کم خونی در بارداری، مصرف قرص آهن

اجرای روشهای پیشگیری در مادران RH منفی باعث شده است، تنها ۱/۵ درصد از آنها با بارداری‌های پر خطر مواجه شوند. دکتر محققی متخصص کودکان و نوزادان در گفت‌وگو با خبرنگار سرویس بهداشت و درمان ایسنا، در خصوص ناسازگاری‌های خونی در نوزادان و علل کم خونی‌ شایع در این سنین گفت: کم خونی‌ در نوزادان معمولا به علت ارثی و اکتسابی است . از عمده‌ترین اختلالات ارثی می‌توان به اختلال سیستم RH اشاره و آن را در دسته‌ی عوامل ارثی نام برد، زیرا عامل اصلی مثبت و منفی بودن RH در پدر و مادر است؛ در مادران RH منفی که با فرد RH مثبت ازدواج کرده‌، در صورت تولد جنین RH مثبت اختلال ایجاد می‌گردد؛‌ به طوری که سیستم ایمنی بدن مادر بر علیه گلبولهای قرمز جنین آنتی‌بادی می‌سازد که سبب تخریب گلبولهای جنینی در رحم شده و موجب کم خونی، ‌پریدگی رنگ و ایجاد ورم در جنین می‌شود. وی افزود: در این نوع کم خونی، کبد و طحال به دلیل فعالیت بیش از حد برای جبران کم خونی، بزرگ ‌شده؛ که به این حالت " ایدروپس" گفته می‌شود، و بارداری را بسیار پر خطر کرده و ممکن است، در نهایت منجر به مرگ جنین در داخل رحم مادر شده و یا نوزاد طی چند روز پس از تولد فوت کند. وی با اشاره به روشهای پیشگیری تصریح کرد: با توجه به وخامت وضعیت جنین در چنین حالتی مشخص شده است که چگونه می‌توان از حساسیت مادر RH منفی جلوگیری کرد؛ برای این جلوگیری از حساسیت مادران در هفته‌ی ۲۶ تا ۲۸ بارداری یک نوبت تزریق " رگام " و پس از تولد نوزاد هم، اگر RH مثبت بود، باید یک نوبت دیگر تزریق شود، در صورت منفی بودن RH نوزاد، تزریق لازم نیست. این متخصص اظهار داشت: در صورت مثبت بودن RH پدر، خطری مادر و جنین را تهدید نمی کند. پس بهترین راه، جلوگیری از حساسیت مادر است، زیرا پس از اولین نوزاد RH مثبت از مادر، RH منفی که RH پدر هم مثبت باشد، درصد خطر را در حاملگی‌های بعدی بالا ‌برده و گاهی شاید مادر دیگر نتواند نوزاد سالم به دنیا آورد. به گفته‌ی دکتر محققی، برای جلوگیری از حساسیت منفی بودن RH قبل از هر مورد دیگری با پزشک متخصص مطرح شود، تا برای تزریق رگام به موقع اقدام شود؛ به هر حال این اعمال در مورد مادرانی که قبلا حساس نشده باشند، کارایی دارد، ولی هنگامی که مادر از قبل حساس شده، باید به طور مدام تحت نظر پزشک باشد و این حساسیت حاملگی را، بسیار پرخطر می‌کند. وی تاکید کرد: تولد نوزاد باید در یک بیمارستان مجهز به دستگاههای تنفسی و همراه با تزریق خون به نوزاد در حضور متخصص کودکان انجام گیرد. وی با بیان اینکه تزریق خون به جنین، در داخل رحم خطرات متعددی دارد، یاد‌آور شد: گاهی این مورد منجر به سقط می‌شود، ولی از آنجایی که کم خونی زندگی جنین را تهدید می‌کند، باید آن انجام شود. دکتر محققی در توضیح بررسی حساسیت، تاکید کرد: برای آنکه پزشک از حساسیت مادر قبل از بارداری یا طی حاملگی اطلاع یابد، باید تست "کومبز" بر روی مادر انجام گیرد، در صورتی که تست کومبز مادری مثبت شود، جنین در رحم در معرض خطر قرار می‌گیرد و مستعد کم خونی است؛ گاهی ممکن است، با انجام روشهای جلوگیری نوزاد سالم متولد شود و مشکلات داخل رحمی نداشته باشد، ولی پس از تولد مشکلات به صورت زردی خود را نشان دهند، که از همان روز اول تا اواخر هفته‌ی اول تولد، میزان زردی به تدریج افزایش ‌یافته و در صورت عدم تشخیص، کم خونی افزایش و نوزاد نیازمند تزریق خون می‌شود. این متخصص تاکید کرد:‌ برای جلوگیری از این حالت در نوزادان RH مثبتی که از مادر RH منفی سالم متولد شده‌اند، به طور مداوم باید میزان "بیلی‌روبین" در خون اندازه‌گیری و در صورت شک به زردی نوردرمانی انجام گیرد؛ در نوزادان، تکامل نیافتن آنزیمهای کبدی میزان بیلی‌روبین در خون بالا می‌برد، البته در صورت بالا بودن تخریب گلبولهای قرمز به علت تولید بالا در مقابل با عوامل تخریبی بیلی‌روبین افزایش، که نور‌آبی، بیلی‌روبین را به صورت اشکال قابل دفع در ادرار و مدفوع نوزاد تبدیل می‌کند و از افزایش بیلی‌روبین جلوگیری می‌کند. وی ادامه داد:‌ در صورت بالا بودن میزان بیلی‌روبین در خون، این میزان بالا در پوست و مغز جایگزین شده و منجر به کری و اختلالات حرکتی و مغزی می‌شود، پس در نوزادی که تست کومبز مثبت دارد، نوردرمانی از روزهای اول تولد آغاز می‌شود، در صورت درمان این عارضه، در مراحل سنی بعدی خطری نوزاد را تهدید نمی‌کند. دکتر محققی خاطرنشان کرد: از این گروه می‌توان به ناسازگاری سیستم خون نوزاد و مادر نیز اشاره کرد، هنگامی که مادر دارای گروه خونی O و پدر A ، B و AB باشد، در صورت داخل شدن خون جنین، مادر بر علیه گلبولهای خونی نوزاد آنتی بادی بسازد، ولی چون آنتی‌ژن روی گلبولهای قرمز جنین کم است، معمولا مشکلات داخلی رحمی ایجاد نمی‌کند، اما در صورتی که گروه خون نوزاد A ، B و یا AB باشد، احتمال بروز زردی وجود دارد، که در صورت عدم تشخیص به موقع منجر به کم خونی در نوزاد می‌شود. وی افزود: اگر نوزادی دارای مشکلات داخلی رحمی باشد، باید در یک محیط کاملا مجهز متولد شود تا در صورت بروز اختلالات ریوی و قلبی اقدامات لازم انجام گیرد؛ با وجود عوامل نام‌ برده در بروز کم خونی، جنین در صورت سلامت مغز استخوان، کم خونی به مرور از بین می‌رود و خطری در آینده جنین را تهدید نمی‌کند، گاهی اختلال در شکل گلبولهای قرمز به وجود می‌آید که ناشی از عوامل ارثی است. دکتر محققی با اشاره به روش‌های بررسی یاد‌آور شد: با بررسی از خانواده و اقوام نوزاد می‌توان پی به موارد مشابه و طحال برداری و افزایش سنگ کیسه صفرا ‌برد، که نشانه‌ی افزایش تولیدی گلبول قرمز و تخریب در بدن است. این متخصص تاکید کرد: گاهی کم خونی به علل اکتسابی بروزی میکند، که در سن هشت هفتگی در نوزاد نمایان شده، و به آن آنمی فیزیولوژیک گفته می‌شود، در این عارضه هموگلوبین نوزاد کاهش یافته و ممکن است در دو ماهگی به ۹ برسد؛ به هر حال بدن خود به خود کم خونی را جبران ‌کرده، ولی در نوزاد نارس این عارضه از شش هفتگی آغاز شده و میزان هموگلوبین به هفت می‌رسد. در این حالت نیاز نوزاد به تزریق خون افزایش یافته؛ امروزه از درمان " اریتروپوئتین" استفاده می‌شود، که این ماده در مغز استخوان محرک خونسازی است؛ تجویز آن در نوزادان کم وزنی که در ماههای اول حیات هستند، توصیه می‌شود. این متخصص بیان کرد: در این موارد آهن نیز تجویز می‌شود،‌ در سایر نوزادان سالم در صورت سلامت مادر و عدم ابتلا به کم خونی و یا کمبود آهن، تجویز آهن پس از چهار تا شش ماهی است، چون قبل از این مدت، آهن مورد نیاز چنین توسط مادر جبران می‌شود،‌ در مادرانی که رژیم گیاهخواری دارند، کمبود ویتامین B۱۲ در نوزاد مشاهده می‌گردد،‌به طور کلی آنمی‌های ناشی از تغذیه در کودکان کمتر از چهار تا شش ماهه دیده نمی‌شود، زیرا شیر مادر تا قبل از این سن جوابگوی نیازهای کودک است. این متخصص اظهارداشت: در مادران کم خونی که دچار فقر آهن هستند، تجویز آهن خوراکی در مواقعی لازم است؛ به هر حال تولد نوزاد سالم از مادر دارای مشکلات تغذیه‌ای بسیار نادر است. وی ادامه داد: در نوزادان نارس کمبود آهن شدیدتر است، انتقال آهن از مادر به جنین در سه ماهه‌ی سوم بارداری صورت می‌گیرد، بنابراین اگر جنینی زودتر از موعد متولد شود و این دوران را خارج از رحم باشد، این آهن را دریافت نکرده و دچار کمبود آهن می‌شود و اگر به طور تصادفی نوزاد کم خونی هم داشته باشد، در این حالت شدیدتر بروز می‌کند. دکتر محققی خاطرنشان کرد: کم خونی‌های ناشی از تغذیه با افزودن مکمل‌هایی همانند آهن، B۱۲ یا اسید فولیک جبران می‌شود، ‌گاهی آنمی در نوزاد به علت بیماری خاصی مثل بیماریهای ویروسی بروز می‌کند که با برطرف شدن علل بیماری آنمی نیز بر طرف خواهد شد. دکتر محققی با بیان عوامل موثر در کم خونی‌ها تصریح کرد:‌ شدت کم خونی در زمانهای متفاوت فرق دارد، و سن نوزاد را می توان از عوامل موثر تلقی کرد. در یک نوزاد طبیعی، هموگلوبین کمتر از ۱۴ غیر طبیعی است و اگر به ۱۰ برسد، حتما نوزاد را دارای اهمیت می‌کند، به طوری که همین میزان در یک زن بالغ طبیعی است، هموگلوبین در نوزادان به علت نیازهای بدن نوزاد بالا می‌باشد، همچنین سرعت از دست دادن خون نیز در بروز کم خونی موثر است، که به علت صدمات زایمانی در کبد، طحال و جمجمه، خونریزی ایجاد شده باشد، در این حالت علائم سریعتر از زمانی که کم خونی به علل مختلف دیگر است، بروز می‌کند. به گفته‌ وی، در نوزاد نارس با هموگلوبین ۱۰ باید تزریق خون صورت گیرد، تا وضعیت ثابت نگه داشته و برای درمان اقدام شود. دکتر محققی با بیان روشهای درمانی مناسب در مقابله با انواع کم خونی‌ها گفت: در مادرانی که دارای ناسازگاری سیستم خونی با جنین هستند، ایمنوگلبولینی داخل وریدی به نام IVIG استفاده می‌شود، تا سیستم خونی جنین را که با آنتی بادی مادری احاطه شده، بپوشاند؛ تا بدن گلبولهای فوق را تخریب نکرده و کم خونی ایجاد نشود. این درمان به مادرانی که کودکان قبلی آنها دچار زردی یا کم خونی هستند، پیشنهاد می‌شود، تا بقیه‌ی کودکان دچار آن نشوند و از پیشرفت آن جلوگیری و احتیاجی به تزریق خون نباشد. وی تاکید کرد: ۱۰ تا ۱۵ درصد زنان کشور RH منفی هستند، عوامل متعددی از جمله RH جنین، شدت خونریزی از جنین به مادر، گروه خونی جنین و استفاده از رگام در بروز این مشکلات دخیل هستند. در مادرانی که تست کومبز مثبت دارند، برای جلوگیری سونوگرافی به طور متناوب توصیه می‌شود.