علت حسادت در کودکان، نحوه بروز آن

تمامی فرزندان درصدی حسادت نسبت به خواهر، برادر یا کودکان دیگر دارند. در عین حال روانپزشکان معتقدند والدین باید حسادت کودک و نوجوان خود را به عنوان احساس طبیعی کنترل کنند.

زمان شروع حسادت
برخی روانشناسان براین باورند که حسادت در سن ۱۵ تا ۱۶ ماهگی درکودکان آشکار می‌شود و در دو زمان یعنی از سن ۲ تا ۵ سالگی و دوران بلوغ به اوج خود می‌رسد. شاید بتوان گفت که شدیدترین مرحله حسادت، در دوران پیش از ۵ سالگی است .

شیوه‌های بروز حسادت
کودکان خردسال صریح‌تر هستند و بدون سیاست و پرد‌ه‌پوشی، حسادت خود را نشان می‌دهند. آنها به طور مستقیم به شما می‌گویند که از نوزاد تازه وارد متنفرند، یا آشکارا و پنهان به او صدمه می‌زنند.
کودکان بزرگتر ممکن است حسادت خود را سرکوب کنند که در این صورت حسادت تغییر شکل می‌دهد و به صورت نشانه‌ها و بدرفتاری‌های ابراز می‌شود. بنابراین وقتی کودکی از برادرش متنفر است ولی حق ندارد که احساساتش را بیان کند ممکن است این‌گونه تصور کند که برادرش رااز پنجره به پایین پرت کرده است. این کودک دچار خیالات ممکن است به قدری وحشت‌زده شود که به طرف رختخواب برادرش برود تا ببیند که آیا او هنوز آنجا هست یا نه؟ او ممکن است از اینکه برادر رادر سلامت و آرامش یافته است به قدری خوشحال شود که والدینش واکنش او را به حساب علاقه و محبت او نسبت به برادرش بگذارند.
گاهی برخی از کودکان از غذا خوردن خودداری می‌کنند، دچار بی‌اشتهایی می‌شوند یا تمارض می‌کنند و خود را به مریضی می‌زنند یا ترس بیجا از خود نشان می‌دهند.
همه آن کارها به خاطر این است که توجه والدین را بیشتر به خودشان جلب کنند و از توجه آنها نسبت به فرد مورد حسادت بکاهند.
حسادت در بعضی کودکان به جای اینکه با واژه بیان شود با سرفه و جوشهای پوستی نشان داده می‌شود. برخی از کودکان بسترشان را خیس می‌کنند و بعضی از کودکان خرابکار می‌شوند. آنها به جای بیان نفرتشان بشقاب‌ها را می‌شکنند. برخی دیگر ناخن‌هایشان را می‌جوند یا موهایشان را می‌کشند تا بدین‌سان تمایل‌شان را برای گاز گرفتن و آزار دادن برادرها یا خواهرهایشان پوشیده نگه دارند.

تاثیرات مثبت حسادت
حسادت همیشه تاثیر منفی ندارد بلکه مانند عواطفی نظیر ترس، مفید نیز هست و در صورتی که میزان آن معقول و منطقی باشد حتی سازنده هم می‌تواند باشد زیرا کودک در آن صورت با استقامت و آزادمنش‌تر می‌شود. حسادت مثبت یا غبطه، باعث تلاش بیشتر برای رسیدن به هدف می‌شود. تفاوت غبطه با حسادت در این است که حسود نابودی محسود یا نابودی نعمت محسود را طلب می‌کند اما شخصی که غبطه می‌خورد احساس می‌کند عقب مانده است و دیگران از او جلوتر هستند. این اندیشه نیاز به تلاش و کوشش بیشتر در فرد به وجود می‌آورد و این خود انگیزه‌ای برای موفقیت و پیشرفت می‌شود.

پیشگیری
مهمترین روش پیشگیری از حسادت، ابراز علاقه و محبت، درک و ایجاد امنیت خاطر همراه با انضباط عادلانه است.
کمبود نقایص بدنی، ضعف و ... کودک نباید در حضور دیگر کودکان یا بزرگسالان مطرح شود. زیرا این امر عامل ایجاد احساس حقارت و حسادت است. از توسل به فشار، اجبار، تهدید، سرزنش و یا احیانا تنبیه برای درمان حسادت باید پرهیز کرد. زیرا این افراد بیش از دیگران نیازمند محبت و مهربانی هستند.
اگر دوست دارید به عنوان پدر یا مادر بتوانید حسادت فرزند خود را راحت‌تر کنترل کنید و احتمال آسیب رساندن به خودش و دیگران را کاهش دهید، از روش‌های زیر بهره بگیرید.

به احساس فرزند توجه کنید
وقتی فرزند می‌بیند احساسات او را نمی‌شناسید و درخواست او برای شما مهم نیست، سعی می‌کند کاری کند که به او توجه کنید. اگر بازهم ناموفق بماند کارهای بدتری می‌کند و به عنوان نمونه بلندتر فریاد می‌زند.

باید به فرزند تان بفهمانید که احساس او برای شما بسیار اهمیت دارد. اگر به عوض کردن لباس‌های برادر کوچکش توسط شما یا بازی شما با این رقیب کوچولو حسادت می‌کند، باید به او بفهمانید که اگر صبر کند به او هم در همین زمینه کمک خواهید کرد یا اینکه با او بیشتر بازی خواهید کرد. حتی اگر سه نفری بازی کردید و او به رقیب کوچکش باخت، باید به او بگویید که مطمئن هستید می‌تواند در نوبت بعدی بازی برنده شود.

او هم موفق می‌شود
نوجوانان بسیار زود خودشان را با دیگران مقایسه می‌کنند و به این نتیجه می‌رسند که توانایی خوبی در یک فعالیت خاص ندارند و ممکن است ناامید شوند. در چنین شرایطی وظیفه پدر و مادر ایجاد توازن بین داشته‌ها و نداشته‌های اوست تا مانع از حسادت ورزیدن فرزند به همسالان شود.
علاقه‌مندی به نقاشی یا فوتبال را مثال می‌زنیم. اگر فرزند شما اندکی ضعیف است و می‌خواهد این قبیل کارهای خاص را کنار بگذارد، با او صحبت کنید تا بفهمد که قرار نیست بهترین نقاش یا بهترین فوتبالیست ایران باشد. همین که چنین هنری دارد کافیست و خیلی از همسالان او هستند که از چنین هنری بی‌بهره‌اند و به او حسادت می‌کنند. با او تمرین کنید و با تشویق مداوم فرزندتان را به نقطه مطلوب برسانید. مهم این است که خودش از ترک آن فعالیت منصرف شود.

بگذارید هدیه بدهد
رایج‌ترین نوع حسادت کودکانه حسادت به دارایی‌هایی است که دیگران دارند و او ندارد. اگر تهیه چنین چیزهایی از عهده شما خارج است، به او پس‌انداز کردن را بیاموزید و بگویید می‌تواند با پول‌های روزانه یا عیدی‌های خودش، چنین وسایلی را بخرد.
به او بیاموزید که بداند برخی همسالان او همین چیزهایی را که فرزندتان در اختیار دارد هم ندارند به او کمک می‌کند که حسادت کمتری به دیگران بورزد و حتی به دوستانش کمک کند تا از داشته‌هایش استفاده کنند. این آغاز راه است و کودک شما علاوه بر شکرگزاری، بخشیدن چیزهای خوب را هم خواهد آموخت.

عادل باشید
اگر برای یکی از فرزندانتان چیزی می‌خرید برای فرزند دیگرتان نیز چیزی هر چند کوچک و ارزان بخرید. به توانایی‌های هر دو فرزند نظر داشته باشید و هر کدام را در فاز خاصی بیندازید تا به هم حسادت نکنند. حتی اگر هر دو در یک فعالیت خاص با هم رقابت دارند، با حرف‌ها و تشویق‌هایتان یکی را علیه دیگری حساس نکنید. ابراز محبت شما به هر دو باید در یک سطح باشد و البته نه از یک جنس!
این شما هستید که با رفتارتان با همسالان فرزندتان، به او نشان می‌دهید چگونه با کودکان دیگر رفتار کند و مهربانی با کوچک‌ترها را به عنوان یک اصل زندگی در خود برشمرد. در عین حال باید انضباط داشته باشید و به او هم بیاموزید که باید منضبط و احترام‌گذار باشد. به این ترتیب دایره حسادت‌ها کوچک‌تر خواهد شد و او به جای دست درازی به اموال دوستش، به او احترام می‌گذارد و از او اجازه می‌گیرد.