روزهای اول مراقبت از نوزاد، شش مورد مهم

روزهای اول مراقبت از نوزاد چگونه است؟ با ما در ادامه مطلب همراه باشید.

1. پیشگیری از خونریزی در دوران نوزادی
در زایشگاه به هر نوزادی که متولد می‌شود نیم تا یک میلی‌گرم ویتامین K۱ در خلال چند ساعت بعد از تولد در عضله نوزاد تزریق می کنند تا کمبود پروترومبین دوران نوزادی جبران گردد و از خونریزی در دوران نوزادی (خونریزی مغز و دستگاه گوارش) پیشگیری شود. گرچه ویتامین K خوراکی نیز وجود دارد ، ولی به طور معمول توصیه نمی‌شود.

2. تنظیم درجه حرارت بدن نوزاد
چون چربی زیر پوست نوزاد کم و سطح بدن نوزاد نسبت به وزن او سه برابر افراد بالغ است بنابراین نسبت از دست دادن حرارت بدن در نوزادان چهار برابر افراد بالغ می‌باشد به همین دلیل بلافاصله بعد از تولد، درجه حرارت نوزاد به ۳۶.۵ درجه پایین می‌آید.
اگر نوزاد در اتاق زایمان یا در اتاق نوزادان یا نزد مادر نگه‌داری شود، باید بلافاصله نوزاد را پوشاند و حرارت معمولی برای او به وجود آورد، زیرا پایین بودن درجه حرارت بدن نوزاد، سبب می‌شود که او نتواند اکسیژن هوا استفاده نماید.
درجه حرارت بدن نوزاد باید از راه مقعد یا زیر بغل به دفعات اندازه‌گیری شود. درجه حرارت طبیعی نوزاد ۳۷ تا ۳۷.۵ درجه سانتی‌گراد می‌باشد.

3. توجه و مواظبت از پوست و بند ناف نوزاد
پوست نوزاد:
برای اینکه پوست بدن و مخصوصاً بند ناف نوزاد عفونت پیدا نکند ، باید پس از زایمان تمام بدن نوزاد را با پنبه استریل و آب گرم و با محلول پاک‌کننده (صابون مایع) تمیز و سپس نوزاد را با حوله نرم و استریل خشک‌کنید و به او لباس بپوشانید.
روزهای بعد نیز باید کودک را هر روز به همین ترتیب چه در بیمارستان و چه در خانه حمام کنید.
بند ناف نوزاد:
بند ناف از ماده ژلاتین مانندی تشکیل شده است که رنگ آن سفید آبی و مرطوب است. بند ناف نوزاد در روز اول و دوم تولد شروع به خشک شدن می‌کند و رنگ آن ابتدا زرد و سپس قهوه‌‌ای می‌شود و پس از خشک شدن می‌افتد.
خشک شدن بند ناف معمولاً 6 تا 8 روز طول می‌کشد. روی بند ناف را نباید پوشانید تا بند ناف در معرض هوا قرار گیرد و زودتر خشک شود.
در چند روزی که بند ناف در معرض هوا قرار می‌گیرد تا خشک شود ، ممکن است در محل اتصال بند ناف به بدن نوزاد و همچنین پس از افتادن بند ناف در محل جدا شدن آن از بدن ، مایعی شیری رنگ و بی‌بو ترشح شود که اهمیتی ندارد.
در بعضی از مواقع از محل جدا شدن بند ناف نیز ترشح خونی دفع می‌شود یا هنگامی که نوزاد گریه می‌کند یا زور می‌زند یکی د. قطره خون از آن خارج می‌شود. دفع ترشح یا یکی دو قطره خون از محل ناف اهمیت ندارد ، ولی مادر باید برای جلوگیری از عفونت ناف اقدامات زیر را انجام دهد:
- قبل از افتادن و پس از افتادن بند ناف محل اتصال بند ناف را هر روزه ضد عفونی کنید. محل ناف را می‌توانید ابتدا با پنبه و آب جوشیده استریل و صابون ملایم بشویید سپس با مایع کشنده میکروب یا الکل سفید آغشته کنید به این صورت که یک عدد گوش پاک کن را داخل مایع ضد عفونی یا الکل سفید کرده به انتهای ناف نوزاد (یا پس از افتادن به داخل ناف نوزاد) دو بار در روز بمالید تا محل ناف التیام یابد. محل افتادن بند ناف معمولاً پس از ۶ تا ۷ روز به طول کامل بهبود می‌یابد.
- در بعضی مواقع پس از افتادن بند ناف در محل جدا شدن آن جوانه‌ای به رنگ صورتی دیده می‌شود که از آن به طور دائم ترشح سفید رنگ دفع می‌شود و پیراهن کودک را کثیف می‌کند. در چنین مواردی ضد عفونی کردن جوانه باید ادامه یابد و اگر پس از چند روز از بین نرفت نوزاد را نزد پزشک ببرید. پزشک با قلم نیتریات دَراژن یا با کوتِربرقی، جوانه را می‌سوزاند و پس از چند جلسه درمان جوانه از بین می‌رود و ترشح قطع می‌گردد.

۴. توجه و مواظبت از چشم نوزاد
داخل شدن خون و مایع در هنگام تولد در چشم نوزاد ممکن است موجب تحریک چشم گردد و بعد از دو روز چشم متورم گردد و هنگام خوابیدن نوزاد پلک‌ها به هم بچسبد یا ترشحی چرکی در چشم به وجود آید (در اصطلاح عامیانه چشم قی می‌کند). در چنین حالتی مادر باید پس از شستن دست‌های خود روزی ۲ الی ۳ بار پنبه تمیز و استریل را در آب جوشیده نیم گرم فروکند و چشم‌های کودک را بشوید و تمیز نماید. توجه کنید که پنبه را از قسمت داخل چشم به خارج بکشید و تمیز نمایید و برای تمیز کردن در هر بار و برای هر چشم پنبه جداگانه استفاده کنید.
اگر دو تا سه روز چشم را تمیز کردید و هنوز ترشحات چرکی زردرنگ در آن وجود دارد یا چشم قرمز و تحریک‌پذیر است ، باید نوزاد را نزد پزشک ببرید. پزشک قطره و پماد آنتی‌بیوتیک تجویز می‌نماید.
روش داخل کردن دارو در چشم نوزاد:
نوزاد را بپیچید و به آرامی چشم او را باز کنید سپس یک قطره از دارو را در گوشه هر چشم نوزاد بریزید. در مورد پمادها هنگامی که در شب کودک به خواب رفته است پلک پایین چشم او را پایین بکشید و به مقدار یک گندم از پماد را داخل چشم نوزاد نمایید.

۵. احتیاج نوزاد به آب و کالری
نوزاد در خلال چند روز اول تولد ممکن است مقداری از آب اضافی بدن خود را که در حدود ۶ تا ۱۰ درصد است از دست بدهد بنابراین اگر در هفته اول (روزهای سوم تا پنجم) شیر یا مایع به نوزاد داده نشود ، امکان کم شدن آب بدن و حتی ابتلا به تب وجود دارد.
بعد از هفته اول احتیاج بدن نوزاد به شیر یا مایع در حدود 120 تا 150 میلی‌لیتر برای هر کیلوگرم وزن در24 ساعت می‌باشد. نصف این مقدار شیر برای تشکیل ادرار لازم است و نصف دیگر آن از راه پوست، ریه و محل‌های دیگر دفع می‌شود و رابطه مستقیم با سوخت و ساز بدن دارد. در پایان هفته اول تولد احتیاج کالری نوزاد در حدود 110 کالری برای هر کیلوگرم وزن در24 ساعت می‌باشد. 40 درصد کالری مزبور برای رشد و نموّ و 50 درصد آن برای سوخت و ساز بدن مصرف می‌گردد.

۶. درجه حرارت و گرمای اتاقی که نوزاد در آن نگهداری می‌شود
چون مرکز ثابت نگه‌داشتن درجه حرارت بدن نوزاد در چند هفته اول تولد هنوز تکامل نیافته است. بنابراین اگر درجه حرارت محیط سرد یا گرم باشد بدن کودک را تحت تأثیر قرار می‌دهد. خواباندن کودک زیر کرسی یا قنداق کردن و پیچیدن کودک درحالی‌که هوای اتاق سرد است و کودک هوای سرد را استنشاق می‌کند ، موجب سرماخوردگی و بیماری تنفسی او می‌شود.
درجه حرارت اتاق نوزاد و شیرخوار باید در شبانه‌روز یکنواخت و کمتر از 18 درجه سانتی‌گراد نباشد. مساعدترین و مطلوب‌ترین درجه حرارت برای کودک 22 تا 24 درجه سانتی‌گراد است.
گرمای بدن کودک را می‌توان با گذاشتن دست بر روی قفسه سینه او حس کرد. گرم یا سرد بودن دست کودک نماینده گرمای بدن او نیست ممکن است دست کودک مخصوصاً بعد از خواب سرد باشد. بعضی از کودکان قبل از این که دست‌های خود را زیاد تکان دهند ، دستشان سرد خواهد بود در چنین مواردی باید دستکش جداگانه یا لباسی که دست‌ها و بدن او را بپوشاند به تن کودک نمایید.
سرماخوردگی کودک نتیجه سرد بودن دست او یا به دنبال عوض کردن کهنه یا قنداق نکردن او نیست. سرماخوردگی یک بیماری ویروسی است و ویروس آن در نتیجه برخورد و تماس افراد مبتلا به سرماخوردگی به او ایجاد می‌شود.