دوقلو باردار شدن، علائم و عوارض

از هر۲۰۰حاملگی، حدود ۶ حاملگی چند قلو هستند که میزان دوقلویی بیشتر از چند قلویی می باشد. در مادرانی که دو قلو باردار هستند، اغلب مشکلاتی مانند تهوع و استفراغ و ترش کردن غذا و... بیشتر دیده می شود. در واقع بسیاری از نشانه های رایج حاملگی دوقلو شبیه نشانه های بارداری تک قلویی می باشد. تفاوت اصلی این است که معمولا تاثیر یا شدت علائم بارداری بیشتر است. هورمون بیشتری که ترشح می شود می تواند علائم را تشدید کند. بنابراین تکرر ادرار، خستگی، بیماری صبحگاهی و درد پستان در یک بارداری دو قلویی ممکن است دو برابر در یک حاملگی تک قلو باشد. همچنین افزایش وزن سریع یکی دیگر از نشانه های مشترک یک حاملگی دوقلویی است. با این وجود سونوگرافی تنها راه تایید حاملگی دوقلویی می باشد که با دیدن دو ضربان قلب و دو کیسه جنین تائید می شود.

عوامل موثر بر دوقلوزایی:

از عوامل موثر بر دوقلوزایی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

عوامل ارثی:

احتمال بارداری در فامیل درجه یک مادری، شانس دوقلویی را افزایش می دهد، در صورتیکه سابقه خانوادگی پدری چندان تاثیری بروقوع دوقلویی ندارد.

قد، جثه و سن مادر:

احتمال دو قلویی در زنان بالای 35 سال و با قد بلند، هیکل درشت و چاق بیشتر از زنان در سنین حدود 20 سالگی و جثه کوچک می باشد.

نژاد:

حاملگی دو قلویی در نژاد سیاه پوست بیشتر از سفید پوستان است.

استفاده از داروهای تحریک تخمک گذاری تخمدان ها:

این داروها که در نازایی استفاده می شود، بشدت احتمال حاملگی های چند قلو را افزایش می دهد.

گونادوتروپین های اندروژنی:

دلایلی در خصوص اثر افزایش FsH بعد از مصرف طولانی مدت قرص های جلوگیری از حاملگی و حاملگی بعد از قطع آن گزارش شده است که منجر به حاملگی دو قلو گردیده است.

لقاح در محیط آزمایشگاهی (IVF) و انتقال آن به داخل رحم یا لوله های رحمی:

امروزه این روش بسیارموفقیت آمیز بوده و با توجه به اینکه معمولا از گونادوتروپین ها برای تحریک تخمک گذاری استفاده می شود و چندین جنین بارور شده در رحم یا لوله های رحمی گذاشته می شود ،در نتیجه چند قلویی نوع چند تخمکی بیشتر مشاهده می شود.

انواع بارداری دوقلو:

این نوع بارداری به دو بخش زیر تقسیم می شود:

همسان (کاملا شبیه به هم):

دوقلوهای ‌همسان موقعی به‌ وجود می‌آیند که یک تخمک منفرد توسط یک اسپرم بارور می‌شود و تشکیل یک زیگوت یا تخم (در ‌دوقلوهای تک‌ تخمی) را می‌دهد. این تخم بعداً تقسیم می‌شود و دو جنین جداگانه به‌ وجود می‌آورد‌.

ناهمسان (غیرمشابه):

دوقلوهای ‌ناهمسان معمولاً موقعی به‌ وجود می‌آیند که دو تخمک لقاح‌ یافته در دیواره رحم به‌ طور همزمان لانه‌ گزینی می‌کنند‌. در این حالت دو تخمک تشکیل دو تخم مجزا را می‌دهند. این ‌دوقلوها بیشتر به‌عنوان ‌دوقلوهای دوتخمی شناخته شده‌اند‌. این ‌دوقلوهای دو‌تخمی همانند ‌دوقلوهای دو‌تخمکی (دو تخمک به‌طور مستقل توسط دو سلول اسپرم بارور می‌شوند) باعث ایجاد ‌دوقلوهای ‌ناهمسان می‌شوند‌.

بر این اساس به طور کلی ۵ نوع مختلف دوقلوزایی طبیعی وجود دارد:

- دوقلو‌های مؤنث ـ مذکر که معمول‌تر هستند و حدود ۴۰% از کل دوقلو‌های متولد شده را تشکیل می‌دهند.

- دوقلو‌های ناهمسان مؤنث که گاه آن‌ها را ‌دوقلو‌های خواهری نیز می‌گویند.

- دوقلو‌های غیریکسان مذکر.

- دوقلو‌های یکسان مونث.

- دوقلو‌های یکسان مذکر که کمترین در‌صد را دارند.

عوارض دوقلوزایی:

بارداری دوقلو مانند بارداری تک قلو ممکن است با عوارضی همراه باشد. با این وجود این عوارض در بارداری دو قلو شایع تر است که شامل:

عوارض جنینی:

زایمان زودرس و نارس بدنیا آمدن نوزاد شایع ترین عوارض چند قلویی است.

افزایش فشار خون ناشی از حاملگی یا تشدید فشار خون بعلت حاملگی در زنانی که سابقه فشار خون دارند، شیوع بیشتری دارد.

کم خونی:

بالا بودن مصرف آهن واسیدفولیک، یکی از مسائل مهم در حاملگی بخصوص در حاملگی چند قلویی می باشد، از این جهت روزانه مصرف ۱۰۰-۶۰ میلی گرم آهن اضافی لازم می باشد و مصرف روزانه یک میلی گرم اسید فولیک نیز مفید است.

افزایش احتمال سزارین بعلت افزایش شیوع قرار گرفتن جنین ها به طور غیر طبیعی که حدود سه برابر موارد سزارین یک قلو می باشد.

تغذیه:

نیاز مادر در حاملگی چند قلویی به کالری، پروتئین، املاح، ویتامین ها و اسید های چرب بیشتر است و میزان دریافت کالری می باید ۳۰۰ کیلوکالری بیشتر از حاملگی یک قلو باشد.

راه کارهایی برای افزایش شانس بارداری دوقلو:

با وجود دردسرها و عوارضی که ممکن است با بارداری های دو قلو همراه باشد، با این وجود بسیاری از زوجین خواستار بارداری دوقلو می شوند. راه کارهایی که ممکن است سبب افزایش شانس بارداری دوقلو شود شامل:

- استفاده از داروهای تحریک کننده تخمدان و افزایش دهنده احتمال باروری که شانس دوقلوزایی را افزایش می‌دهد مانند کلومید (کلومیفن سیترات)، پارلودل، پرگونال و هومگون.

- لقاح مصنوعی (IVF): احتمال دوقلوزایی در بانوانی که تحت درمان لقاح مصنوعی قرار می‌گیرند، 20 تا 40 درصد بیشتر از بارداری یک قلو است.

- تلقیح داخل رحمی (IUI): اسپرم‌ها با سرنگ داخل رحم تزریق می‌شود. البته تلقیح داخل رحمی به تنهایی احتمال چندقلوزایی را افزایش نمی‌دهد. بانوانی که از این درمان بهره می‌گیرند، داروهای باروری را نیز برای تسهیل حاملگی مصرف می‌کنند.

- مصرف مکمل اسید فولیک: مصرف اسید فولیک در دوران قبل از بارداری احتمال دوقلو باردار شدن را افزایش می‌دهد. البته مصرف مکمل فولیک اسید در کنار مکمل‌های مولتی ویتامین از بروز ناهنجاری‌ها و بدشکلی‌های لوله عصبی نیز جلوگیری می‌کند و در نتیجه نوزادی سالم متولد می‌شود. نتایج پژوهش‌های جدید بیانگر این نکته است که انجام درمان IVF در کنار مصرف زیاد فولات احتمال دوقلو شدن بچه‌ها را افزایش می‌دهد.

- گنادوتروپین: این داروها به دلیل بهبود سلامت تخمک‌ها و کمک به بلوغ آنها احتمال دوقلوزایی را افزایش می‌دهد.

- پروژسترون: پروژسترون پوشش داخلی رحم را تقویت می‌کند و به این ترتیب احتمال بارداری دوقلو را افزایش می‌دهد. اگر بیش از یک تخمک بارور شود، نطفه بهتر می‌تواند به دیواره رحم بچسبد و یک بارداری دوقلویی موفقیت‌آمیز رخ می‌دهد. قرص‌های باروری در اکثر موارد منجر به تولد دوقلوهای غیرهمسان و نه همسان می‌‍شود، چون قرص‌ها احتمال آزاد شدن همزمان چند تخمک را افزایش می‌دهد.

علاوه بر موارد فوق، روش‌های طبیعی برای افزایش احتمال بارداری دوقلو شامل موارد زیر است:

- مصرف لبنیات: مصرف فراورده‌های لبنی شانس بارداری چندقلویی را افزایش می‌دهد. بانوانی که لبنیات مصرف می‌کنند، پنج بار بیش از بقیه شانس چندقلوزایی دارند. برخی دانشمندان معتقدند که علاوه بر لبنیات هورمون‌های رشد موجود در شیر (لبنیات گرفته شده از گاوهای پرواری با هورمون رشد) نیز به حاملگی دوقلویی کمک می‌کند.

- مصرف سیب‌زمینی شیرین وحشی: سیب‌زمینی شیرین وحشی باعث تخمک‌ گذاری مضاعف تخمدان‌ها یعنی آزاد شدن همزمان بیش از یک تخمک و در نتیجه افزایش احتمال دوقلوزایی می‌شود.

- قطع مصرف قرص‌های ضدبارداری: قرص ضدبارداری نقشی حیاتی در بارداری دوقلویی به روش طبیعی دارد. پس از قطع مصرف قرص ضدبارداری مدتی طول می‌کشد تا بدن روال طبیعی خود را بازیابد. بدن در این شرایط بیشتر از حد طبیعی هورمون‌ ترشح می‌کند. چنانچه مادر در این دوران درصد باردار شدن بربیاید، احتمال این که دوقلو باردار شود، بیشتر است.

- بارداری حین شیردهی: اگر مادر در دوران شیردهی باردار شود، احتمال این که دوقلو حامله شود، بالا خواهد بود. بدن در دوران شیردهی درصد بالاتری از پرولاکتین یعنی هورمونی را تولید می‌کند که احتمال دوقلوزایی را افزایش می‌دهد.

- مصرف غذاهای سرشار از روی توسط همسر: مواد غذایی سرشار از روی (زینک) مانند سبزیجات با برگ سبز، صدف، نان و دانه‌های خوراکی محرک تولید اسپرم هستند و بنابراین احتمال بارور شدن همزمان بیش از یک تخمک را افزایش می‌دهند.

- بارداری‌های فاصله‌دار: برای افزایش احتمال حاملگی دوقلویی بین بارداری‌ها فاصله کافی ایجاد کنید. آبستنی مجدد سریع احتمال دوقلوزایی را کاهش می‌دهد.

هشدار درمورد تلاش برای دوقلوزایی:

به یاد داشته باشید که چند قلوزایی، خطرات و عوارضی مانند اکلامپسی و پره اکلامپسی (فشار خون بارداری) و تولد نوزاد نارس را در پی خواهد داشت. به علاوه بالا بردن احتمال بارداری دو قلو با روش های دارویی و آزمایشگاهی نیز عوارض خاص خود را دارد. از این رو اصرار زیادی برای داشتن فرزند دوقلو نداشته باشید و این کار را به خداوند و تقدیر او بسپارید. بدن هر خانمی خودش می داند چه تعداد فرزند با چه جنسیتی را پرورش دهد.