زایمان طبیعی یا سزارین، عوارض و مزایای هر کدام

آنچه که مادران باردار پس از تحمل ۹ ماه حاملگی انتظار دارند زایمان آسان و بدون درد سر می باشد اما اینکه کدام نوع زایمان برایشان بهتر است را دکترشان تشخیص می دهد. در این مطلب می خواهیم بگوییم که آیا زایمان طبیعی بهتر است یا سزارین؟ و همچنین عوارض هر کدام را برای شما بیان می کنیم.

نگرانی مادران باردار در روزهای آخر بارداری امری طبیعی است . آنها دائما استرس این را دارند که آیا می توانند بدون هیچ مشکلی نوزاد خود را به دنیا بیاورند یا نه؟ یکی از مراقبت های دوران بارداری خانم ها این است که در ماه های آخر بارداری پزشک مخصوصشان ضمن معاینه به آنها می گوید که با توجه به شرایط نوزاد و مادر ، زایمان طبیعی برای آنها بهتر است یا عمل سزارین. بطور متوسط، ۱۰ درصد زایمان‌ها در جهان به روش سزارین انجام می‌شود، طبق آمار رسمی در ایران حدود ۲۵ تا ۳۵ درصد زایمان‌ها به صورت عمل جراحی یعنی سزارین صورت می‌گیرند. این نکته را به یاد داشته باشید که مهمترین مزیت روش زایمان طبیعی این است که زمان بهبودی پس از زایمان طبیعی، کوتاه تر از زایمان سزارین است.

زایمان سزارین چیست؟

روش غیر طبیعی برای بدنیا آمدن بچه سزارین نام دارد. در زایمان سزارین ، تولد کودک از طریق برش جراحی در شکم مادر و رحم صورت می گیرد. در برخی شرایط، زایمان سزارین ، از پیش برنامه ریزی می شود. در زایمان سزارین که معمولا با آمادگی قبلی و جراحی انجام می شود، درد زایمان حذف شده اما دوران بهبودی طولانی مدت و خطرات دیگر وجود دارد.

در چه مواقعی زایمان سزارین انجام می شود؟

در بیشتر موارد چنانچه مادر باردار هیچ مشکلی نداشته باشد، زایمان طبیعی صورت می گیرد. اما چنانچه بنا به دلایلی امکان زایمان طبیعی نباشد، پزشک شما زایمان سزارین را توصیه می کند. این موارد عبارتند از :

۱- زمانی که نوزاد از نظر وزنی بسیار بزرگ باشد ( یا یک بیماری شناخته شده کروزومی داشته باشد). در این مواقع ، پزشک شما به احتمال زیاد روش سزارین را توصیه می کند.

۲- زمانی که در زایمان قبلی، عمل سزارین با برش افقی داشته اید و بر اثر این جراحی امکان فشار و باز شدن بخیه ها و دیگر خطرات احتمالی باشد.

۳- زمانی که بارداری دوقلو دارید و امکان بدنیا آوردن دو قلو ها از راه زایمان طبیعی نباشد. به همین دلیل به منظور اجتناب از خطرات احتمالی و تولد راحت نوزادان روش سزارین از طرف پزشک توصیه می شود.

۴- زمانی که شما قبلا زایمان سزارین داشته اید، به دلیل برش و بخیه روی شکم امکان زایمان طبیعی برای شما وجود ندارد ، مخصوصا اگر برش به صورت عمودی باشد.

۵- در صورتی که مادر دچار بیماری دیابت باشد یا کودک قبلی شما در طول زایمان طبیعی دچار آسیب جدی شده باشد، زایمان سزارین توصیه می شود.

۶- در صورتی که نوزاد شماچرخیده باشد و در موقعیت شانه یا مقطعی قرار دارد. در بعضی موارد، سر کودک در موقعیت بالای شکم بوده و تا فرا رسیدن زمان زایمان تغییر موقعیت نمی دهد. در این زمان به دلیل خطر خفگی نوزاد، زایمان سزارین توصیه می شود.

۷-در صورتی که مادر دچار انسداد ناحیه واژن مانند فیبروئید بزرگ باشد که باعث اشکال در زایمان طبیعی می شود.

۸-در صورتی که مادر باردار دارای آزمایش مثبتHIV بوده و دارای بار ویروسی بالا است، زایمان سزارین توصیه می شود.

مزایای زایمان سزارین:

- خطر ابتلا به عفونت هایی همچون STD و HIV در زایمان سزارین کاهش می یابد.

- استرس کمتر

عوارض عمل سزارین:

آسیب به مثانه :

جراحی سزارین می تواند باعث آسیب به مثانه شود. در زایمان طبیعی احتمال آسیب دیدن مثانه بسیار کم است.

عفونت های ادراری :

عفونت های ادراری در سزارین به دلیل ضربه و آسیبی که به سیستم ادراری در حین عمل وارد می شود بیشتر است. شاید در زایمان طبیعی فشاری که سر جنین به مجرای ادرار وارد می کند. احتمال این موضوع خیلی کم است-

آسیب به مجرای کلیه :

در بعضی مادران زایمان طبیعی باعث بی اختیاری ادرار به صورت موقتی شود اما در زایمان سزارین شانس آسیب به مجرای کلیه خیلی بیشتر وجود دارد.

خونریزی بیشتر :

با اینکه خونریزی در زایمان طبیعی وجود دارد اما این خونریزی اندازه و حدی دارد. یک زن در زایمان طبیعی به طور متوسط،‌ خونی که از دست می‌دهد حدود ۷۰۰ تا ۵۰۰ میلی‌لیتر است . اندازه این خونریزی در سزارین بیشتر است و گاهی به دوبرابر می رسد. خونی که یک زن درجراحی سزارین از دست می‌دهد معمولا حدود ۱۰۰۰ میلی لیتر است.

ایجاد لخته در عروق پا :

در روش سزارین هرچند ممکن است مادر زمان زایمان درد نداشته باشد، اما پس از زایمان مدت طولانی و حتی تا هفته‌ها مادر درد را تجربه می کند و این درد اجازه نمی دهد مادر تحرک زیادی داشته باشد و این کم تحرکی خطر ایجاد لخته در عروق پا را به دنبال دارد.

ابتلا به انواع عفونت ها :

مادرانی که سزارین می کنند نسبت به مادرانی که به طور طبیعی زایمان می کنند احتمال ابتلا به عفونت پس از زایمانشان بیشتر است و به همین علت برای این افراد در حین انجام عمل سزارین باید آنتی بیوتیک برای پیشگیری از عفونت بعد از زایمان داده شود. شایع‌ترین انواع عفونت پس از جراحی سزارین، عفونت رحم و عفونت محل زخم جراحی و عفونت مثانه است. اگر سزارین اورژانسی باشد احتمال۳۰ درصد برای ابتلا به عفونت بعد از زایمان وجود دارد. ولی اگر سزارین انتخابی باشد طبق آمار حدود ۷ درصد تا زیر ۱۰ درصد، ایجاد عفونت رحمی محتمل است و در زایمان طبیعی این احتمال نزدیک ۳درصد است.

مبتلا شدن نوزاد به برخی بیماریها :

نوزادانی که به روش سزارین به دنیا می ‌آیند، نسبت به نوزادانی که به روش طبیعی به دنیا می ‌آیند، ۲۰ درصد بیشتر به دیابت نوع یک مبتلا می ‌شوند. همچنین میزان آسم هم در کودکان سزارینی ۵۰ درصد بیشتر است. میزان بازگشت نوزادان سزارینی به بیمارستان، با مشکلات تنفسی و عفونت و زردی هم چندین برابر است.

ثأثیر داروها :

زمان زیادى باید بگذرد که اثر داروهاى بیهوشى ، مصرف آنتى بیوتیک ها و … که بر روى شیردهى نیز مؤثر است، از بدن مادر خارج شود.

افتادگی رحم :

احتمال افتادگی رحم در مادر بارداری که سزارین شده است خیلی بیشتر است.

آسیب به روده ها : جراحی سزارین می تواند به روده هم صدمه وارد کند در حالی که در زایمان طبیعی هیچ آسیبی به روده ها وارد نمی شود.

عوارض زایمان طبیعی:

عوارضی که در زایمان طبیعی وجود دارند معمولا کوتاه مدت و موقتی می باشند مانند انقباض‌های رحم در حین زایمان مادر، درد شدید ،استرس زیاد، نامرتب شدن ضربان جنین، تحت فشار قرار گرفتن بند ناف نوزاد در طول زایمان که ممکن است مادر در حین زایمان دچار خونریزی شود. درد شدید و گرفتگی عضلات بخشی از زایمان طبیعی است. درد زایمان ناشی از انقباضات رحم است و باعث آسان تر شدن زایمان می شود. این درد فقط چند ساعت طول می‌کشد و با گذشت ۲۴ ساعت پس از زایمان مادر می‌تواند به وضعیت عادی برگردد. در چند سال گذشته روشهای مختلفی برای زایمان طبیعی رایج شده است که می تواند تحمل درد را برای مادر راحت تر از قبل کند.

روش‌هایی مثل بی‌دردی موقع زایمان از طریق بی‌حسی‌های اپیدورال و گازهای استنشاق زمان زایمان در بیمارستان‌ها قابل اجراست که از درد زایمان طبیعی کم می کند. عمده ترین عوارض زایمان طبیعی عبارتند از :

خونریزی :

تا حد ۵۰۰ سی سی طبیعی است. اگر میزان خونریزی زیاد باشد و مادر دیر به پزشک مراجعه کند، احتمال اینکه جانش را از دست بدهد وجود دارد.

تغییر فرم دستگاه تناسلی:

افتادگی مثانه یا پارگی قسمت انتهایی واژن، عمدتا در خانم‌هایی که زایمان‌های متعدد داشته‌اند یا جنین درشت دارند دیده می‌شود.

فشار خون بالا :

گاهی اوقات پیش می آید که در زایمان طبیعی فشار خون مادر بالا می رود.

تولد دیررس نوزاد در نتیجه تزریق داروی بی‌حسی :

تزریق داروی بی حسی در فضای اپیدورال، زایمان را به تاخیر می‌اندازد. یعنی اگر قرار است نوزاد در طول ۶ ساعت به دنیا بیاید، این زمان به ۸ ساعت تغییر پیدا می‌کند.

خونریزی‌های دیررس :

یعنی ممکن است بعد از زایمان مقداری از جفت درون بدن باقی مانده و مادر بعد از چند روز دچار خونریزی شده و عفونت کند.

عدم توانایی کنترل ادرار :

یکی از معایب زایمان طبیعی خطر پاره شدن یا کشیدگی پوست و بافت اطراف واژن است که پس از زایمان، ممکن است مشکلات زیادی مانند عدم توانایی کنترل ادرار یا بافت وجود داشته باشد و کمی احساس درد در ناحیه واژن صورت گیرد.

خطر کمبود اکسیژن برای نوزاد :

در صورتی که مدت زمان زایمان طبیعی طولانی شود، ممکن است خطر آسیب دیدن نوزاد یا کبودی در بخشی از بدن نوزاد ایجاد شود. کودک همچنین با خطر کمبود اکسیژن مواجه می شود.

مزایای زایمان به روش طبیعی:

جمع شدن سریع رحم و بهبودی سریع :

اگر مادر بعد از زایمان طبیعی در قسمت انتهایی واژنش برش نداشته باشد، یکی دو ساعت بعد می‌تواند بنشیند. در صورتی که برش داشته باشد، با استفاده از مسکّن در کمتر از شش ساعت می‌تواند سرپا شود اما نمی‌تواند فعالیت‌های روزمره‌اش را داشته باشد.

ارتباط بهتر نوزاد با مادر:

در زایمان طبیعی چون نوزاد بلافاصله در آغوش مادر قرار می‌گیرد، نوزاد از اولین شیر مادر که به نوعی واکسن هم هست، تغذیه کرده و تکامل بهتری پیدا می‌کند. علاوه بر اینها مادر هر چه زودتر نوزادش را در آغوشش بگیرد، خونریزی پس از زایمانش کمتر خواهد بود.

۱- عدم ابتلا به عفونت:

در زایمان طبیعی عفونت رحم به ندرت دیده می شود مگر اینکه زن باردار از قبل عفونت داشته باشد.

۲- بازگشت سریع عضلات بدن به فرم طبیعى:

در زایمان طبیعی نسبت به سزارین، بهبودی سریع تر حاصل می شود و مادر مدت زمان کوتاه تری را در زایشگاه می ماند و همچنین بازگشت سریع عضلات بدن به فرم طبیعى باعث بازگشت سریع تر او به محیط خانواده و شروع زندگى عادى می شود.

۳- رشد بهتر مغز:

بعد از زایمان طبیعی، تماس پوست به پوست در مادر و نوزاد رخ می دهد. این تماس دارای فواید روانی بسیاری برای نوزاد می باشد از جمله: رشد مطلوب مغز و مکیدن بهتر شیرمادر.

۴- هوشیاری نوزاد:

نوزاد هوشیاری بالاتری نسبت به نوزادانی که با عمل سزارین بدنیا آمده اند دارند. در زایمان طبیعی، نوزاد از امواج هورمونی در کاتکول آمین ها استفاده می کند. این هورمون ها باعث می شوند نوزاد هوشیار شود و با مادر خود ارتباط برقرار کند. همچنین هورمون اندورفین در جفت و بندناف موجود است. این هورمون باعث می شود نوزاد بتواند خارج از رحم زندگی کند و راحت تر زایمان رخ دهد.

بنابراین انجام زایمان سزارین باید محدود به افرادی شود که به یک دلیل پزشکی و به منظور حفظ سلامت مادر و جنین مجبور به سزارین اجباری می شوند.