رفتار با کودکان داغدار، نگویید رفته سفر!

توضیح مفهوم مرگ به کودکان یک موضوع بسیار حساس و تا حدودی دشوار است.

سازمان پزشکی قانونی در جدیدترین آمارهایش اعلام کرده که از ابتدای فروردین تا پایان آبان ماه امسال، ۱۲ هزار و ۲۶۱ نفر بر اثر صدمات ناشی از حوادث رانندگی در کشور جان خود را از دست دادند که این آمار نسبت به سال گذشته ۹/۰ درصد افزایش را نشان می دهد.

به عبارتی دیگر، هر روز بیش از ۵۰ نفر بر اثر سوانح رانندگی جان خود را از دست می دهند که احتمال پدر یا مادر بودن آن ها کم نیست. به همین بهانه، لازم می دانیم که نکاتی را درباره چگونگی رفتار با کودکان سوگوار مطرح کنیم.

سوالاتی که در این مطلب پاسخ داده می شود

«کودک است، لازم نیست بهش چیزی بگید»، «بهش بگید بابات رفته سفر»، «تو مراسم سوگواری حضور نداشته باشه بهتره چون تو روحیه اش اثر بدی داره»، «عکس های خاله اش رو دیگه بهش نشون ندین، غصه می خوره».

این ها توصیه هایی است که ممکن است بارها و بارها از دیگران شنیده باشیم. به راستی کودکان چه درکی از مرگ دارند و چگونه می توان این اخبار ناگوار را به آن ها گفت؟ چه کارهایی کمک می کند که کودک راحت تر با این قضیه (مرگ یکی از عزیزان) کنار بیاید؟ در این مطلب سعی می شود پاسخی برای سوال های فوق پیدا کرد.

مفهوم مرگ از نظر کودکان

توضیح مفهوم مرگ به کودکان یک موضوع بسیار حساس و تا حدودی دشوار است اما زمانی که کودک فقدان عزیزی را تجربه می کند، این موقعیت باعث به وجود آمدن چالش های بیشتری می شود چراکه کودک با محدودیت های شناختی فراوانی روبه روست که درک موضوع مرگ را برای او دشوارتر و پیچیده تر می سازد.

بیشتر کودکان زیر شش سال مرگ را مثل یک سفر می دانند که فرد پس از مدتی بازمی گردد. برای آن ها این سفر بی بازگشت معنایی ندارد. به همین دلیل هم کودکانی که عزیزی را از دست می دهند خواهان بازگشت شرایط به وضع عادی هستند و معمولا سعی می کنند با بازی کردن وقت بگذرانند.

تخلیه هیجان با حضور در مراسم ترحیم

کودک می تواند مانند بزرگ سالان در مراسم ترحیم شرکت کند و در کنار دیگران آیین های سوگواری را تجربه کند تا او نیز از این شیوه های تخلیه هیجانی بهره مند شود اما بهتر است کودکان کمتر از 9 سال در مراسم خاک سپاری حضور نداشته باشند.

شرکت در این مراسم و تماشای صحنه خاک سپاری می تواند کودک را دچار اضطراب و ترس کند، ضمن این که معمولا در چنین فضاهایی بزرگ ترها بیشتر مراقب کسانی هستند که بی قراری می کنند و خود به خود کودکان از دایره توجه خارج می شوند.

با این حال و در مراسم عزاداری که معمولا در مساجد برگزار می شود، می توان کودک را با خود همراه کرد به ویژه برای کودکان بزرگ تر فضایی این چنینی سبب می شود تا آن ها بتوانند سوگواری کنند و برای بازگشت به زندگی عادی آماده شوند.

مقابله با ناامنی کودک

یکی از نگرانی های عمده ای که کودکان پس از فوت یکی از والدین تجربه می کنند ترس از دست دادن والد دیگر است. برای مثال کودک ممکن است این تصور را داشته باشد؛ «حالا که پدرم فوت کرده، نکند که مادرم هم بمیرد و من تنها بمانم».

در این مواقع پیشنهاد می شود اجازه دهید کودک از ترس ها و نگرانی هایش با شما سخن بگوید و ضمنا به او اطمینان دهید که هنوز سالم هستید و توانایی اداره امور خانواده را دارید.

توضیحات خیالی و فلسفی ممنوع

استفاده از جملاتی مثل «بابا به سفر رفته»، «مامان ما رو ترک کرد» و ... کودک را در انتظاری ناتمام نگه می دارد و ممکن است او همیشه در انتظار بازگشت از سفر بماند. بهتر است از واژه مردن استفاده کنید و مرگ را برای او توضیح دهید، یعنی بگویید کسانی که مرده اند دیگر نیازی به خوردن غذا یا نفس کشیدن ندارند و به طور کلی مرگ را با توجه به میزان درک کودک به شکل امری بازگشت ناپذیر توضیح دهید.

به کودک احساس گناه ندهید

به خاطر داشته باشید که کودک شما مسئول سختی های شما در نبود فرد متوفی نیست بنابراین از سرکوفت زدن اجتناب کنید. برای مثال گفتن جملاتی از این قبیل که «به خاطر تو از زندگی و جوانی ام گذشتم تا تو بزرگ شوی» به کودک احساس گناه می دهد. مراقب باشید که در هنگام عصبانیت، چیزی نگویید که کودک حس اضافی بودن کند.

احساس تنفر در کودک ایجاد نکنید

ممکن است اعضای خانواده در زمان حضور فرد متوفی اتفاقات تلخ و درگیری های زیادی را تجربه کرده باشند مثل پدری که به دلیل اختلالات روان شناختی یا اعتیاد، مکرر پرخاشگری با اعضای خانواده داشته است اما این را به خاطر بسپارید که بازگو کردن خاطرات بد از والدی که حضور ندارد، شرایط بدی را برای کودک رقم می زند.

از یک سو شما والد دیگر را محکوم می کنید و از سوی دیگر کودک که هم شما را دوست دارد و هم او را، نمی داند که با این احساس چه کند، کودکان کوچک تر از آن هستند که در موضع قضاوت قرار بگیرند. بنابراین شرایطی ایجاد کنید که کودک درباره والدی که حضور ندارد، احساس بهتری داشته باشد، چرا که تنفر از پدر یا مادری که مرده است، به کودکان احساس گناه می دهد.

خاطرات و عکس ها را پنهان نکنید

گاهی اوقات افراد فکر می کنند اگر یادگاری های فرد از دست رفته را پنهان کنند کودک او را فراموش می کند، در حالی که کودکان با این روش نه تنها کسی را فراموش نمی کنند بلکه احساس می کنند دیگران در حق او بی مهری کرده اند. بهتر است از میان یادگاری ها چیزی را به کودک بدهید تا نگه دارد و از این طریق، کسی را که دوست داشته اما از او جدا شده است، به خاطر بیاورد.

منبع: سلامت نیوز