علل اسهال در کودکان، شیوع آن چقدر است؟

اسهال به دفع آبکی بیش از ۳ بار در روز اطلاق می شود. البته در شیرخواران که ممکن است چندین دفع شل در روز داشته باشند، زمانی اسهال مطرح می شود که مادر ذکر نماید که دفعات مدفوع افزایش یا قوام آن نسبت به همیشه واضحا شل شده است.

بیماریهای اسهالی در کودکان شایع است و خوشبختانه معمولا خفیف بوده و بدون عارضه بهبود می یابند ولی چون در کودکان بخصوص در سن کمتر از ۵ سال، اسهال در کنار عفونتهای تنفسی، شایعترین علت ایجاد خطرات جانی محسوب شده و بعلاوه، سبب بروز عوارض مهمی مثل کم آبی و سوتغذیه می شود، از این رو آشنایی با این بیماری و طرز برخورد صحیح با آن برای والدین محترم ضروری است.

شیوع و علل اسهال

در کشورهای در حال توسعه شامل ایران، هر بچه زیر 5 سال حدودا 3 تا 4 بار در سال دچار اسهال می شود. در بعضی مناطق حتی ممکن است که یک کودک بیش از 9 بار در سال دچار اسهال شود.80% از مرگهای ناشی از اسهال در 2 سال اول زندگی اتفاق می افتد. بخصوص 6 الی 12 ماهگی سن ابتلای بیشتر به اسهال و بروز عوارض آن است یعنی زمانی که غذای کمکی را برای کودک شروع کرده ایم که با کاهش ایمنی دریافت شده از شیر مادر، عدم کارائی کامل ایمنی فعال شیر خوار، مصرف غذاهای متنوع و جدید و تماس بیشتر با دیگران همراه و همزمان می شود. مواردی که احتمال اسهال را بیشتر می کند شاملند بر:

- عدم صرف شیر مادر در 2 سال اول عمر و یا دوری از تغذیه انحصاری با شیر مادر در 4-6 ماه اول زندگی

- استفاده از بطری شیر

- عدم رعایت بهداشت (عدم شستشوی دست بعد از اجابت مزاج یا غذا دادن به کودک) یا مصرف آب (استفاده از آب آلوده به فاضلاب) و غذای نامطمئن (شامل نگهداری غذا در حرارت اطاق)

- عدم دفع بهداشتی مدفوع (شامل مدفوع و پوشک شیر خوار)

- سوتغذیه

- سرخک و هر گونه بیماری نقص ایمنی به صورت ارثی یا اکتسابی

- جمعیت بالا، فقر

- تماس با حیوانات خانگی و ماکیان

اسهال معمولاً بر اثر عفونت‌ روده توسط ویروس‌ها به عنوان شایعترین عامل اسهال (انتروویروس، روتا ویروس، آدنوویروسها و ...) و با شیوع کمتر باکتری‌ها (اشرشیا کولی، شیگلا، سالمونلا، کامپیلوباکتر، وبا و ...) یا انگل‌ها (ژیاردیا، آمیب و ...) در اثر انتقال از فرد مبتلا یا وسایل آلوده وی (شامل اسباب بازی) و یا توسط مصرف آب یا غذای آلوده (شامل غذاهای آماده و فست فود که بطور بهداشتی تهیه یا کامل طبخ نشده باشند) ایجاد می‌شود. در شرایط آب و هوای معتدل مثل ایران در فصول گرم سال اسهالهای باکتریایی و البته انتروویروسها و در فصول سرد سال اسهالهای ویروسی بخصوص روتا ویروس بیشتر دیده می شود.

البته اسهالهای غیر عفونی مثلا در اثر داروها و مسمومیتها مثل مسهل ها و فلزات سنگین، آلرژی گوارشی مثل حساسیت به پروتئین شیر گاو در شیرخواران، سوءجذب مثلا ناشی از کمبود لاکتاز (عدم تحمل به قند شیر) یا بیماری سلیاک، کمبود یا مسمومیت ویتامینی و ... نیز می توانند رخ دهند. اسهال ممکن است با التهاب معده و استفراغ همراه باشد که به آن گاستروانتریت حاد می گویند.