عوامل موثر در بازی کودکان، ارزش‌های آن
در دورۀ طفولیت و اوایل کودکی، پسرها بازی‌هایی که فعالیت بیشتری می‌طلبد و دخترها بازی‌های ساکت و کم‌تحرک را انتخاب می‌کنند.
بازی تحت تأثیر عوامل مختلفی مانند سن، جنس، هوش و محیط قرار می‌گیرد.
سن
بازی در هر مرحله از عمر دارای مشخصات ویژه‌ای است. اگر مشاهدات دقیق صورت بگیرد، معلوم می‌شود که از میان بازی‌های مختلف، بعضی از آن‌ها برای هر سن به خصوصی موردعلاقۀ کودک است. کودک تازه متولدشده علاقه به حرکت دادن پاها و دست‌های خود دارد و پس از مدتی، از اینکه می‌تواند از حنجره و دهان خود صدا خارج کند، لذت می‌برد.
رفتار بازی در کودک دارای توالی است. یعنی علاقه به بازی، به‌خصوص در سن معلوم، نتیجۀ تغییرات تدریجی در رشد و تجاربی که کودک به دست می‌آورد، است.
در دورۀ پیش از دبستان، بیشتر بازی‌های انفرادی موردتوجه کودک است و هر چه که بزرگ‌تر می‌شود به سمت بازی‌های اجتماعی گرایش پیدا می‌کند. به‌تدریج که کودک به دورۀ بلوغ نزدیک‌تر می‌شود، کودک فردیت خود را ظاهر ساخته و کمتر کورکورانه وارد بازی خواهد شد.
جنس
در دورۀ طفولیت و اوایل کودکی، پسرها بازی‌هایی که فعالیت بیشتری می‌طلبد و دخترها بازی‌های ساکت و کم‌تحرک را انتخاب می‌کنند و هرچه که بر سن آن‌ها افزوده می‌شود، می‌توان این اختلاف را به شکل چشمگیرتری مشاهده کرد.
پس از دورۀ بلوغ اختلاف در بازی کم می‌شود و هر دو جنس در بازی‌های یکسان شرکت می‌کنند.
هوش
طی تحقیقاتی که به‌وسیلۀ لهمن و ویت به‌عمل‌آمده است، مشخص‌شده که کودکان سرآمد و کودکان کندذهن، به یک نسبت در بازی شرکت می‌کنند، با این اختلاف که بازی‌های کودکان سرآمد بیشتر متشکل و متغیر است.
کودکان تیزهوش بیشتر به بازی‌های انفرادی و بازی‌هایی که عامل هوش در آن‌ها نقش و دخالت دارد، گرایش دارند. مانند شطرنج و بچه‌های کندذهن میل به شرکت در بازی‌های دسته‌جمعی دارند تا عقب‌افتادگی آن‌ها کمتر نمایان شود.
محیط
محیط در شکل فعالیت بازی دخالت دارد. بازی‌های متناسب بازمان، مکان، فصل، آداب و سنن و شرایط اجتماعی باهم فرق دارد. بازی‌های کودکان کنار دریا با بازی‌های کودکان کوهستان فرق دارد و یا بازی‌های بچه‌های روستایی بیشتر انفرادی و بچه‌های شهری دسته‌جمعی و گروهی است.
ایجاد محیط مطلوب جهت بازی کودکانه، از اهم وظایف والدین و مربیان می‌باشد. محیط نبایستی خارج از دنیای واقعی کودکان باشد و این اصل مهم باید همواره رعایت شود. کودکان به طبیعت علاقۀ زیادی دارند و دوست دارند تا همواره با آن در تماس باشند و آنچه را می‌بینند تجربه کنند، بنابراین ایجاد چنین محیطی برای کودکان بسیار مهم است.
ارزش‌های بازی
بازی دارای ارزش‌های فراوانی است که به‌طور خلاصه به چند مورد مهم اشاره می‌شود.
1- ارزش بدنی
بازی دارای ارزش بدنی است. بازی کودکان ازلحاظ رشد بدنی و تحرک اجزای مختلف بدن و همین‌طور هماهنگی بین اعضاء بدن دارای ارزش فراوانی است. بازی به کودک امکان می‌دهد تا نیروی اضافی موجود در بدن خود را از این طریق به مصرف رسانده و تعادل روانی و عصبی خود را حفظ کند.
کودکی که به بازی علاقه دارد، کمتر به بیماری مبتلا می‌شود، زیرا بازی قدرت بدنی او را افزایش می‌دهد و در مقابل بیماری‌ها مصون می‌کند. در بازی عضلات فرصت آن را می‌یابند تا سریع‌تر رشد کنند و قوی‌تر و چالاک‌تر شوند و مهارت‌های لازم جهت انجام کارهای مختلف به دست آورند.
با بازی اعتمادبه‌نفس و اطمینان خاطر در کودک به وجود می‌آید که موجب استحکام و تکویت شخصیت استوار و مطمئن در کودک می‌شود.
2- ارزش عقلی
بازی موجب برانگیخته شدن حس کنجکاوی کودک می‌شود و قدرت ابتکار و ابداع را در او افزایش می‌دهد. در هنگام بازی کودک با دست‌کاری اشیاء و تماس با محسوسات، حقایق را شخصاً تجربه می‌کند و با واقعیت آشنا شده و به تفکر و تعمق می‌پردازد.
3- ارزش اجتماعی و عاطفی
کودک رفته‌رفته به‌سوی بازی‌های دسته‌جمعی گرایش پیدا می‌کند و با شرکت در بازی‌های دسته‌جمعی درمی‌یابد که باید با دیگران همکاری داشته باشد. کودک از طریق بازی، اطاعت از مقررات و ارزش‌های حاکم را یاد گرفته و همین‌طور عقاید، افکار و راه و رسم‌های گوناگون ارضاء شدن را فرامی‌گیرد.
4- ارزش یادگیری
کودک هنگام بازی خیلی از مسائل و موضوعات ساده و پیچیده را می‌آموزد و اطلاعات مفیدی دربارۀ محیط زندگی خود به دست می‌آورد.
5- ارزش شناسایی شخصیت
شخصیت کودک در هنگام بازی، تحت تأثیر قوانین اخلاقی قرار نمی‌گیرد و آن‌گونه که هست ظاهر می‌شود. بنابراین مربی بهترین فرصت را برای مشاهده و شناسایی کودک به دست می‌آورد و می‌تواند شخصیت او را آن‌گونه که هست، مشاهده کند.
6- ارزش تربیتی و درمانی
باید به کودک فرصت داده شود تا خود را آن‌گونه که هست نشان بدهد تا از این طریق اعتمادبه‌نفس و خوداتکایی‌اش افزایش‌یافته و فشارهای عاطفی‌اش کاهش یابد. یکی از بهترین راه‌های کاهش نگرانی و اضطراب کودک و همین‌طور کاهش مشکلات او، بازی است.
بازی کمک مفیدی برای کودک در جهت رهایی از دست نگرانی‌های مختلف می‌باشد و کودک احتیاجات و امیال سرکوفته خود را از طریق بازی ارضاء کرده و به رضایت خاطر می‌رسد.
بازی فرصت مناسبی است برای شناخت رفتارهای ناهنجار کودک. می‌توان ضمن بازی، ترس‌ها، امیال، آرزوها و بسیاری مسائل دیگر و همین‌طور نوع تربیت کودک را شناخته و بر اساس شناخت به‌دست‌آمده جهت تربیت کودک اقدامات لازم و ضروری را انجام داد.
منبع:
کودک آنلاین
