید، مگر اینکه پزشکتان به دلیل شرایط خاصی این کار را توصیه کرده باشد. به خصوص شب‌ها مجبور نیستید نوزاد را بیدار کنید و به او شیر بدهید. البته اگر آن قدر خوش اقبال‌اید که نوزادتان تمام طول شب بخوابد و بیدار نشود. اگر هم گرسنه است، حتما نباید چون طبق زمان بندی وقت شیردهی نرسیده به او شیر ندهید، بلکه باید هر وقت که نوزاد خواست، حتی اگر از آخرین زمان شیردهی یک ساعت یا کمتر گذشته باشد، به او شیر بدهید. (همچنین به خاطر داشته باشید که تعداد دفعات شیردهی در صورتی که در کنار شیر خودتان به نوزاد شیر خشک هم بدهید، معمولاً کمتر از متوسط خواهد بود.)

زمانی می‌توانید بگویید نوزادتان شیر کافی می‌خورد که:

- به طور متوسط ده بار در روز به او شیر بدهید؛

- وزن اضافه کند؛

- روزی شش تا هشت مرتبه پوشک خود را خیس کند؛

- روزی دو تا سه بار مدفوع کند؛

- ادرار او زرد کم رنگ باشد.

می‌توانید نوزاد را با بیش از یک روش وادار به آروغ زدن کنید. در اینجا چند روش تایید شده نشان داده شده است.

اگر نوزاد مطابق این معیار رفتار نکرد یا نگران و مردد بودید که نوزادتان به قدر کافی شیر نمی‌خورد، حتما موضوع را با پزشک در میان بگذارید.