پیشگیری از بارداری ناخواسته، زنان نوجوان بخوانند

بارداری برنامه‌ریزی نشده بالأخص در سنین پایین، می‌تواند خطرات متعددی را برای زنان به همراه داشته باشد. محققین ایرانی به‌منظور ارائه راهکارهایی برای کاهش این پدیده، مطالعه‌ای پژوهشی را به انجام رسانده‌اند.

براساس نتایج حاصل از یک مطالعه در سال ۲۰۱۰، میزان بارداری برنامه‌ریزی‌نشده در ایران در کل حدود ۲۸ درصد است. اما آمار دقیق در رابطه با شیوع بارداری ناخواسته در میان نوجوانان ایرانی تاکنون منتشر نشده است هرچند برخی شواهد حاکی از سن پایین ازدواج و به دنبال آن، بارداری‌های زودهنگام و بدون برنامه و پرعارضه در برخی استان‌های کشور هستند. در این خصوص، به‌رغم روند رو به رشد در سراسر دنیا برای استفاده از روش‌های پیشگیری از بارداری، این پیشرفت در میان نوجوانان با سرعت کمتری رخ می‌دهد و موانع اجتماعی، فرهنگی و ساختاری، اغلب مانع دستیابی به خواسته‌های باروری آن‌ها شده که می‌تواند سبب بارداری‌های برنامه‌ریزی نشده گردد.

بیش از نیمی از بارداری‌ها در این گروه سنی با سقط که اغلب نیز غیرایمن هستند خاتمه می‌یابند و تخمین زده می‌شود که حدود ۱۷۰۰۰ زن جوان به دلیل آنچه به‌عنوان عوارض ناشی از بارداری و زایمان نام برده می‌شود، جان خود را از دست می‌دهند.

بنا بر گفته دانشمندان متخصص، بیش از نیمی از بارداری‌ها در این گروه سنی با سقط که اغلب نیز غیرایمن هستند خاتمه می‌یابند و تخمین زده می‌شود که حدود ۱۷۰۰۰ زن جوان به دلیل آنچه به‌عنوان عوارض ناشی از بارداری و زایمان نام برده می‌شود، جان خود را از دست می‌دهند. به‌طور متوسط از هر ۴ زن ایرانی، یک زن در طول دوره باروری خود، سقط القایی را تجربه می‌کند که با توجه به ماهیت غیرقانونی سقط القایی در کشور، احتمال می‌رود اکثر آن‌ها غیرایمن باشند که البته در این مورد نیز آمار دقیقی از بروز سقط القایی در زنان نوجوان ایرانی وجود ندارد.

در همین رابطه، با توجه به اهمیت بالای حفظ و ارتقای سلامت همه‌جانبه در نوجوانان و به‌ویژه دختران نوجوان و نظر به عدم وجود اتفاق نظر در مطالعات انجام‌یافته در راستای ارائه یک روش مناسب برای ارائه خدمات آموزشی مؤثر در کاهش بارداری‌های برنامه‌ریزی‌نشده در نوجوانان و پیشگیری از عواقب آن، گروهی از محققین کشور در مطالعه‌ای مروری، به بررسی انواع مداخلاتی که می‌توانند به پیشگیری از بارداری برنامه‌ریزی‌نشده در نوجوانان منجر شود، پرداخته‌اند.

این تحقیق توسط پژوهشگرانی از دانشگاه علوم پزشکی تبریز و از طریق جستجوی گسترده مقالات و بررسی شواهد با استفاده از جستجوی پایگاه‌های الکترونیکی، Pubmed Google Scholar,Cochran Library, SID, Magiran, Web of Science, Scopus, بین سال‌های ۱۹۹۰ تا ۲۰۱۸ انجام شده است.

طبق یافته‌های این مطالعه، درمجموع، مداخلات به‌منظور کاهش بارداری‌های برنامه‌ریزی‌نشده در گروه سنی نوجوانان بدین‌صورت طبقه‌بندی شدند: مداخلات صرفاً متمرکز بر روش‌های پیشگیری از بارداری، مداخلات با توجه به تأثیر آموزش‌های پیشگیرانه شامل آموزش سلامت، مشاوره‌های فردی و گروهی و آموزش والدین، مداخلات چندگانه شامل ترکیبی از مداخلات با تمرکز بر ارتقای استفاده از روش‌های پیشگیری از بارداری و آموزش‌های پیشگیرانه.

بنا بر نظر محققان فوق، شواهد موجود در این مرور نظام‌مند بر استفاده همزمان از مداخلات آموزشی و پیشگیرانه در قالب مداخلات چندگانه در کاهش بارداری نوجوانان حمایت کرد، اما وجود بستر مناسب، زیرساخت‌ها و منابع برای موفقیت این مداخلات لازم است.

عصمت مهرابی، پژوهشگر مجری این تحقیق از دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی تبریز و همکارانش دراین‌باره می‌گویند: «مادران جوان به علت بارداری زودهنگام، طیف وسیعی از پیامدهای نامطلوب اقتصادی و اجتماعی را تجربه می‌کنند. لذا بارداری ناخواسته در نوجوانان می‌تواند عواقب فرهنگی و اقتصادی همچون محروم شدن از تحصیل، کاهش درآمد و فقر و امکان بزه‌کاری فرزندان متولدشده از والدین نوجوان و کاهش میزان همکاری پدر در امور خانواده، متارکه، کاهش سطح رفاه اجتماعی را در پی داشته باشد».

به اعتقاد آن‌ها: «البته باید در نظر داشت که بارداری در نوجوانان و حتی پیامدهای آن، مسئله‌ای مبتنی بر فرهنگ و اجتماع بوده و در بعضی جوامع و کشورها مانند امریکای لاتین و آفریقا بارداری در نوجوانان خارج از محدوده ازدواج اتفاق می‌افتد و نتایج و عواقب بدتری نظیر عدم برخورداری از حمایت‌های روانی، اجتماعی، اقتصادی و خانوادگی را در پی دارد. لذا، درمجموع، در راستای کاهش بارداری‌های برنامه‌ریزی‌نشده در طی سنی نوجوانان، یکی از گزینه‌های پیش‌رو و ایمن برای افزایش آگاهی نوجوانان درباره عوارض بارداری‌های ناخواسته و بیماری‌های منتقله جنسی با توجه به ارزش‌ها و نگرش‌های نوجوان و درک هنجارهای جنسی هر جامعه‌ای، ارائه مداخلات مبتنی بر آموزش به نوجوان و والدین آن‌ها در بستر جامعه و حتی در مدارس است».

مهرابی و همکارانش اظهار داشته‌اند: «به‌طورکلی با توجه به نتایج مطالعات بررسی‌شده، بهره‌گیری از روش‌های مداخله‌ای مبتنی بر آموزش مسائل جنسی به نوجوانان و همچنین والدین آنان با به‌کارگیری تکنیک‌های و شیوه‌های مختلف آموزشی، از عوامل بسیار مؤثر در کاهش بارداری‌های برنامه‌ریزی‌نشده در میان نوجوانان به شمار می‌رود و بعلاوه می‌تواند منجر به اصلاح رفتارهای پرخطر جنسی و ارتقای استفاده از روش‌های پیشگیری از بارداری و همچنین کاهش ابتلا به بیماری‌های منتقله جنسی گردد».

این یافته‌ها که می‌توانند در بهبود چالش‌های مرتبط با مسائل جنسی و دیگر مسائل مربوطه در گروه نوجوانان به‌منظور پیشگیری از بارداری برنامه‌ریزی‌نشده در آن‌ها مؤثر واقع شوند، به‌صورت مقاله‌ای علمی پژوهشی در نشریه «پایش» وابسته به پژوهشکده علوم بهداشتی جهاد دانشگاهی به چاپ رسیده‌اند.