بهبودی پس از زایمان سزارین، اطلاعاتی که باید بدانید

مدت زمانی که فرد پس از سزارین باید در بیمارستان بماند، چند روز بیشتر از زایمان طبیعی است؛ معمولاً دو سه روز در مجموع. اگر زایمان سزارین داشته باشید، پس از زایمان فوراً شما را روی برانکار می‌گذارند و به اتاق ریکاوری منتقل می‌کنند. ممکن است بتوانید در طول این مدت انتقال، نوزاد خود را در آغوش بگیرید.

انتقال به بخش ریکاوری (بخش مراقبت‌های پس از زایمان)

زمانی که در اتاق ریکاوری هستید، ماما یا پزشک بیهوشی علائم جسمانی شما را با دستگاه نمایشگر یا دیگر دستگاه‌ها کنترل می‌کند. ماما مرتب رحم شما را چک می‌کند تا مطمئن شود که محکم و جمع شده و پانسمان اطراف برش جراحی خشک شده است. همچنین علائم خونریزی شدید احتمالی رحم چک می‌شود. احتمالاً برای شب اول به مثانه‌ی شما سوند وصل می‌کنند تا مشکل رفتن به دستشویی نداشته باشید؛ همچنین یک سرم برای دریافت مایعات و داروهای لازم به بدن‌تان در دست دارید. اگر بی حسی نخاعی یا موضعی داشته باشید، پاهایتان هنوز بی حس و کمی سنگین به نظر می‌رسد. اما در بیهوشی عمومی، ممکن است وقتی به اتاق ریکاوری می‌روید، کمی گیج و بی حال باشید. درست مثل زایمان طبیعی، ممکن است نوعی لرز را هم تجربه کنید اگر حال‌تان بهتر شده باشد، می‌توانید در بخش ریکاوری به فرزندتان شیر هم بدهید.

احتمالا در اتاق عمل داروی مسکنی دریافت کرده‌اید و مادامی که در اتاق ریکاوری هستید، نیازی به دریافت مجدد مسکن ندارید. در برخی بیمارستان‌ها اگر داروی بی حسی موضعی یا نخاعی تزریق شده باشد، احتمالاً متخصص بی حسی و بیهوشی دارویی در سوند یا سرنگ تزریق کرده که اثر آن برای 24 ساعت باقی می‌ماند. اگر احساس کردید داروی مسکن تزریقی شما تأثیری نداشته، حتما پرستار را مطلع کنید.

انتقال به بخش

زمانی که پرستار و متخصص بیهوشی از ثبات علائم حیاتی شما مطمئن شوند و اثر داروی بیهوشی یا بی حسی از بین رفته باشد، بهبودی نسبی حاصل شده است و به بخش منتقل می‌شوید (حدودا یک تا سه ساعت پس از زایمان)، تا بقیه‌ی مراحل بهبودی در آنجا سپری شود.

روز زایمان

در روز سزارین، پس از تولد نوزاد باید فقط در تخت خود باقی بمانید. به لطف سوندی هم که به مثانه‌تان وصل می‌شود، مجبور نیستید نگران دستشویی رفتن‌تان باشید. اگر جراحی صبح زود انجام شده باشد، شاید عصر بتوانید کمی بلند شوید یا روی صندلی بنشینید، البته قبل از این کار حتما با پرستار خود مشورت کنید. وقتی برای اولین بار از جایتان بلند می‌شوید، مطمئن باشید که کسی برای کمک به شما آنجا حضور دارد.

اگرچه برخی پزشکان ترجیح می‌دهند بیماران پس از سزارین هیچ غذایی نخورند؛ اما امروزه بسیاری از پزشکان به بیماران خود مدت کمی پس از سزارین، اجازه‌ی خوردن آب و نوشیدنی می‌دهند. اغلب معتقدیم بهترین کسی که می‌تواند در مورد خوردن یا نخوردن قضاوت و تصمیم گیری کند، خود فرد بیمار است، مثلاً اگر حالت تهوع و دل پیچه داشته باشید، بهتر است چیزی نخورید؛ اما اگر گرسنه باشید، می‌توانید مایعات بنوشید یا اندکی غذای جامد بخورید. زایمان سزارین هم مثل زایمان طبیعی با کمی خون‌ریزی (خون نفاس) همراه است. این خون‌ریزی ممکن است در طول چند روز ابتدایی پس از جراحی شدید باشد.

بیشتر خانم‌هایی که سزارین می‌شوند و روی پوست خود بخیه‌هایی دارند، نگران‌اند که کشیدن این بخیه‌ها آنها را خیلی اذیت کند؛ اما این عمل کاملا سریع و بی درد انجام می‌شود.

روز بعد از سزارین

اولین روز پس از عمل سزارین، پزشک شما را تشویق به پایین آمدن از تخت و راه رفتن در اطراف می‌کند. چند دفعه اول که پایین می‌آیید و سعی می‌کنید راه بروید، احساس ناراحتی زیادی خواهید کرد و ممکن است درد زیادی در ناحیه‌ی اطراف برش شکم حس کنید و به همین دلیل شاید ۲۰ دقیقه یا کمی قبل از بلندشدن، تقاضای دوز بالایی از مسکن کنید تا به شما تزریق شود.

مطمئن شوید در اولین دفعاتی که می‌خواهید راه بروید، حتما کسی کنارتان باشد تا به شما در راه رفتن و در صورت افتادن کمک کند.

با توجه به میزان مایعات مورد نیاز بدن، پزشک ممکن است همچنان سر سرنگ وریدی را در داخل دستتان باقی بگذارد تا همچنان سرم و دیگر مایعات لازم را به بدن‌تان وارد کند. اما بیشتر اوقات می‌توانید در روز اول یا دوم، مایعات بنوشید و حتی برخی پزشکان اجازه‌ی مصرف غذای جامد را هم می‌دهند.

احتمالاً یک پانسمان روی محل برش شکم خواهید داشت. گاهی اوقات این پانسمان پس از یک روز برداشته می‌شود، اما گاهی پزشک ترجیح می‌دهد مدت طولانی‌تری روی زخم بماند.

آشنایی با درد پس از سزارین

ممکن است نوعی سوزش شدید در محل برش شکمی خود احساس کنید. این درد زمانی که از تخت پایین بیایید یا بخواهید تغییر موقعیت دهید، بسیار شدید می‌شود. پس از گذشت یکی دو هفته از جراحی، این سوزش و درد شدید تبدیل به نوعی حس گزگز و سوزش خفیف خواهد شد.

همچنین ممکن است از درد و انقباضات رحمی پس از زایمان، درست به اندازه‌ی زایمان طبیعی رنج ببرید. این درد و انقباضات در روز دوم از بین می‌رود، گرچه ممکن است به هنگام شیردادن مجدد اتفاق بیفتد، چرا که شیردهی می‌تواند موجب شروع انقباضات بیشتر شود.

ممکن است گاهی دردی عمیق در بافت‌های داخلی زیر پوست‌تان حس کنید. برش شکم در سزارین برشی ساده و سطحی نیست، بلکه در سزارین چند لایه‌ی مختلف پوست و بافت‌های داخلی بدن برای رسیدن به سر رحم پاره می‌شود و پس از تولد نوزاد، هر یک از این لایه‌ها باید مجدد بخیه و ترمیم شوند. هر یک از برش‌های ترمیم شده، ممکن است جداگانه درد تولید کند، به همین دلیل شاید پس از سزارین درد عمیقی را داخل شکم‌تان حس کنید. این درد معمولاً یکی دو هفته طول می‌کشد تا ناپدید شود. بسیاری از خانم‌ها به ما می‌گویند که در یک سمت یا سمت دیگر شکم خود درد بیشتری احساس می‌کنند، چرا که احتمالاً بخیه‌های یک سمت سخت‌تر از طرف دیگر است. دلیل هر چه که باشد، معمولاً وجود دردهای متغیر بسیار متداول است و جای نگرانی نیست.

اگر پس از چند ساعت تحمل درد، سزارین شوید، ممکن است درد ناحیه‌ی بین مقعد و واژن را هم علاوه بر دیگر دردها داشته باشید؛ اما این درد خیلی زود پس از زایمان از بین خواهد رفت.

مقابله با درد پس از سزارین

میزان درد و ناراحتی پس از سزارین در هر فردی متفاوت است و به شرایط و چگونگی زایمان او و میزان تحملش در مقابل درد بستگی دارد. پزشک می‌تواند داروهای مسکن تجویز کند، اما احتمالاً تا زمان درخواست خودتان، داروی مسکنی به شما نخواهد داد (گاهی اوقات این سیاست بیمارستان است). بنابراین قبل از اینکه دردتان خیلی طاقت‌فرسا شود، درخواست مسکن کنید. همچنین قبل از اینکه بخواهید از تخت بلند شوید و پیاده روی کنید یا فقط پیش از زمانی که موعد مقرر داروی بعدی فرا برسد (معمولا بعد از سه یا چهار ساعت) تقاضای مسکن کنید تا پرستار فرصت کافی برای تهیه‌ی مسکن مناسب برای شما را داشته باشد.

برای رفتن به خانه آماده شوید

پس از انجام عمل سزارین، متوجه می‌شوید به مرور زمان حالت‌تان بهتر و دردتان آرام‌تر از روز قبل می‌شود. پس از گذشت سه روز، راحت‌تر می‌توانید از تخت پایین بیایید و راه بروید. دوباره می‌توانید غذاهای معمولی بخورید و دوش بگیرید. بسیاری از خانم‌ها پس از اولین حمام احساس راحتی بسیاری می‌کنند؛ اما لطفا به یاد داشته باشید که شما نه تنها یک جراحی مهم را سپری کرده اید، بلکه نه ماه بارداری سخت را هم پشت سر گذاشته‌اید و باید از هر دوی آنها بهبودی کامل بیابید و به وضع عادی خود برگردید. بعضی از خانم‌ها خیلی زود سلامت خود را به دست می‌آورند و بعد از چند روز مرخص می‌شوند و به خانه می‌روند. اما بسیاری از آنها زمان بیشتری طول می‌کشد که بهبود یابند و قدرت خود را به دست آورند و به خانه بروند. (البته در برخی کشورها پس از سزارین یکی دو روز بیشتر فرد را در بیمارستان نگه نمی‌دارند.)

مدت زمانی که لازم است در بیمارستان بمانید به چگونگی بهبودی‌تان یا سیاست بیمارستان بستگی دارد. گاهی مجبورید به دلیل بروز عفونت‌های پس از عمل یا برخی مشکلات دیگر، مدت طولانی تری در بیمارستان بمانید؛ اما معمولاً اکثر خانم‌ها پس از سه روز مرخص می‌شوند. در اینجا برخی علائم بهبودی وجود دارد که نشان می‌دهد آماده‌ی رفتن به خانه‌اید:

- بدون هیچ مشکلی معده‌تان می‌تواند غذا و مایعات را تحمل کند؛

- بدون مشکل و به صورت عادی ادرار می‌کنید؛

- عمل دفع مدفوع را بدون مشکل انجام می‌دهید و شکم‌تان کار می‌کند؛

- هیچ نشان‌های از عفونت وجود ندارد.

ادامه‌ی روند بهبودی در منزل

زمانی که پس از عمل سزارین از بیمارستان مرخص می‌شوید، در مسیر بهبودی قرار گرفته اید. گرچه راه رفتن و روی پای خود ایستادن پس از عمل سزارین، نسبت به زایمان طبیعی به زمان بیشتری نیاز دارد، بنابراین یکی دو هفته‌ی اول را خیلی به خود سخت نگیرید و انتظار راه افتادن فوری نداشته باشید.

از خودتان خوب مراقبت کنید

در صورت امکان در این مدت، از اقوام و دوستان خود کمک بگیرید. اگر استطاعت مالی دارید، بهتر است یک بهیار یا پرستار بگیرید تا چند هفته‌ی اول از شما مراقبت کند. سعی کنید کارهای خانه را به حداقل برسانید. از پایین و بالا رفتن زیاد از پله‌ها بپرهیزید و انرژی خود را صرف مراقبت از نوزاد و خودتان کنید. توجه داشته باشید که بدن تان خودش به شما نشان خواهد داد که قادر به انجام چه مقدار و چه نوع فعالیتی است.

بسیاری از پزشکان توصیه می‌کنند که حداقل شش هفته پس از عمل سزارین رانندگی نکنید. اما این توصیه معمولاً با توجه به تغییرات هیجان انگیزی که در اطراف‌تان در حال وقوع است، ممکن است فراموش شود؛ به خاطر داشته باشید که سزارین یک جراحی شکمی بسیار مهم و سنگین است.

بیشتر پزشکان همچنین به شما توصیه می‌کنند از انجام نرمش‌های شکمی به مدت شش هفته پرهیز کنید، چرا که زمان می‌برد تا برش‌های لایه‌های مختلف شکم کاملا خوب شوند. بیشتر خانم‌ها پس از گذشت شش هفته تقریبا بهبودی کامل پیدا می‌کنند و به شرایط سابق برمی گردند، اما برخی حدود سه ماه طول می‌کشد تا کاملا بهبود یابند. زمانی که از بیمارستان به خانه بر می‌گردید، باید بتوانید غذاهای معمول‌تان را بخورید. اگر در طول جراحی خون زیادی از دست داده باشید، ممکن است پزشک برای شما قرص‌های آهن تجویز کند.

توجه به تغییرات جای زخم

در ابتدا جای برش سزارین قرمز یا کمی متمایل به صورتی به نظر می‌رسد. در همین زمان، جای زخم ممکن است با توجه به رنگ پوست‌تان کمی به بنفش یا قهوهای متمایل شود. پس از گذشت یک سال، جای زخم بی رنگ می‌شود و تقریبا رنگ خیلی سفید و بی حالی پیدا می‌کند. اگر پوستی تیره دارید، ممکن است قهوه‌ای شود. در اکثر مواقع جای زخم سزارین مانند یک خط نازک مداد یا حتی نازک‌تر از آن است. جای زخم سزارین را بلافاصله بعد از عمل، هنگامی که بخیه‌ها هنوز وجود دارند، می‌توان دید ولی بعد از کشیدن بخیه‌ها و با گذشت چند هفته، جای زخم آن قدر محو می‌شود که کمتر دیده می‌شود.

عوامل بسیاری بر روند بهبودی عمل و همچنین اثر زخم ناشی از برش تأثیر می‌گذارند. در بعضی از خانم‌ها به طور طبیعی این اثر برش به یک جای زخم برجسته با حاشیه‌های نامنظم معروف به کلوئید تبدیل می‌شود. در چنین مواردی دیگر کاری از دست پزشک برنمی آید. بافت همبند در محل زخم، مانند یک خط نازک مداد یا حتی نازک‌تر از آن است.

ممکن است متوجه شوید جاهایی در اطراف برش شکم‌تان بی حس شده است. این بی حسی ناشی از قطع شدن برخی اعصاب لامسه است که در محل قرار دارد. این اعصاب مجددا ترمیم می‌شوند و به حالت عادی برمی گردند.

بعضی خانم‌ها متوجه ترشح خونابه‌ای می‌شوند که از مرکز یا گوشه‌های برش خارج می‌شود. این اتفاق زمانی می‌افتد که خون و دیگر مایعات در زیر پوست محل بخیه تجمع پیدا کرده باشند و به بیرون نفوذ کنند. اگر با خارج شدن مقدار اندکی خونابه ترشح متوقف شود، جای نگرانی نیست.

اگر متوجه خروج دائمی خونابه یا ترشحات زردرنگ از محل برش شدید، حتما پزشک را در جریان قرار دهید. گاهی بخیه‌های برش ممکن است در جایی باز شده باشند و این ترشحات خارج شوند. اگر این طور باشد، پزشک می‌تواند اقدامات لازم را برای ضدعفونی کردن محل باز شده و تمیز کردن آن به گون‌های که خودش خودبه خود بسته شود، انجام دهد.

تشخیص علل نگرانی

بیشتر خانم‌هایی که عمل سزارین انجام می‌دهند، بدون هیچ مشکلی بهبودی می‌یابند. اما در برخی موارد شاید فرایند بهبودی به سرعت حاصل نشود. در صورت مواجهه با هر یک از موارد زیر، فوراً با پزشک تماس بگیرید:

- اگر درد محل برش یا شکم‌تان به جای اینکه به مرور کاهش یابد، افزایش یافت؛

- اگر مقدار زیادی خون یا خونابه از محل برش شکم‌تان خارج شد؛

- اگر دچار تب بالای 38 درجه شدید؛

- اگر برش شکم شروع به باز شدن کرد.