درد زایمان طبیعی، روش هایی برای تسکین

وقتی از مادران درباره تجربه زایمان سؤال می کنید پاسخ های مختلفی می شنوید. برخی زایمان را نشاط آور و لذت بخش می دانند و برخی دیگر آن را دردناک و خسته کننده توصیف می کنند، عده ای دیگر نیز آن را کسل کننده اما قابل کنترل می دانند. آمادگی هایی که در طول بارداری کسب می کنید در درد زایمان تاثیر می گذارند. اگر از روش های کاهش درد زایمان آگاه شوید و فنون آن را تمرین کنید زایمان برای شما خوشایند تر خواهد بود. در این مقاله درباره درد زایمان و روش های کاهش درد زایمان توضیح داده شده است تا بتوانید خاطره ای خوب از زایمان داشته باشید.

علت درد زایمان چیست؟
‏تقریبا در تمام بارداری ها، زایمان با انقباض های متناوب شروع می شود. به تدریج انقباض ها بیشتر می شوند و شدت آنها نیز افزایش می یابد. زایمان برای اغلب زنان بسیار دردناک است و افراد بسیار کمی زایمان بدون د‏رد د‏اشته اند. تغییرات بدنی زیر باعث درد زایمان می شوند:
- به علت انقباض ها مقدار اکسیژنی که به ماهیچه های رحم می رسد کاهش می یابد که باعث تجمع مواد ‏زائد مانند اسید لاکتیک می شود‏. این مواد باعث افزایش درد زایمان ‏می شوند. به محض پایان یافتن انقباض ها درد زایمان نیز پایان می یابد.
- درد زایمان ناشی از کشش دهانه رحم و باز شدن آن
- درد زایمان ناشی از فشار جنین روی عصب های د‏هانه رحم و مهبل
- درد زایمان ناشی از فشار و کشیده شدن رباط های رحم و مفاصل لگن در هنگام انقباض ها و تولد نوزاد
-درد زایمان ناشی از فشار جنین روی مجرای ادرار، مثانه و مقعد
-درد زایمان ناشی از کشیده شدن ماهیچه های لکنی و بافت های مهبل در طول زایمان
‏با اینکه این تغییرات گاهی باعث آسیب دیدن مادر می شوند اما درد زایمان، نشانه آسیب نیست. د‏ر واقع، همین عوارض طبیعی زایمان هستند که باعث می شوند زنان مشتاق شوند کودکان خود ‏را به ‏دنیا بیاورند! به همین دلیل، زرد زایمان «درد هدفمند» نامیده می شود.

‏برنامه ریزی برای استفاده از مسکن در طول زایمان، کار عاقلانه ای برای کاهش درد زایمان است اما بهتر است برنامه زایمان انعطاف پذیر باشد زیرا ممکن است زایمان آن طور که انتظار داشتید پیش نرود یا حتی نیازی به مسکن نباشد. برای مثال، ممکن است بخواهید برای تسکین درد زایمان از دارو استفاده کنید اما زایمان، ‏راحت تر از آنچه انتظار دارید اتفاق بیفتد و نیازی به مسکن نباشد یا شاید زایمان آن قدر سریع انجام شود که فرصتی برای استفاده از دارو وجود نداشته باشد و یا ممکن است جزء آن دسته از زنان بدشانسی باشید که دارو تاثیری بر درد زایمان آنها ندارد. در هر صورت، به روش های غیردارویی کاهش درد زایمان نیاز دارید.

‏اگر تصمیم دارید بدون استفاده از مسکن زایمان کنید، موارد زیر به شما کمک می کنند تا از مصرف مسکن اجنتاب کنید یا میزان آن را کاهش دهید.
- ‏در طول بارداری، همسرتان را از تصمیم خود مبنی بر عدم استفاده از مسکن در هنگام زایمان مطلع کشید و از او بخواهید هنگام زایمان شما را حمایت کند. در صورتی که او نمی تواند در کنار شما باشد از یکی دیگر از دوستان یا اعضای خانواده بخواهید هنگام زایمان در کنار شما باشد.
- ‏بیمارستانی را برای زایمان انتخاب کنید که کمتر از دارو و مسکن برای کاهش درد زایمان استفاده می کند یا مجهز به تجهیزات زایمان بدون درد باشد، مانند وان آب گرم.
- تمرین هایی برای آرامش اعصاب و بهبود تمرکز انجام دهید تا هنگام زایمان از آن ها استفاده کنید.
-در برنامه های آمادگی برای زایمان شرکت کنید و روش های کاهش درد زایمان و خودیاری را بیاموزید.
- خواسته های خود را در فرم زایمان بنویسید. از پرستاران و کارکنان بیمارستان بخواهید به جای استفاده از دارو و مسکن برای کاهش درد زایمان، شما را به تحمل درد تشویق کنند و راه هایی برای تسریع روند زایمان به شما ارائه دهند.
- ‏از انجام کارهایی که درد زایمان را افزایش می دهند بپرهیزید، مانند القای زایمان. همچنین، حرکات خود را محدود کنید.
-یک اسم رمز انتخاب کنید تا اگر هنگام زایمان تصمیم خود را عوض کردید و مایل به استفاده از دارو بودید بتوانید با گفتن اسم رمز، اطرافیان را از تصمیم خود مطلع کنید.
‏مزیت دیگر انتخاب اسم رمز این است که می توانید هنگام زایمان به راحتی داد و فریاد کنید، گریه کنید یا حتی ناسزا بگویید و دیگران متوجه هستند که شما قادر به تحمل درد زایمان هستید ولی زمانی که دیگر نمی توانید درد زایمان را تحمل کنید می توانید با گفتن اسم رمز، مسکن دریافت کنید. سعی کنید اسم رمزی که انتخاب می کنید خاص باشد و کلمه ای نباشد که معمولا خانم ها هنگام شدید شدن درد زایمان استفاده می کنند مانند «یا خدا»، زیرا با گفتن این کلمه خاص می توانید منظور واقعی تان را به دیگران بفهمانید.
- با مراحل و سختی های زایمان آشنا شوید و خود را برای روبه رو شدن با آنها آماده کنید. از شروع زایمان تا هنگام تولد نوزاد، یعنی زمانی که دهانه رحم بین ۳ ‏تا ۵ سانتی متر باز می شود، انقباض ها شدیدتر و دردناک تر می شوند، با این حال، هنوز زمان زیادی تا خارج شدن نوزاد باقی مانده است. شاید نتوانید درد زایمان را تحمل کنید. سعی کنید تنفس، حرکات و فعالیت های خود را با شرایط سخت زایمان سازگار کنید. حتی زمانی که احساس می کنید دیگر قادر به تحمل درد زایمان نیستید، ممکن است راه هایی برای تحمل درد زایمان به ذهن شما برسد.
- زمانی که دهانه رحم بین ۶ تا ۷ ‏سانتی متر باز می شود، انقباض ها بسیار شدید تر می شوند. انتظار نداشته باشید که هنگام انقباض ها استراحت کنید اما در فاصله بین انقباض ها می توانید کمی احساس راحتی کنید. فراموش نکنید که هر چقدر زایمان دردناک تر می شود، سرعت آن نیز بیشتر می شود.
- زمانی که از زایمان به مرحله انتقال می رسید، دهانه رحم حدود ۸ ‏سانتی متر باز شده است. در این مرحله ممکن است نیاز به حمایت داشته باشید و همراه شما می تواند یادآوری کند که کوتاه تر شدن انقباض ها و افزایش درد زایمان نشانه نزدیک شدن زایمان است. اگر بتوانید این مرحله را تحمل کنید، تحمل دیگر مراحل زایمان کار سختی نخواهد بود.
- در صورتی که تصمیم دارید د‏ر طول زایمان از مسکن استفاده نکنید، شما و همراهتان باید خود را برای هر گونه وضعیت اضطراری آماده کنید.

‏ممکن است در طول زایمان همسرتان، به خصوص هنگام زایمان طبیعی و بدون استفاده از مسکن، خودتان را فراموش کنید. با مراقبت از خود می تو انید حمایت لازم را به ‏همسر خود بدهید. انرژی خود را حفظ کنید تا بتوانید د‏ر طول زایمان د‏ر کنار همسرتان باشید. اگر دیگر اعضای خانواده ‏مایلند به همسرتان کمک کنند به آنها اجازه دهید این کار را انجام د‏هند. حفظ انرژی بدنی شما برای کمک به همسرتان و حمایت عاطفی از او در طول زایمان، ضروری است.

‏دروهای مورد استفاده برای کاهش درد زایمان: ‏بهتر است در مورد داروها آگاهی کافی داشته باشید تا در صورت نیاز به دارو بتوانید آگاهانه تصمیم بگیرید. داروها در شما و کودک تاثیر می گذارند، پس بهتر است قبل از مصرف د‏ارو مزایا و معایب آن را به دقت بررسی کنید.
‏بررسی معایب و مزایای مسکن های مختلف برای کاهش درد زایمان
‏مزایای این مسکن ها شامل افزایش خواب و آرام شدن و نیز کاهش یا از بین بردن درد است. اگر داروها به صورت درست و عاقلانه مصرف شوند، معمولا عوارض جانبی زیادی ندارند.
‏مسکن ها نیز مانند داروهای دیگر عوارض دارند، برای مثال افزایش فشار خون د‏ر مادر، طولانی شدن زایمان، تب در مادر و جنین، ضربان قلب نامنظم در جنین و زایمان با فورسپس یا وکیوم (مکنده).
‏در هر صورت، نکات زیر را در مورد مسکن ها به خاطر داشته باشید:
- با اینکه مسکن ها درد زایمان را کاهش می دهد یا کاملا از بین می برند اما این بدان معنی نیست که در صورت استفاده از مسکن، در طول زایمان هیچ دردی احساس نخواهید کرد.
- هر دارویی که استفاده می کنید در جنین تاثیر می گذارد. چون کلیه ها و شش های جنین هنوز تکامل پیدا نکرده اند عوارض داروها برای جنین بیشتر است.
- مسکن ها در روند زایمان تاثیر می گذارند و معمولا آن را کندتر می کنند.
- هنگام استفاده از داروها باید چند نکته را رعایت کرد. برای مثال ماندن در تخت، محدودیت در خوردن و آشامیدن، کنترل مداوم فشار خون و میزان اکسیژن، بررسی مداوم جنین از طریق سونوگرافی، زایمان با مکنده های دستی یا عمل سزارین. این اقدامات برای جلو گیری، کاهش یا درمان عوارض جانبی است که ممکن است باعث ایجاد مشکل در زایمان یا صدمه به شما و کودک شوند.

‏هر دارو ویژگی های خاصی دارد که موجب می شود در مرحله خاصی از زایمان مؤثر واقع شود. این ‏ویژگی ها به صورت خلاصه توضیح داده شده اند:
روش مصرف
‏روش های مختلفی برای مصرف دارو وجود دارد. دارو های خوراکی شامل قرص یا شربت هستند، داروهای استنشاقی داروهایی هستند که آنها را استنشاق می کنید. داروهای درون ماهیچه ای داروهایی هستند که از طریق سوزن درون ماهیچه تزریق می شوند در حالی که داروهای درون وریدی (اغلب از طریق سوند) درون ورید تزریق می شوند. در تزریق نخاعی، داروها به ناحیا اطراف طناب نخاعی تزریق می شوند، مانند تزریق دارو در کانال نخاعی.
‏سرعت تاثیر دارو به روش مصرف آن بستگی دارد.
ناحیه تحت تاثیر
‏داروها یا سیستمیک (درون تنی) هستند یعنی در کل بدن تاثیر می گذارند یا منطقه ای هستند، یعنی در ناحیه بزرگی تاثیر می گذارند و یا موضعی هستند یعنی تنها در قسمت کوچکی از بدن تاثیر می گذارند. در صورت نیاز به داروی سیستمیک، باید مقدار بیشتری مصرف کنید.
‏نوع تاثیر
‏بی حسی، حالتی است که ادراک درد را کاهش می دهد. دارو های بی حسی به داروهایی گفته می شوند که در مغز تاثیر می گذارند و در نتیجه، درد را احساس نمی کنید.

‏این داروها در شکل های مختلفی مانند قرص، تزریق و اسپری وجود دارند. هما آنها جذب خون می شوند و در کل بدن تاثیر می گذارند. چون این داروها جذب خون می شوند و جفت نمی تواند مانع ورود آنها شود ممکن است در جنین تاثیر بگذارند.
‏میزان تاثیر د‏ارو به نوع دارو، میزان دارو و زمان مصرف دارو ( فاصله بین آخرین داروی مصرف شده و زایمان) بستگی د‏ارد. دیگر عواملی که اثر دارو را تغییر می دهند عبارتند از: تکامل جنین، سلامت جنین و واکنش بدن ماد‏ر در هنگام زایمان. در صورتی که کودک کاملا رشد پیدا کرده باشد و سالم باشد میزان عوارض جانبی دارو روی او کمتر است.
‏در بیهوشی کامل از داروهای سیستمیک استفاده می شود که باعث از دست رفتن کامل هشیاری در طول زایمان می شود. بی هوشی کامل فقط در تعداد ‏کمی از سزارین ها انجام می شود. مسکن های درون وریدی نیز سیستمیک هستند که جزء رایج ترین داروهای مورد استفاده د‏ر هنگام زایمان هستند، هرچند گاهی مسکن های د‏رون ماهیچه ای نیز تجویز می شود.

‏مخدرها و شبه مخدرها انتقال پیام های درد به گیرنده های مغزی را کاهش می دهند.
‏مزایا
‏باعث می شوند انقباض ها را احساس نکنید اما تاثیر این داروها تنها برای مدت کوتاهی باقی می ماند. با وجود تاثیر این مخدرها ممکن است انقباض های شدید را احساس کنید. اگر بتوانید هنگام انقباض های شدید درد را تحمل کنید استفاده از مخدرها روش خوبی برای کاهش درد زایمان است.
‏در صورت استفاده از مخدرها ممکن است تزریق سرم، پایش مداوم جنین از طریق دستگاه های الکترونیکی و استراحت مطلق ضروری باشد. مخدرها باعث بی خوابی یا هستی، احساس گیجی و یا نشاط می شوند.
‏عوارض جانبی
‏عوارض جانبی مخدرها معمولا شامل خارش بدن، تهوع و استفراغ است. مخدرها گاهی باعث تغییراتی در ضربان قلب کودک نیز شوند. در صورت شدید بودن عوارض، پزشک از داروهای آنتاگونیست (مخالف) استفاده می کند تا عوارض جانبی مخدرها را کاهش دهد اما احساس درد بیشتر می شود.

‏یی حسی موضعی یا منطقه ای باعث کاهش احساس درد یا بی حسی در ناحیه خاصی از بدن می شود. وقتی داروی بی حسی نزدیک عصب های خاصی تزریق می شود، محرک های حسی از آن ناحیه به ‏گیرنده های حسی مغز منتقل نمی شوند. داروهای بی حسی در کنترل ماهیچه ها، جریان خون و دمای بدن در ناحیه مورد نظر تاثیر می گذارند.
داروهای بی حسی باعث بی حس شدن ناحیه نزدیک عصب می شوند. این داروها به پیوست، غشای مخاطی یا ماهیچه تزریق می شوند و هنگام زایمان معمولاً به عضلات اطراف مهبل تزریق می شوند.
مزایا
چون تزریق به عضلات مهبل باعث بی حسی در این ناحیه می شود، برای ترمیم یا بخیه زدن پارگی، بی حسی ضروری است.
معایب تزریق در این ناحیه دردناک است.
عوارض جانبی
‏اگر دارو در مرحله دوم زایمان تزریق شود ممکن است باعث اختلال در ضربان قلب کودک در زمان زایمان و بازتاب های او شود.

‏این داروها به قسمت پایین کمر، نزدیک به ریشه های عصبی نخاع تزریق می شوند و در قسمتی که این رشته های عصبی وجود دارند تاثیر می گذارند. منطقه مورد نظر ممکن است فقط شامل کمر و لگن و یا از قفسه سینه تا انگشتان باشد.
مزایا
د‏ر میان روش های مختلف، بی حسی نخاعی بهترین روش است زیرا علاوه بر اینکه باعث کاهش درد زایمان می شود، هشیاری کامل نیز در زمان بارداری وجود دارد و نسبت به روش های دیگر، عوارض کمتری د‏ارد و کودکان هنگام زایمان هشیار ترند و تنفس بهتری دارند.
‏عوارص جانبی
‏شایع ترین عوارض بی حسی نخاعی، کاهش فشار خون، طولانی شدن زایمان و تب است. این عوارض گاهی موجب می شوند که نوزاد از طریق فورسپس یا مکنده (‏اوکیوم) به دنیا آورده شود و مشکلاتی نیز همچون نامنظم شدن ضربان قلب کودک وجود دارد. برخی زنان تصور می کنند تزریق نزدیک به نخاع خطرناک است و ممکن است منجر به فلج یا مرگ شود. این موارد بسیار نادر هستند. در واقع می توان گفت تقریبا وجود ندارند.

- درد زایمان، احساس بدنی است که بسیاری از زنان با استفاده از راهکارهای خاص و حمایت اطرافیان می توانند بر آن غلبه کنند. نشانه آسیب دیدگی نیست.
- ‏قبل از زایمان درباره روش های کاهش درد زایمان اطلاعات جمع کنید و در مورد اولویت های خود با متخصص مشورت کنید.
- هدف استفاده از دارو، کاهش درد زایمان بدون صدمه رساندن به کودک است. عوارض جانبی هر دارو به نوع دارو، میزان مصرف، روش مصرف و واکنش بدن به دارو بستگی دارد.