بارداری خارج از رحم، آنچه دانستنش نیاز است

از بارور شدن تخمک تا وضع حمل، بارداری نیازمند به طی برخی مراحل در بدن زنان دارد. یکی از این مراحل زمانی است که تخمک بارور شده برای اتصال خود به رحم وارد می‎شود. در مورد بارداری خارج از رحم [بارداری خارج رحمی، حاملگی خارج از رحم] تخمک بارور شده قادر به اتصال خود رحم نیست؛ در عوض، تخمک مزبور ممکن است خود را به لوله‎های فالوپ (تخم‌بر)، حفره شکمی یا سرویکس [گردن رحم] متصل کند.

در حالی که تست بارداری حامله بودن زن را نشان می‌دهد، تخمک بارور شده نمی‎تواند جایی جز درون رحم به طور کامل رشد کند. بر مبنای اعلام "آکادمی آمریکایی پزشکان خانواده" (AAFP)، بارداری خارج از رحم شامل ۱ مورد از هر ۵۰ مورد بارداری (۲۰ مورد در هر ۱۰۰۰ مورد) است.

بارداری خارج از رحم درمان نشده می‎تواند یک موقعیت اورژانسی در پزشکی باشد. درمان کامل خطر متوجه زنان را در مورد بارداری خارج از رحم کاهش داده، شانس بارداری‎های سالم را در آینده افزایش می‎دهد و از عوارض مرتبط به سلامت در آینده کم می‌کند.

بارداری خارج از رحم چه علتی دارد؟

علت بارداری خارج از رحم همیشه روشن نیست. در برخی موارد اختلالات فهرست شده در زیر با بارداری خارج از رحم مرتبط شده‌اند:

- التهاب و جای زخم لوله‌های فالوپ بر اثر یک اختلال قبلی، عفونت یا عمل جراحی.

- عوامل هورمونی

- ناهنجاری‎های ژنتیکی

- نقایص مادرزادی

- اختلالات پزشکی دارای تأثیر منفی بر اندازه و وضعیت لوله‌های فالوپ و دستگاه‌های تولید مثل

پزشک می‎تواند در مورد وضعیت خاص هر زن دچار بارداری خارج از رحم اطلاعات اختصاصی‌تری ارائه دهد.

چه کسی در خطر بارداری خارج از رحم قرار دارد؟

تمامی زنان فعال از نظر جنسی به درجات مختلف در خطر ابتلاء به بارداری خارج از رحم قرار دارند. در صورت وجود هر یک از موارد زیر میزان خطر مزبور افزایش خواهد یافت:

- سن مادری بالای ۳۵ سال

- داشتن سابقه جراحی لگن، جراحی ناحیه شکم، یا سقط جنین مکرر

- تاریخچه بیماری التهابی لگن (PID)

- تاریخچه ابتلاء به اندومتریوز

- بروز لقاح علی‌رغم استفاده از دستگاه داخل رحمی (IUD) یا بستن لوله‌های رحمی

- لقاح به کمک داروهای باروری یا اقدامات پزشکی مربوط به باروری

- مصرف دخانیات

- داشتن سابقه بارداری خارج از رحم

- داشتن سابقه ابتلاء به بیماری‎های واگیردار جنسی (STDs) مثل سوزاک یا کلامیدیا

- ابتلاء به ناهنجاری‌های ساختاری در لوله‌های فالوپ که حرکت را برای تخمک دشوار می‎کنند

اگر کسی دچار هر یک از ریسک‌های مزبور باشد باید با پزشک مشورت کند. زنان می‎توانند با یک دکتر یا متخصص باروری برای به حداقل رساندن ریسک‎های مرتبط به بارداری خارج از رحم در آینده مشورت نمایند.

علایم بارداری خارج از رحم کدامند؟

تهوع و ناسور شدن پستان علایم شایع در بارداری خارج از رحم و بارداری داخل رحمی محسوب می‎شوند. علایم فهرست شده در زیر در بارداری خارج از رحم شایع بوده و می‎توان آنها را نشان دهنده یک موقعیت اورژانسی در پزشکی دانست:

- امواج شدید درد در شکم، لگن، شانه یا گردن

- درد شدید که در یک طرف ناحیه شکم بروز می‎کند

- لکه‎بینی یا خونریزی سبک تا سنگین در واژن

- سرگیجه یا غش کردن

- فشار رکتال (فشار در مقعد و راست روده)

در صورتی که زنی بداند باردار است و هر یک از نشانه‎ها یا علایم مزبور در مورد وی مصداق داشته باشد باید بلافاصله به پزشک مراجعه نماید.

تشخیص بارداری خارج از رحم

اگر ظن به بارداری خارج از رحم در مورد زنی مطرح باشد باید بلافاصله به پزشک مراجعه شود. بارداری خارج از رحم از طریق معاینه بالینی قابل تشخیص نیست. به هر حال پزشک کماکان قادر است تا عوامل دیگر را از تشخیص خارج کند.

مرحله بعدی تشخیص استفاده از سونوگرافی ترانس‎واژینال است. این اقدام شامل فرو بردن یک ابزار مخصوص عصا مانند به درون واژن است به طوری که پزشک بتواند ببیند که آیا یک کیسه بارداری در رحم وجود دارد یا خیر.

پزشک در عین حال می‎تواند از یک آزمایش خون برای تعیین میزان hCG و پروژسترون استفاده کند. این دو هورمون‎هایی هستند که در طول بارداری حاضرند. اگر مقدار هورمون‎های مزبور شروع به افزایش کرده یا اگر در طول چند روز در مقادیر بالا باقی بماند و در سونوگرافی وجود کیسک بارداری مشهود نباشد، آنگاه بارداری صورت گرفته احتمالاً خارج رحمی است.

اگر زنی دچار علایم شدید مثل درد یا خونریزی قابل توجه باشد آنگاه ممکن است زمان کافی برای به پایان بردن تمام مراحل مورد اشاره وجود نداشته باشد. در موارد شدید احتمال پاره شدن لوله‎های فالوپ مطرح است که سبب خونریزی داخلی شدید می‎شود. آنگاه پزشک برای درمان فوری به انجام عمل جراحی اورژانسی اقدام خواهد کرد.

درمان بارداری خارج از رحم

بارداری‌های خارج از رحم برای مادر ایمن نیستند. همچنین، در این نوع بارداری امکان تکمیل دوره جنینی برای نطفه وجود ندارد. بنابراین برای حفظ سلامت مادر و باروری درازمدت خارج کردن جنین در اولین فرصت ممکن ضروری است. گزینه‎های درمانی بسیار وابسته به محدوده ایجاد بارداری خارج از رحم و میزان توسعه آن است.

دارودرمانی

پزشک ممکن است به این تصمیم برسد که بروز عوارض آنی نامحتمل است. در این مورد پزشک می‎تواند چند دارو تجویز کند که می‎توانند مانع از ترکیدن توده خارج رحمی شوند. بر مبنای اعلام AAFP، یک داروی رایج در این مورد متوتریکسات (روماترکس) است.

متوتریکسات دارویی است که مانع از رشد سلول‌های دارای تقسیم سریع مثل سلول‎های توده خارج رحمی می‎شود. اگر زنی از این دارو مصرف کند پزشک آن را به شکل تزریقی به وی خواهد داد. زنان در این وضعیت همچنین باید برای بررسی میزان اثربخشی دارو آزمایش‌های منظم خون انجام دهند. در صورت مؤثر بودن، داروی مزبور باعث بروز علایمی می‎شود که به علایم مربوط به سقط ناخواسته جنین شبیه بوده و شامل موارد زیر است:

- کرامپ

- خونریزی

- دفع بافت

پس از بروز این علایم به ندرت نیازی به عمل جراحی تکمیلی وجود دارد. متوتریکسات حامل ریسک‎هایی مشابه مورد آسیب دیدگی لوله‎های فالوپ نیست که در جراحی مطرح است. به هر حال پس از استفاده از متوتریکسات زنان تا چندین ماه قادر به باردار شدن مجدد نخواهند بود.

جراحی

بسیاری از جراحان در این مورد پیشنهاد می‎دهند که جنین با عمل جراحی خارج شده و هر نوع آسیب دیدگی داخلی ترمیم شود. این اقدام پزشکی لاپاراتومی نامیده می‎شود. در این عمل پزشک یک دوربین کوچک را از طریق یک برش جراحی کوچک وارد بدن زن می‎کند تا بتواند روند کار خود را مشاهده کند. سپس جراح جنین را خارج کرده و نسبت به ترمیم هر نوع آسیب وارد شده به لوله فالوپ اقدام خواهد کرد.

اگر عمل جراحی با موفقیت همراه نباشد، جراح ممکن است لاپاراتومی را تکرار کند که این بار این کار از طریق یک برش جراحی بزرگ‎تر انجام می‎شود. پزشک همچنین ممکن است نیاز داشته باشد در صورت آسیب دیدگی لوله فالوپ آن را از طریق عمل جراحی از بدن زن خارج کند.

مراقبت خانگی

پزشک دستورالعمل‎های خاصی در مورد مراقبت از برش‎های ایجاد شده پس از عمل جراحی صادر خواهد کرد. هدف اصلی در این مورد تمیز نگه داشتن محل برش جراحی و خشک نگه داشتن آن در کوران التیام است. زنان باید نشانه‎های مرتبط شامل موارد زیر را به صورت روزانه بررسی نمایند:

- خونریزی‌هایی که بند نمی‎آیند

- خونریزی بیش از حد

- ترشحات بدبو از محل انجام برش

- گرم حس شدن آن در لمس

- سرخی

- ورم

زنان باید در انتظار مقداری خونریزی سبک و لخته‎های کوچک خون پس از انجام عمل جراحی باشند. این وضعیت ممکن است تا ۶ هفته پس از انجام عمل جراحی ادامه یابد. دیگر موازین مرتبط به مراقبت از خود در طول این دوره عبارتند از:

- زنان نباید هیچ چیزی را که سنگین‎تر از ۴ کیلوگرم باشد بلند کنند

- باید برای پیشگیری از ایجاد یبوست مقدار زیادی مایعات بنوشند

- به لگن استراحت دهند که این موضوع اجتناب از مقاربت جنسی، کاربرد تامپون، و دوش واژینال را شامل می‎شود.

- در طول یک هفته اول پس از عمل جراحی در حد امکان استراحت کنند و سپس در طول هفته‎های بعدی فعالیت جسمانی خود را بر مبنای توان و تحمل خویش افزایش دهند

زنان همیشه باید در صورت افزایش میزان درد یا احساس خارج از قاعده بودن چیزی پزشک خود را مطلع نمایند.

پیشگیری از بارداری خارج از رحم

پیش‌بینی و پیشگیری در هر موردی ممکن است. زنان می‎توانند ریسک بروز بارداری خارج از رحم را از طریق حفظ سلامت تولید مثل افزایش دهند. زنان باید از شریک جنسی خود بخواهند که برای سکس از کاندوم استفاده کند و نیز شرکاء جنسی خود را محدود کنند. این کار به محدود شدن عفونت‎های واگیردار جنسی منجر می‎شود که خود عامل بیماری التهابی لگن هستند که می‎تواند باعث ایجاد التهاب در لوله‎های فالوپ شود.

زنان باید ویزیت‎های منظمی از سوی پزشک داشته باشند، که این معاینات زنان و زایمان و آزمون‎های مربوط به غربالگری عفونت‎های واگیردار جنسی را شامل می‎شود. برداشتن قدم‌هایی در راستای بهبود سلامت شخصی مثل ترک دخانیات نیز راهکاری پیشگیرانه محسوب می‎شود.

چشم‎انداز درازمدت در این مورد چیست؟

چشم‎انداز درازمدت در مورد بارداری خارج از رحم وابسته به آن است که آیا این اختلال سبب ایجاد آسیب فیزیکی شده است یا خیر. اغلب زنانی که دچار بارداری خارج از رحم می‎شود در آینده بارداری‎های سالمی را تجربه می‎کنند. اگر هر دو لوله فالوپ سالم باقی مانده یا حتی یکی از آنها معیوب نشده باشد آنگاه تخمک می‎تواند به شکل نرمال بارور شود. به هر حال، اگر زنی در معرض مشکل از پیش موجودی در مورد تولید مثل قرار داشته باشد، این می‎تواند بر باروری بعدی تأثیر منفی بگذارد و خطر ابتلاء به بارداری خارج از رحم در آینده را افزایش دهد. این مورد به ویژه هنگامی مطرح است که مشکل از پیش موجود مورد بحث پیشتر به بروز بارداری خارج از رحم منجر شده باشد.

عمل جراحی ممکن است باعث ایجاد محل زخم در لوله‌های فالوپ شود، و این موضوع احتمال بروز بارداری خارج از رحم را آینده افزایش می‎دهد. اگر خارج کردن یکی از دو لوله فالوپ یا هر دوی آنها مورد نیاز باشد، زنان باید در مورد درمان‎های ممکن برای باروری با پزشک مشورت کنند. یک مثال در این مورد باروری در محیط آزمایشگاهی است که مستلزم ایمپلنت یک تخمک بارور شده درون رحم است.

از دست دادن بارداری، فارغ از آنکه چقدر زودهنگام باشد، می‎تواند تأثیری ویرانگر به جا بگذارد. زنان می‎توانند در مورد گروه‎های حمایتی احتمالاً موجود در محدوده زندگی خود با پزشک مشورت کنند. زنان باید پس از بروز چنین فقدانی از خود توسط استراحت کافی، خوردن غذای سالم، و ورزش در هنگام امکان‌پذیر شدن آن مراقبت نمایند. آنها باید زمانی هم برای اندوه خود قائل شوند.

باید به خاطر سپرد که برای بسیاری از زنان بارداری‎ها و بچه‎های سالم بعدی در راه است. وقتی که آمادگی برای بارداری بعدی ایجاد شده باشد زنان باید در مورد راه‎های کسب اطمینان در باره بارداری سالم با پزشک خود مشورت کنند.