کودک کمتر از چهار سال، چرا خودزنی می کند؟

برخی از عادت های رفتاری نادرست در کودکان مخصوصاً کودکان زیر ۴ سال نگرانی و دلواپسی والدین را بر می انگیزد. خود زنی کودکان یکی از این رفتارهای نادرست تلقی می شود که پزشکان آنرا نوعی اختلال می دانند در این بخش از آموزش های روانشناسی کودکان می خواهیم به بحث در مورد علت خودزنی در کودکان و روش درمان آن بپردازیم.
گاهی برخی والدین رفتارهای عجیبی مثل خودزنی از کودک خود می بینند که دلیل بوجود آمدن این حرکت و همچنین راهکار صحیح برای کنار گذاشتن این رفتار را نمی دانند. کودکان نسبت به بزرگترها آستانه تحمل کمتری دارند و برای تخلیه احساسات منفی خود یا رسیدن به خواسته هایشان اقدام به خودزنی می کنند. آنچه که در ادامه این مطلب می خوانید آموزش های مهمی است برای کمک به این والدین در جهت رفع این مشکل در فرزندشان.
بسیار پیش می آید که کودکان در سنین پایین واکنش ها و رفتارهای متفاوت و غیر قابل پیش بینی از خود بروز می دهند. حتی یک سری رفتارهای کودک تا سنین مدرسه بروز پیدا نمی کند و این حالت به ویژه در بچه هایی که مهد کودک نرفته اند یا دوره پیش دبستانی را نگذرانده اند، بیشتر مشاهده می شود. دکتر هولاکویی در cd تربیت کودک گفته اند که والدین نباید در این موارد اصلا عکس العملی نشان دهند و باید طوری رفتار کنند که انگار نمی بینند چون این رفتار بچه مثل قانون عمل و عکس العمل می باشد و اگر عکس العملی نباشه عمل هم تکرار نمیشود. نظر دکتر مجد هم مخصوصاً در مورد بچه هایی که سرشونو به دیوار میزنن و لج میکنن همین است.

علت خودزنی کودکان چیست؟
شاید بتوان گفت کودکانی که خودزنی می کنند باهوش هستند و متوجه شده اند که در مقابل خود زنی و جیغ و داد می توانند به خواسته خود دست پیدا کنند. بهتر است برای اینکه کودکتان این رفتار را ترک کند شیوه برخوردتان را تغییر بدهید. فرزندتان نیز بسیار سریع درخواهد یافت که روشش دیگر تاثیر گذار نیست و تغییر روش می دهد و قطعاً شما با پاسخ دادن به تغییراتش رفتار درست را در او شکل می دهید. یعنی زمانی به او توجه کنید که رفتار قابل قبولی دارد تا آن رفتار، تقویت و تکرار شود. والدین حتما باید به این گونه از کودکان محبت عاطفی جسمی مانند بغل کردن و بوسیدن نمایند چرا که این راهی برای نشان دادن ارزشمند بودن بدن برای کودک است.

درمان خودزنی کودکان طبق نظر متخصصان:
۱- برقراری محیط امن:
در رابطه با تغییر این رفتار کودکان اولین قدم این است که شرایط محیطی را برای کودک ۴-۳ ساله فراهم نمایید، وسایلی که نباید دست بزند را از محیط دور نمایید و در نهایت امر و نهی را به حداقل برسانید. سپس در زمانی که مخالفتی با خواسته اش دارید و او خودزنی یا جیغ و داد می کند، با چهره کاملا آرام با بی تفاوتی به انجام اعمال روزمره خود بپردازید و هیچ واکنشی نداشته باشید. قطعا تحمل این شرایط دشوار است اما برای تربیت فرزندتان لازم هست این مرحله را پشت سر بگذارید. بعد هر وقت رفتار نادرستش قطع شد به او توجه کنید. اگر دوباره رفتار نادرستش را تکرار کرد دوباره رویتان را به آرامی برگردانید، چند بار که این اتفاق میافتد او متوجه می شود رفتارش نتیجه عکس دارد توجه شما را نمیتواند جلب نماید، در نتیجه تغییر رفتار می دهد. شما هم با توجه درست و به موقع رفتار درست را در او تقویت نمایید.
۲- همدردی و مهربانی با کودک:
همانطور که می دانید رفتارهای نامهربانانه و خشن همیشه جوابگو نیست. گاهی رفتارهای خشن یا انضباط سخت گیرانه والدین باعث بروز چنین رفتارهای پرخاشگرانه و خودتخریبی در کودک است. مراقب باشید که در تنبیه های خود از روش های خشن و آسیب زننده و صداهای بلند استفاده نکنید. مخصوصا زمانی که رفتارهای خودتخریبی از کودک سر می زند هرگز با خشونت و صدای بلند او را از این کار منع نکنید؛ چرا که کودک خودش در شرایط سخت و ناراحتی قرار دارد. بهتر است شما هم ناراحتی و نگرانی خود را از وضعیت او به شکل محبت آمیزی به وی نشان دهید تا اعتمادش را نسبت به نگرانی های دلسوزانه خود جلب نمایید.
۳- بازی در وان پر از آب:
یکی دیگر از راهکارها جهت کاهش تنش در کودکان این است که اجازه دهیم در وان آب و کف به بازی و شنا بپردازند. بازی با حباب ها، اسباب بازی ها، لیزخوردن و شناوری در آب، علاوه بر اینکه تفریح بسیار بزرگی برای بسیاری از کودکانی شمرده می شود، کمک می کند تا تنش ها و هیجانات کودک به نحو مطلوبی کاسته شود و آستانه تحمل کودک بالاتر رود. به طور کلی اگر کودک شما هم گاهی چنین رفتارهایی از خود نشان می دهد، سعی کنید که زندگی شادتر و تفریحات بیشتری برایش فراهم نمایید. هر روز با او صحبت کنید، برایش کتاب داستان بخوانید و ترجیحا از کتاب داستان هایی استفاده کنید که تصاویر بزرگ و رنگارنگی دارند. این امر باعث می شود علاقه مندی کودک به کتاب بیشتر شود. او می تواند چندین دقیقه با کتابی که دوست دارد سرگرم شود و این کار باعث ناکامی و خشم او می شوید. فقط به شرطی که کودک به کتاب بیش از آن وسایل علاقه مند باشد. پس سعی کنید با انتخاب کتاب خوب چنین علاقه ای در وی ایجاد کنید و از عصبانیت های ناشی از ناکامی پیشگیری نمایید.
۴- ماساژ دادن کودک:
ماساژ علاوه بر اینکه تحریکات لمسی مناسبی برای کودک فراهم می کند، فرصت مناسبی برای کاهش تنش های عضلانی و گفتگوی محبت آمیز با او است. علاوه بر همه آنچه که گفته شد، سعی کنید سطوح خطرناک منزل را تا حد ممکن اندک سازید. زمانی که کودک شروع به خودزنی یا کوبیدن سر خود به دیوار و… نمود، بلافاصله بالش نرمی را حایل سر او با دیوار بسازید و در حالی که سر و صورتش را نوازش می دهید بگویید: «می دونم ناراحتی، می خوام بالش رو بین سرت و دیوار قرار بدم تا سر کوچولوی خوشگلت کمتر اذیت بشه. من خیلی دوست دارم و دلم نمی خواد اذیت بشی.»
۵- فراهم کردن وسایل و اسباب بازی های مجزا:
به علاوه، اطمینان حاصل کنید که کودک به اندازه کافی اسباب بازی در اختیار دارد و نیازی نیست که به وسایل و اسباب بازی خواهر و برادر یا همسالانش دست بزند وسایل مشترک آنها را به حداقل برسانید و با در اختیار قرار دادن توجه مثبت و علاقه مندی بدون چون و چرا، به همراه در آغوش گرفتن و نوازش کودک احساسات مثبت را جایگزین حسادت ها و عواطف منفی در کودک نمایید.