زردی یا یرقان در نوزادان، علائم ظاهری و درمان

زرد شدن پوست به علت تجمع بیلی روبین را یرقان یا زردی میگویند.

زردی چگونه به وجود می آید؟
در خون همه انسانها رنگدانه ای وجود دارد که بیلی روبین نامیده میشود. در دوران نوزادی، مقدار بیلی روبین به دلایل مختلفی بیشتر از حدمعمول است که باعث تغییر رنگ پوست نوزاد میشود. افزایش بیش از اندازه بیلی روبین میتواند عوارض عصبی را برای نوزادان به همراه داشته باشد.

علل زردی چیست؟
-زمینه خانوادگی
-نارس بودن نوزاد
-ابتلای مادر به دیابت
-ابتلای مادر به فشار خون بالا
-ناسازگاری گروه های خونی

نشانه ها و علائم ظاهری زردی چیست؟
زردی ممکن است هنگام تولد وجود داشته باشد و یا در زمانی از دوره نوزادی به وجود بیاید.
زمان وقوع زردی به علل ایجاد کننده آن بستگی دارد. زردی معمولا از سفیدی چشم، نوک بینی و صورت آغاز می شود و به تدریج شکم و سرانجام به پاها کشیده می شود. در نگاه اول شاید این تغییر آنقدر واضح نباشد که شما به زودی مشکوک شوید و گاهاً ممکن است آن را رنگ طبیعی پوست نوزاد فرض کنید. اما توجه داشته باشید که با مشاهده هر نوع تغییر رنگ پایدار فورا به پزشک مراجعه نمایید.

انواع زردی کدامند؟
-زردی فیزیولوژیک(طبیعی)
در بیشتر نوزادان زردی در روزهای دوم و سوم زندگی آشکار می شود و معمولا در روزهای سوم و چهارم به حداکثر خود می رسد. آنگاه به تدریج کاهش می یابد تا اینکه بین روزهای پنجم و هفتم به حداقل میرسد .این نوع زردی را زردی فیزیولوژیک یا طبیعی می گویند و نیازبه درمان خاصی ندارد.
-زردی پاتولوژیک
نوع دیگری از زردی وجود دارد که از نظر نحوه به وجود آمدن و علائم مانند زردی فیزیولوژیک است ولی زمان پیدایش، شدت، طول مدت و تغییرات ان مانند انچه در بالا گفته شد نیست. در این صورت برای کاهش زردی نیاز به اقدامات پزشکی وجود دارد که در ادامه توضیح داده خواهد شد.

زردی وابسته به شیر مادر:
نوع دیگری از یرقان درنوزادان وجود دارد که به آن زردی وابسته به شیر مادر گفته می شود که به دو صورت زودرس و دیررس دیده می شود.
نوع زودرس آن که چند روز اول پس از تولد خودش را نشان می دهد به دلیل کم شیر خوردن نوزاد وعدم دفع مدفوع ایجاد میشود و درمان آن؛ شیر دادن مکرر به نوزادان است .
نوع دیررس آن معمولا در اواخر هفته اول یا در هفته دوم پس از تولد دیده می شود و در صورت شدید بودن زردی لازم است نور درمانی انجام می شود.

درمان زردی
علت زردی هر چه باشد هدف از درمان پیشگیری از رسیدن بیلی روبین به میزان بیماریزا بودن آن است. از آنجا که بالا بودن بیلی روبین تاثیرات دایمی و غیر قابل جبران به سلول های عصبی نوزاد وارد می کند، درمان باید هر چه سریعتر شروع شود. فتوتراپی و تعویض خون از اقدامات اساسی هستند که معمولا استفاده می شوند. در مورد زردی هایی که با علت مشخص هستند، قبل از هر اقدام دیگری از بین بردن عامل آن ضروری است. مثلا وقتی علت زردی عفونت خون (سپتی سمی) باشد، آنتی بیوتیک فورا تجویز می شود وهم زمان با آن اقدامات دیگر نظیر فتوتراپی صورت می گیرد.

فتوتراپی (نور درمانی) چیست ؟
نوزادانی که دچار زردی شده اند با فتوتراپی (نوردرمانی) به خوبی بهبود می یابند، چون جذب نور باعث تخریب بیلی روبین اضافی خون می شود. نورفلورسنت (آبی خاص) بهترین نور برای درمان زردی است. نور سفید و سبز نیز در کاهش مقادیر بیلی روبین مفیدند. در واقع بیلی روبین سمی موجود در پوست انرژی نورانی را جذب می کند و به یک بیلی روبین طبیعی تبدیل می شود. این تصور که فتوتراپی در نوزادانی که پوست تیره دارند اثر کمتری دارد کاملا اشتباه است. اکثر نوزادان به خوبی با فتوتراپی بهبود یافته ودیگر نیازی به تعویض خون ندارند.

چه نکاتی باید توسط والدین در هنگام نوردرمانی رعایت شود؟
-هنگامی که نوزاد زیر نور قرار دارد برای پیشگیری از صدمه به چشم، چشمانش را با چشم بند مخصوص بپوشانید و مراقب باشید تا روی بینی نوزاد قرار نگیرند.
-هنگام تعویض پوشک نوزاد حتما دستگاه را خاموش کنید تا نور به دستگاه تناسلی نوزاد نتابد.
-هر ۱-۲ ساعت نوزاد را تغییر وضعیت دهید تا نور به تمام قسمتهای بدنش برسد. در صورت امکان لاستیکی نوزاد را در کوچکترین اندازه انتخاب نمایید.
-تغذیه نوزادی که نوردرمانی می شود باید بیشتر از نوزادان دیگر باشد چون در اثر گرما آب بیشتری از بدن دفع می شود. بنابراین با توجه به میزان ادرار نوزاد میتوانید به کافی بودن یا نبودن تغذیه وی پی ببرید. نوزاد روزانه باید 3-4 بار دفع ادرار داشته باشد. در اثر گرما ممکن است نوزاد مبتلا به اسهال شود که در صورت اطمینان از غیرعفونی بودن ان جای نگرانی نیست.
-در حین فتوتراپی لازم است مادر مستقیماً نوزادش را شیر دهد و مجددا نور درمانی ادامه یابد.
-روزانه نوزاد را یکبار استحمام کنید.
-حین نوردرمانی لکه هایی روی بدن نوزاد ظاهر می شود که به مرور برطرف خواهد شد.
-نوزادانی که به مدت طولانی زیر دستگاه نور درمانی قرار می گیرند کمی نا آرام و بی قرار تر به نظر می رسند که با برگشتن به وضعیت طبیعی و ارتباط بیشتر با مادر این مسئله خود به خود بر طرف می شود.
-قطع شیر مادر در اکثریت موارد موارد توصیه نمی شود مگر در موارد خاص و به دستور پزشک و به صورت محدود.
-استفاده از داروهای گیاهی مثل ترنجبین شیر خشت و نیز آب قند در کاهش زردی تاثیر چندانی ندارد و گاهی سبب عوارضی مثل اسهال و بی حالی شدید میشود.
-دادن قرص های فنوباربیتال به نوزادان مبتلا به زردی توصیه نمی شود مگر در موارد خاص و به دستور پزشک.