اختلال بیش فعالی در کودکان، چند نوع است؟

شما در این مطلب هرآنچیزی که در ارتباط با علائم بیش فعالی در کودکان (مخصوصا بیش فعالی در کودکان زیر یک سال، دو ساله، ۳ ساله) است را خواهید خواند و در انتهای آن درباره اشتباهاتی که حتی متخصصین درباره تشخیص بیش فعالی کودکان می دهند و مسیر زندگی آن ها را تغییر می دهند صحبت می کنیم.
یکی از نکات بسیار مهم که مادرها و پدرها باید بدانند این است که بسیاری از مشکلات کودکان دارای ظاهر یکسان ولی ریشه متفاوت هستند.
همانند سرماخوردگی و حساسیت که هردو با عطسه؛ آبریزش بینی؛ سوزش چشم؛ گاها فعال شدن سینوزیت و سردرد همراه است اما واقعا ریشه هر دوی این ها متفاوت است.
- باورغلط: پزشکان بیماری او را اشتباه تشخیص داده بودند
جمله ای است که شما حداقل یک بار در زندگی تان شنیده اید اما واقعا همیشه اینطور نیست که پزشکان اشتباه تشخیص بدهند؛ اگر یک معلول چند علت داشته باشد پزشکان سعی می‌کنند درمان را از محتمل‌ترین علت ها شروع کنند؛ برای مثال در فصل بهار و تابستان؛ بین سرماخوردگی و حساسیت؛ حساسیت را محتمل ترین گزینه می دانند اما در زمستان و پاییز سرماخوردگی محتمل‌ترین علت است.
در ارتباط با بیش فعالی و اختلالات حسی هم تشخیص ها می‌توانند دقیق نباشد.
برای مثال به کودکی که بسیار پر انرژی و پر جنب و جوش است ولی حرف شنوی لازم را ندارد؛ از طرف برخی خانواده های نا مطلع به او برچسب بیش فعالی چسبانده می شود؛ در صورتی که کودک فقط اختلال حسی شنوایی دارد و با برطرف شدن این اختلال تمام مشکلات او نیز مرتفع می شود.
در این میان گذری میزنیم به خانمی که با ما در تماس بودند، با این موضوعیت که خانواده همسرم به کودک من لقب بیش فعال میدهند. من واقعا چطور باید بفهمم او بیمار است یا خیر.
زمانی که مادرها و پدرها اطلاعات مورد نظر در ارتباط با بیش فعالی کودکان را کامل بدانند تصمیم گیری آنها برای آینده کودکان شان کم اشتباه تر و کم خطا تر خواهد بود.
بیش فعالی امروزه عارضه ای بسیار شناخته شده است، اما به دلیل شناخت سطحی و ناکافی ممکن است بعضی رفتارهای طبیعی یا اختلالات دیگر کودک تحت عنوان بیش فعالی شناخته شوند.
لازم است که مادران و پدران عزیز بدانند که تشخیص قطعی اختلال بیش فعالی فقط بوسیله ی پزشک متخصص امکان پذیر است، اما برای تشخیص اولیه نیز باید شناخت کامل تری از نشانه ها و علائم اختلال بیش فعالی داشته باشید و آن ها را با رفتار کودک خود منطبق کنید.
داشتن حداقل سه نشانه از نشانه های بیش فعالی برای تشخیص اولیه ی این اختلال لازم است.
مسلما هر شیطنتی را نمیتوان تعبیر به بیش فعالی کرد، به یاد داشته باشید که شیطنت از نشانه های کودک سالم است. برای مثال اگر کودک شما در مهمانی مدام در حال حرکت است، به همه چیز دست میزند، وسط حرف دیگران میپرد و... به احتمال زیاد دارد رفتاری که اقتضای سنش است را انجام میدهد.

بیش فعالی یکی از شایع ترین و در عین حال پیچیده ترین اختلالات موجود است. ۳ نشانه برای تشخیص اولیه ی بیش فعالی وجود دارد: پرتحرکی، کمبود توجه و تمرکز، و حرکت های تکانه ای یا همان کارهای غیرقابل پیش بینی.

فوق تخصص روانپزشکی کودک و نوجوان در این مورد میگوید:" بچه‌هایی که دچار بیش فعالی از نوع پرتحرکی هستند، بچه‌هایی بی‌قرار و ناآرام‌اند که هیچگاه در یک جا به شکل ثابت نمی‌نشینند و دائم در حال راه رفتن هستند. این مشکلات در مدرسه، نمود بیشتری پیدا می‌کند چرا که با رفتارهای خود موجب برهم زدن نظم کلاس می‌شوند یا اگر بتوانند خود را کنترل کنند، دائم روی صندلی خود در حال حرکت هستند. اصطلاحی که معمولا در مورد این گروه از بچه‌ها به کار می‌برند این است که گویا موتوری به پای این کودکان وصل شده که از ابتدای روز تا اواخر شب دائم روشن است و خاموشی ندارد. این کودکان از انجام رفتارهای پرخطر لذت می‌برند و پرحرفی، مشخصه از بیش فعالی کودک است."

بیش فعالی کودک از نوع بی توجهی
این فوق تخصص روانپزشکی کودک و نوجوان می‌گوید: «کودکان بیش فعال، از نوع کم‌توجه، کودکانی هستند که به طور پیوسته در حال رویاپردازی هستند و این موجب تمرکز نداشتن در این کودکان می‌شود که این مشکل هم در مدرسه بیشتر خود را نشان می‌دهد. بیش فعالی در این کودکان منجر می‌شود این کودکان علاقه‌ای به انجام تکلیف‌هایی که نیاز به دقت زیادی دارد، نداشته و برای درس خواندن مشکل داشته باشند.
برای نمونه زمانی که در کلاس درس، معلم در حال دیکته گفتن به بچه‌ها است، کودک بیش فعال ممکن است به سبب نداشتن تمرکز و توجه، کلمه‌هایی را که نوشتن آن را هم بلد است، جا بیندازد. در حالی که در خانه، زمانی که مادر به او متنی را دیکته می‌کند، به خاطر توجه مادر بر او و این که کودک تنها است و کسی در اطرافش نیست، به خوبی دیکته را می‌نویسد و نمره خوبی هم به دست می‌آورد. این کودکان در نوشتن تکلیف‌ها در منزل مشکل دارند و با گوشزدهای پشت‌سرهم پدر و مادر و با تاخیر زیاد، تکلیف‌های خود را انجام می‌دهند.»
او درباره نشانه‌های دیگر بیش فعالی کودک می‌گوید: «مشخصه دیگر کودکان بیش فعال نوع کم‌توجه، فراموشکاری آنان است به طوری که ممکن است دائما وسایل خود را در مکانی گم کنند یا جا بگذارند. همچنین این کودکان در برنامه‌ریزی برای کارهای خود مشکل دارند؛ برای نمونه، اگر قرار باشد سه کار را در روز انجام دهد، نمی‌داند نخست کدام یک را در اولویت قرار دهد و نمی‌تواند از پس آن برآید. معمولا پدر و مادر باید برایش برنامه‌ریزی کنند و همیشه باید کسی او را در برنامه‌ریزی برای کارهایش کمک کند.»

این عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در ادامه می‌گوید: «نوع دیگر بیش فعالی کودک، رفتارهای تکانه‌ای او است. مشخصه بارز کودکان بیش فعال با رفتارهای تکانه‌ای، این است که صبر و تحمل کمی دارند و میان صحبت‌های دیگران می‌پرند و نمی‌توانند صبر کنند صحبت‌های طرف مقابل تمام شود یا حوصله ایستادن داخل صف در حیاط مدرسه را ندارند.»
این متخصص تاکید می‌کند: «ممکن است کودکان بیش فعال تمام نشانه‌های گفته شده را نداشته باشند؛ اما این کودکان باید حداقل معیارها را داشته باشند. با تشخیص روان‌پزشک کودک است که مشخص می‌شود کودکی طبیعت پرتحرکی دارد و یا دچار بیش فعالی است.»
این فوق تخصص روانپزشکی کودک و نوجوان درباره علل بروز بیش فعالی کودک گفت: «بیش فعالی کودک در بیشتر موارد علت واضحی ندارد اما نکته مهم در این میان، ژنتیک و عوامل بیولوژیک است که نقش مهمی در بروز این اختلالات در کودک دارد. نقش تغذیه در بروز بیش فعالی و یا بهبود آن، مسئله‌ای است که هنوز ثابت نشده است و در برخی مطالعات گفته شده مصرف اسیدهای چرب و برخی ویتامین‌ها موجب بهبود بیش فعالی می‌شود؛ اما مطالعات فعلی هنوز آن را اثبات نکرده است و می‌توان در کنار مصرف داروها برای درمان بیش فعالی، از مصرف اسیدهای چرب و امگا٣ نیز استفاده کرد که ضرری هم برای کودک ندارد؛ اما نمی‌توان صرفا از آن برای درمان بیش فعالی کودکان استفاده کرد.»
پزشک برای تشخیص قطعی به گزارشاتی از والدین و مدرسه احتیاج دارد، این علائم باید در بیشتر از یک مکان دیده شوند، به عنوان مثال هم در خانه هم در مدرسه. و البته که باید برای حدود ۶ ماه ادامه داشته باشند تا بتوان بیش فعالی کودک را تشخیص داد.
اختلال بیش فعالی میتواند از سنین ۲ یا ۳ سالگی وجود داشته باشد و قابل تشخیص باشد، اما به این دلیل که تا از قبل از ورود به مدرسه یا پیش دبستانی کودک نیاز به نشستن طولانی و تمرکز بلند مدت ندارد، اختلال بیش فعالی در او تشخیص داد نمیشود. حتی ممکن است تا سال های بالاتر مدرسه که کودک احتیاج به برنامه منظم و مدیریت زمان دارد، کودک بیش فعال با استفاده از هوش خود بتواند بدون مشکل حادی ادامه دهد.
دو اختلال "بیش فعالی" و "کم توجهی یا عدم تمرکز" دو اختلال جداگانه هستند اما معمولا افراد هردو مشکل را باهم دارند. اسکن های مغزی افرادی که دچار اختلال کم توجهی هستند نشان میدهد که بخشی از مغز آنها که موجب تمرکز میشود، و کارها و مراحل را طبقه بندی میکند، کوچکتر از اندازه ی لازم است، و بنابراین ممکن است اگر مربی کاری ۵ مرحله ای را از کودک میخواهد، کودک دو مرحله را انجام داده و بعد ترتیب انجام کارها را از دست بدهد.
دلیل اختلال بیش فعالی هنوز مشخص نیست اما بنظر میرسد که اختلالی موروثی است.
اگر کودک شما از نشانه های زیر حداقل ۶ نشانه را دارد ممکن است بیش فعال باشد:
-با دست وپایش بازی میکند و در جایش بیقرار است.
-زیاد از کلاس بیرون میرود.
-بیشتر اوقات میدود یا میپرد.
-بیشتر بازی هایش پر سروصداست.
-همیشه در حال جنب و جوش و حرکت است.
-زیاد حرف میزند.
-نمیتواند به جزئیات توجه کند.
-هیچ دستور یا فعالیتی را کامل انجام نمیدهد.
-وسایل خود را گم میکند.
این اختلال در پسران ۳ برابر دختران اتفاق می افتد و معمولا در دختران دیرتر تشخیص داده میشود. بی نظمی، بی توجهی و نادیده گرفتن موضوعات اطراف، مشکل در آموختن مهارت ها و حل مساله از علائم بیش فعالی در دختران است. اما در پسران نشانه هایی مانند انجام رفتارهای غیر معقول و غیر منطقی، پرخاشگری و... هم وجود دارد.
این اختلال در میان کودکان و نوجوانان حدود ٥ تا ٨ درصد شیوع دارد و همانطور که گفته شد شامل سه نوع پرتحرکی، کمبود توجه، کم‌توجهی و رفتارهای تکانه‌ای می شود.

قدم اول کسب اطلاعات بیشتر از تعریف بیش فعالی در کودکان است و پس از آن بررسی علایم بیش فعالی در کودکان و در نهایت اینکه بررسی کنیم تفاوت ناتوانی یادگیری، اختلال پردازش حسی و بیش فعالی چه هستند.