رابطه زناشویی در اسلام، چه احکامی دارد؟

احکام زناشویی در اسلام مانند بسیاری از احکام دیگر زندگی انسان مورد توجه قرار گرفته است. این احکام موارد گوناگونی را در بر می‌گیرد که به آنها خواهیم پرداخت.
احکام زناشویی در اسلام شامل توصیه‌هایی برای بهبود روابط زن و مرد است. توصیه‌هایی که از نظر افراد متدین و اشخاص مذهبی از اهمیت بالایی برخوردار است و باید آنها را همواره مد نظر قرار داد. البته برای رعایت این توصیه‌ها باید ابتدا از آنها آگاه شد و با کم و کیفشان آشنایی پیدا کرد. همان گونه که در مطالب دیگر خود نیز به آن اشاره کرده بودیم احکام زناشویی در اسلام موضوعی حاشیه‌ای یا کم اهمیت به شمار نمی‌رود و از سوی افراد سرشناس مذهبی و بزرگان دین بسیار به آن پرداخته شده است.
آن‌چه که از آموزه‌های مذهبی استنباط می‌شود این است که انجام درست آداب زناشویی و روابط جنسی میان زن و مرد خود نوعی عبادت محسوب می‌شود. در واقع ارضای غریزه‌ی جنسی از راه درست و اصولی آن، از نظر باورهای مذهبی به هیچ وجه امری ناشایست یا مذموم به شمار نمی‌رود. بلکه کاملا برعکس، حتی به آن توصیه شده است و بنابر آن‌چه ذکر آن رفت در ردیف امور عبادی قرار می‌گیرد.
اهمیت احکام زناشویی در اسلام به اندازه‌ای است که در روایات بسیاری به آن اشاره شده است. به عنوان مثال در روایتی از بزرگان دین با این توصیه مواجه هستیم که عمل زناشویی باید به شکل درست و منظم انجام شود. در واقع اگر کسی عمل نزدیکی با همسر خود را همراه با اصول و آداب زناشویی و در فواصل زمانی نزدیک به هم و به شکل کاملا منظم انجام دهد، به یکی از سنت‌های پیامبران عمل کرده است.

اهمیت احکام زناشویی در اسلام
احکام زناشویی در اسلام همواره بر کنترل امور غریزی تاکید دارند. مسلما میل جنسی یک امر غریزی در انسان است. امری که در حیوانات نیز کم و بیش به همان شکل مشاهده می شود. با این حال اگر انسان بخواهد این میل و غریزه را مانند حیوانات و دقیقا به همان شیوه ارضا کند، هیچ فرقی با موجوداتی که از عقل و هوش بهره‌ای ندارند نخواهد داشت.
از همین رو احکام زناشویی در اسلام به کیفیت روابط زناشویی و چگونگی همبستر شدن زن و مرد اهمیت فراوانی می‌دهد و بر عدم انجام این امر مهم به شکل کاملا غریزی تاکید دارد.
آن‌چه که احکام زناشویی در اسلام به آن اشاره دارد این است که اگرچه اصل وجود میل جنسی یک امر غریزی و فطری است، اما انجام رفتار جنسی نباید در قالب یک امر کاملا غریزی باشد. بلکه این موضوع یک امر آموختنی است و باید روش صحیح آن را فرا گرفت. به همین دلیل فرا گرفتن آموزه‌های لازم و دانستنی‌های مورد نیاز برای انجام درست اعمال زناشویی یک نیاز ضروری برای تمام جوانانی است که قصد ازدواج و تشکیل یک زندگی مشترک را دارند.

دانستنی‌های احکام زناشویی در اسلام
نکات مهم مربوط به احکام زناشویی در اسلام که لازم است دانسته شود، مواردی از قبیل مقدمات همبستر شدن و شناخت راه‌های مختلف آمیزش را در بر می‌گیرد. همچنین طرفین یک رابطه باید نیازهای عاطفی یکدیگر در هنگام آمیزش را دانسته و آنها را رعایت کنند. آگاهی یافتن از راه‌های جلوگیری از بارداری و نکات مربوط به تنظیم خانواده نیز از دیگر مواردی است که باید به آنها توجه داشت.
برای آن دسته از افرادی که اعتقادات مذهبی محکمی دارند، آگاهی یافتن از احکام شرعی آمیزش نظیر زمان و مکان آمیزش و سایر جزییات مربوط به آن مانند غسل و موارد مشابه هم از اهمیت بالایی برخوردار است. گذشته از موارد مذکور نکات دیگری نظیر رعایت بهداشت فردی هم باید مد نظر قرار گیرد. این نکات مواردی مانند شستشوی دهان و دندان، تمیز و معطر بودن بدن و سایر موارد این چنینی را در بر می‌گیرد. نکاتی که پیش از همبستر شدن باید حتما آنها را رعایت نمود. به عنوان مثال پیامبر اسلام در حدیثی به این نکته اشاره کرده است که: «لازم است زن مسلمان بهترین عطر خود را به کار ببرد و بهترین لباس را بپوشد و به زیباترین شکل ممکن خود را بیاراید و این گونه صبح و شام خود را بر شوهرش عرضه نماید.»
علاوه بر آن داشتن آگاهی کافی از نکات بهداشتی مربوط به امر آمیزش جنسی و رعایت کردن این نکات نیز از اهمیت فراوانی برخوردار است. به این معنی که طرفین رابطه باید به میزان کافی در مورد انواع و اقسام اختلال‌ جنسی آگاهی داشته باشند تا در صورت بروز آنها بتوانند برای درمان این کاستی‌ها اقدام نمایند.
مسلما اصلی‌ترین دلیل انجام همبستری لذت بردن از عمل آمیزش است. از همین رو رسیدن زن و مرد به اوج لذت جنسی یکی از مهم‌ترین نشانه‌های انجام موفقیت آمیز همبستری خواهد بود. با این حال بسیاری از زوج‌های جوان و حتی پا به سن گذاشته بنا به دلایل مختلفی که مهمترین آنها نداشتن آگاهی از انجام درست و اصولی همبستری است، توفیق چندانی در انجام این کار ندارند. باید به این نکته‌ی مهم توجه داشت که عدم کسب لذت از آمیزش می‌تواند در طولانی مدت مشکلات روحی و روانی فراوانی را برای طرفین به همراه بیاورد. بنابر برخی آمار ارائه شده توسط کارشناسان حدود ۷۵ درصد از عواملی که منجر به اختلاف‌های خانوادگی می‌شود ریشه در مشکلات مربوط به امور زناشویی و همبستری زن و مرد دارد. بر همین اساس توجه به ریزه‌کاری‌هایی که در همبستری باید رعایت گردد اهمیتی دو چندان می‌یابد.

احکام زناشویی در اسلام در رابطه با موارد حرام
احکام زناشویی در اسلام نزدیکی زن و مرد را در برخی شرایط حرام می‌داند. مسلما باید چنین مواردی را مد نظر قرار داد و از آمیزش حین وجود آنها اجتناب نمود. آن گونه که به آن اشاره شده است، نزدیکی در زمان نفاس و اعتکاف حرام خواهد بود. همچنین همبستر شدن در احرام نیز حرام اعلام شده است.
این امر در مورد دوران قاعدگی زن هم مصداق می‌یابد و نزدیکی با او در این دوران حرام است. پیامبر اسلام در رابطه با همین موضوع توصیه کرده است: «هر که با زن خود در هنگام حیض نزدیکی کند، فرزند حاصل از این نزدیکی احتمالا به مرض خوره یا پیسى مبتلا خواهد کردید. پس اگر چنین کاری کردید و چنان اتفاقی رخ داد، به غیر از خود هیچ فرد دیگری را ملامت نکنید.»
علاوه بر آن هنگامی که طرفین رابطه یا یکی از آنها در حال روزه واجب به سر می‌برد نیز همبستر شدن حرام خواهد بود. افزون بر موارد مذکور، عمل آمیزش در زمانى که زن کمتر از نه سال داشته باشد نیز حرام است. در هنگام سفر حج باید این نکته را مد نظر قرار داد که اگر طواف و نماز نسا به جا نیامده باشد همبستری حرام است.
برخی از مراجع تقلید وطی دبر (ارتباط از راه پشت) را نیز جزو موارد حرام بر شمرده‌اند. البته برخی دیگر اعتقاد دارند که این عمل یک امر مکروه است. به هر حال اگر این موضوع حرام تلقی شود بهتر به نظر می‌رسد. فارغ از این موضوه در روایتی از امام صادق (ع) آمده است که همبستری نباید در شب چهارشنبه انجام شود.

احکام زناشویی در اسلام در رابطه با موارد مکروه
علاوه بر موارد حرام، شرایط و زمان‌هایی هم وجود دارد که آمیزش در آنها در روایات مرتبط با احکام زناشویی در اسلام مکروه در نظر گرفته می‌شود. به عنوان مثال در آموزه‌های مذهبی همبستری در برخی ساعات روز نظیر اول ظهر مکروه بر شمرده شده است. همچنین انجام عمل آمیزش در مقابل قبله و پشت به قبله نیز مکروه به شمار می‌رود.
بهتر است هنگام همبستری سقفی بالای سر زن و مرد قرار داشته باشد. چرا که از همبستری در محیط باز و در زیر آسمان نهی شده است و این امر مکروه به شمار می‌رود. از دیگر شرایطی که همبستری در آن مکروه شمرده می‌شود آمیزش در حال ایستاده یا در هنگام غروب آفتاب است. در شب‌های مهمی نظیر عید فطر و عید قربان نیز نزدیکی زن و مرد با یکدیگر مکروه دانسته شده است.
بعد از غذا و با شکم پر نیز نباید عمل آمیزش را انجام داد، چرا که مکروه است. این موضوع در مورد شب‌هایى که ماه گرفته باشد و روزهایى که خورشید گرفته باشد نیز صدق می‌کند. در کنار این موضوع زن و مرد باید همواره سعی کنند که همبستری خود را در محلی کاملا خلوت به انجام برسانند. چرا که ناظر بودن فرزندان بر این عمل نه تنها اخلاقی نیست بلکه امری کاملا مکروه شمرده می‌شود. امام جعفر صادق (ع) در مورد همین قضیه توصیه کرده است: «با محارم خود در محلی که طفل در آن باشد زنا نکنید. چرا که آن طفل در نهایت زناکار می‌گردد. همچنین اگر از همبستری در چنین شرایطی فرزندی حاصل شود آن فرزند نیز در نهایت به فردی زناکار تبدیل خواهد گردید.»

احکام زناشویی در اسلام و موارد مکروه
افراد معتقد و متدین باید به این نکته توجه داشته باشند که نزدیکی زن و مرد با یکدیگر در حال احتلام پیش از غسل یا وضو نیز مکروه است. البته اگر بدون فاصله چندین بار عمل آمیزش انجام گیرد مکروه نخواهد بود. بر طبق برخی نظرات مرتبط با احکام زناشویی در اسلام همبستری در فاصله‌ی زمانی مابین طلوع فجر تا طلوع خورشید نیز مکروه است.
همان گونه که در سطور پیشین این متن نیز به آن اشاره شد آداب همبستری درست و اصولی حکم می‌کند که زن و مرد یکدیگر را حین فرایند آمیزش آماده‌ی لذت جویی نمایند و این عمل را با تعجیل و به شکل مکانیکی انجام ندهند. این وظیفه بیش از زن بر عهده‌ی مرد قرار دارد تا همسر خود را کاملا برای لذت بردن از همبستری آماده کند. در همین زمینه پیامبر اسلام به این نکته اشاره کرده است: «آمیزش کردن مرد با اهل خود بدون بازی کردن با او نوعی جفا محسوب می‌شود.»
احکام زناشویی در اسلام نزدیکی زن و مرد با یکدیگر در برخی روزهای ماه را مناسب نمی‌داند. به عنوان مثال امام جعفر صادق در این زمینه معتقد است: «با یکدیگر در زمان‌هایی نظیر اول ماه و میان ماه و آخر ماه نزدیکی نکنید. چرا که این موضوع موجب می‌شود فرزند شما سقط گردد. همچنین این احتمال وجود دارد که فرزند حاصل از این نزدیکی دیوانه متولد گردد یا این که به مرض صرع مبتلا باشد. بدانید این را آن کسانی که به مرض صرع مبتلا بوده‌اند حاصل نزدیکی در اول ماه یا آخر ماه هستند.»

موارد مستحب در روابط زناشویی
احکام زناشویی در اسلام علاوه بر نکات حرام و مکروه، مواردی را نیز جزو آداب مستحب در آمیزش طبقه‌بندی کرده است. از میان موارد مستحب در همبستری می‌توان به عدم تعجیل برای به پایان بردن رابطه اشاره کرد. موردی که به خصوص مردان باید آن را رعایت کنند. از آن‌جایی که شرایط جسمی زن و مرد با یکدیگر متفاوت است، در هنگام همبستری رسیدن زن به اوج لذت بیش از مرد به طول می انجامد.
از همین رو مرد باید تا جای ممکن صبر و حوصله به خرج دهد و همسر خود را برای کسب لذت آماده نماید. بر همین اساس ملاعبه نیز در حین آمیزش امری مستحب به شمار می‌رود. در همین زمینه پیامبر اسلام فرموده است: « اگر مردی بخواهد با زن خود نزدیکی کند نباید به روش مرغان به نزد او برود. بلکه باید صبر کند و خود را نگه دارد. ابتدا با او مدارا و خوش طبعى نماید و پس از آن نزدیکی را آغاز کند.»
در توصیه‌های مذهبی به این نکته اشاره شده است که گرفتن وضو پیش از شروع همبستری امری مستحب به شمار می‌رود. بنابراین بهتر است که زن و مرد حین انجام این کار وضو داشته باشند. از دیگر موارد مستحبی که در امر زناشویی باید به آن توجه داشت، همبستری زن و مرد در مکان سر پوشیده و پنهان است. از سوی دیگر رضایت زن در امر زناشویی نیز بسیار اهمیت دارد. از همین رو نزدیکی زن و مرد با یکدیگر باید در زمانی انجام شود که زن نسبت به این کار تمایل داشته باشد. در واقع انجام آمیزش در زمانی که زن مایل به انجام این کار است یک امر مستحب به شمار می‌رود.
اگر زن و مرد همبستری را به قصد فرزندآوری انجام ‌دهند بهتر است قبل از شروع این کار از خداوند فرزندى پاک و مبارک و سالم درخواست کنند. البته انجام این دعا پیش از هر بار نزدیکی یک امر مستحب به شمار می‌رود. حتی اگر زن و مرد عمل نزدیکی را به قصد آوردن فرزند انجام ندهند. افزون بر آن ذکر تسمیه یعنی بر زبان آوردن لفظ بسم الله الرحمن الرحیم و همچنین استعاذه یا همان جاری ساختن ذکر اعوذ بالله من الشیطان الرجیم بر زبان پیش از شروع همبستری نیز امری مستحب به شمار می‌رود.
در مجموع تلاش اصلی در این مطلب بر آن بود تا بخش‌های مهمی از احکام زناشویی در اسلام مطرح گردد که افراد متدین و مذهبی بتوانند در صورت عدم آگاهی کامل از این احکام با آنها آشنایی بیشتری بیابند.