زایمان به روش سزارین، مزایا و معایب

زایمان سزارین یا سی سکشن عملی جراحی است که در آن برای خارج کردن نوزاد برشی در رحم و شکم مادر ایجاد می‌شود. سزارین گاهی به دلیل وجود عوارض بارداری یا پیش از این انجام دادن سزارین و عدم امکان زایمان واژینال پس از سزارین (VBAC) از پیش برنامه‌ریزی می‌شود. البته ضروری بودن سزارین اول غالباً تا زمان وضع حمل مشخص نمی‌شود. اگر باردار هستید، آگاهی از چگونگی انجام سزارین، آمادگی پیش از عمل و مراقبت بعد از آن کمک می‌کند تا تجربه خوشایندتری داشته باشید.

دکتر سمامی، متخصص زنان، زایمان و نازایی درباره سزارین و مزایای آن می‌گوید
اگر پزشک معالجتان سزارین را پیشنهاد داده است، باید بدانید که این عمل ایمن‌ترین روش برای تولد نوزاد و زایمان به شمار می‌رود. دیگر مجبور نیستید درد انقباض‌ها را تحمل کنید و درباره درمان ناحیه بین واژن و پشت بدن (پرینئوم یا میان دوراه) نگران باشید.
البته همچنان باید بخشی از ناراحتی‌های ناشی از زایمان واژینال را تحمل کنید، اما احتمال مواجهه با مشکلات زیر در سزارین برنامه‌ریزی شده کاهش می‌یابد:
-درد ناشی از کبودی یا بخیه‌های واژن و میان دوراه
-خونریزی شدید در چند روز نخست پس از زایمان
-ترشحات اندکی هنگام سرفه کردن یا خندیدن (بی‌اختیاری استرسی)، اگرچه از هر ۲۵ بیمار تنها یک نفر سه ماه پس از سزارین با این مشکل روبرو می‌شود.

سزارین چیست؟
متخصص زنان و زایمان برشی را در عمل سزارین روی شکم و رحم مادر ایجاد می‌کند تا بتواند نوزاد را خارج کند. سزارین متداول‌ترین جراحی بزرگی است که بر روی بانوان انجام می‌شود. هر ساله بسیاری از بانوان باردار برای در آغوش گرفتن فرزند خود به این عمل روی می‌آورند.

دلیل انجام سزارین
ایمنی سزارین برای نوزاد گاهی بیش از زایمان طبیعی واژینال است. متخصص زنان و زایمان در شرایط زیر انجام سزارین را توصیه می‌کند:
وضع حمل پیشرفت نمی‌کند: متوقف شدن وضع حمل در یک مرحله شایع‌ترین دلیل انجام سزارین است. دهانه رحم معمولاً در این حالت علی‌رغم انقباض‌های شدید چند ساعته به اندازه کافی باز نمی‌شود یا سر نوزاد بزرگتر از آن است که از مجرای زایمان خارج شود.
اکسیژن کافی به نوزاد نمی‌رسد.
نوزاد یا نوزادها در وضعیت غیرطبیعی قرار دارند. سزارین ایمن‌ترین روش برای تولد نوزادی است که از پاها یا باسن (نشسته، بریچ یا ته)‌ یا پهلو و شانه (ترانسورس یا مایل) وارد مجرای تولد شده باشد.
چندقلو باردار بودن: سزارین زمانی ضرورت می‌یابد که نوزادها زودتر از موعد متولد شوند یا مشکلات دیگری وجود داشته باشد.

مشکل جفت یا بند ناف
مبتلا بودن مادر به بعضی بیماری‌ها: چنانچه مادر به بیماری‌هایی چون ناراحتی‌های پیچیده قلبی، فشار خون بالای ضروری کننده‌ی زایمان فوری یا عفونت‌های با احتمال انتقال به نوزاد در زمان زایمان طبیعی از قبیل تبخال تناسلی یا HIV مبتلا باشد، سزارین توصیه می‌شود.
انسداد مکانیکی: چنانچه فیبروم رحمی بزرگ مجرای زایمان را مسدود کرده باشد، شکستگی و دررفتگی شدید لگن وجود داشته باشد یا نوزاد هیدروسفالی شدید داشته باشد باید سزارین انجام شود. منظور از هیدروسفالی عارضه‌ای است که باعث می‌شود سر نوزاد بیش از حد بزرگ باشد.
سزارین پیشین: با توجه به نوع برش رحم و عامل‌های دیگر غالباً می‌توان علی‌رغم سزارین قبلی به روش طبیعی زایمان کرد. با این حال متخصص در بعضی شرایط توصیه می‌کند که سزارین تکرار شود.
برخی بانوان ترجیح می‌دهند زایمان اول را برای رهایی از تحمل درد زایمان واژینال طبیعی یا دیگر عوارض آن و راحتی بیشتر به صورت سزارین پشت سر بگذارند. اگر قصد دارید نخستین زایمان‌تان سزارین برنامه‌ریزی شده باشد، با پزشک زنان و زایمان خود در این باره مشورت کنید تا بهترین تصمیم را برای سلامت خود و فرزندتان اتخاذ نمایید.

سزارین یا زایمان طبیعی واژینال: ایمن‌ترین روش کدام است؟
اگر بارداری یا وضع حمل همراه با هیچ عارضه‌ای نباشد، زایمان طبیعی در مقایسه با سزارین ایمن‌تر است. با این حال نخستین سزارین به ندرت عوارض جدی به دنبال دارد، به ویژه اگر برنامه‌ریزی شده باشد و مادر از سلامت عمومی مناسبی برخوردار باشد.
زایمان سزارین گاهی برای نجات مادر یا نوزاد ضروری است، بدیهی است که در چنین شرایطی سزارین ایمن‌ترین روش است. اگر وضع حمل القاء شده باشد و پیشرفت نکند نیز باید سزارین انجام شود.
متخصص زنان و زایمان در بعضی شرایط از مادر می‌خواهد بین القاء زایمان و سزارین یک مورد را انتخاب کند. القاء و تحریک زایمان گاهی مداخله‌های بیشتری مانند کمک به وضع حمل با استفاده از فورسپس یا ونتوز را در پی دارد که این ابزار کمکی نیز بدون عارضه و خطر احتمالی نیستند. بنابراین شما و پزشکتان باید عوارض القاء و انجام سزارین را سبک و سنگین کنید و روش ایمن‌تر را انتخاب کنید.
گاهی نمی‌توان تصمیم قطعی گرفت. در این حالت سعی کنید دو کفه مزایا و معایب سزارین را بسنجید تا ببینید کدام طرف سنگین‌تر و کدام تصمیم عاقلانه‌تر است. این تصمیم‌ گاهی مدت‌ها پیش از موعد وضع حمل و گاهی حین زایمان باید اتخاذ شود، بنابراین بهتر است آگاهی خود را در این زمینه افزایش دهید تا بتوانید تصمیم عاقلانه بگیرید.

مراحل انجام سزارین
آمادگی
پزشک زنان و زایمان توصیه می‌کند که با متخصص بیهوشی درباره ابتلا به بیماری‌های افزایش دهنده احتمال بروز عوارض بیهوشی مشورت کنید. پزشک زنان و زایمان دستور انجام آزمایش خون را پیش از سزارین می‌دهد. اگر سزارین قبل از هفته سی و نهم بدون دلیل اورژانسی برنامه ریزی شده باشد، تکمیل ریه‌های جنین پیش از سزارین از طریق تست آمینوسنتز بررسی می‌شود تا اطمینان حاصل شود که نوزاد آماده به دنیا آمدن است.
درباره امکان‌پذیر بودن سزارین پیش از موعد زایمان یا پزشک زنان و زایمان صحبت کنید. سوالات و نگرانی‌های خود را مطرح کنید و شرایط لازم برای سزارین موفقیت‌آمیز را بررسی نمایید.
در طول عمل
احتمال دارد روش عمل با توجه به دلیل انجام آن تفاوت کند، اما مراحل اکثر سزارین‌ها به شرح زیر است:
بستری شدن در بیمارستان: معده و شکم باید پیش از سزارین پاک شود. کاتتر یا سوند احتمالاً برای جمع کردن ادرار در مثانه قرار داده می‌شود. سرم به رگ دست یا بازو متصل می‌شود تا مادر مایعات و دارو دریافت کند. داروی ضداسید برای کاهش احتمال آشفتگی معده در طول عمل به مادر داده می‌شود.
بیهوشی
برش شکم: پزشک برشی را روی دیواره شکم ایجاد می‌کند که معمولا افقی و نزدیک به خط رویش موی شرمگاهی (برش بیکینی) است. اگر برش بزرگ لازم باشد یا نوزاد باید سریع خارج شود، پزشک برشی عمودی را دقیقاً زیر ناف تا بالای استخوان شرمگاهی ایجاد می‌کند. سپس پزشک برش‌هایی را لایه به لایه در بافت چربی و بافت پیوندی ایجاد و عضله شکم را جدا می‌کند تا به حفره شکمی دسترسی پیدا کند.
برش رحم: پزشک برش رحم را معمولاً به صورت افقی در عرض بخش پایینی رحم (برش مورب پایین) ایجاد می‌کند. البته برش‌های دیگری نیز بسته به موقعیت نوزاد در داخل رحم و وجود عوارضی چون جفت پاین یا سرراهی ایجاد می‌شود. منظور از جفت پایین حالتی است که جفت به طور کامل یا جزیی رحم را مسدود کرده باشد.
زایمان: نوزاد از شکاف یا برش ایجاد شده بیرون آورده می‌شود. پزشک مایعات را از بینی و دهان نوزاد خارج می‌کند، سپس بند ناف را می‌گیرد و می‌برد. جنین از رحم بیون آورده می‌شود و شکاف با بخیه بسته و دوخته می‌شود.
پس از عمل
اکثر مادران و نوزادان پس از عمل دو تا سه روز در بیمارستان بستری می‌شوند. برای کنترل درد پس از از بین رفتن اثر داروی بیهوشی پمپی برای تنظیم دوز داروی سرم در اختیار مادر قرار داده می‌شود. از مادر خواسته می‌شود تا اندکی پس از سزارین بلند شود و راه برود. ماما وجود نشانه‌های عفونت، حرکت مادر، میزان نوشیدن مایعات و عملکرد روده و مثانه را تحت نظر دارد.
مادر می‌تواند شیردهی را بلافاصله پس از به هوش آمدن شروع کند و با راهنمایی پرستار یا ماما روش صحیح در آغوش گرفتن نوزاد هنگام شیردهی را یاد بگیرید. پرستاران داروهای لازم برای تسکین درد پس از جراحی که مناسب دوران شیردهی باشد در اختیار مادر قرار می‌دهند. پزشک زنان وزایمان پیش از ترخیص هر گونه مراقبت پیشگیرانه مانند واکسیناسیون را به مادر یادآوری می‌کند.
پس از ترخیص
-تاحد امکان استراحت کنید: پیش از سزارین سعی کنید تمام لوازم مورد نیاز خود و فرزندتان را در دسترس قرار دهید. تا چند هفته از بلند کردن هر شیء سنگین‌تر از فرزند خود یا بلند کردن اشیاء از حالت چمباتمه خودداری کنید.
-محافظت از شکم: برای حمایت بیشتر هنگام شیردهی از چند بالش استفاده کنید. استفاده از کمربند بارداری نیز توصیه می‌شود.
-نوشیدن مایعات فراوان: نوشیدن آب و دیگر مایعات کمک می‌کند تا مایعات از دست رفته در طول زایمان و شیردهی را جایگزین کنید و از یبوست نیز جلوگیری می‌کند.
-مصرف داروهای لازم: پزشک زنان و زایمان مصرف استامینوفن (تایلنول و اقلام مشابه) یا داروهای دیگر را برای تسکین درد توصیه می‌کند.
-خودداری از آمیزش

تاثیر سزارین بر بارداری‌های بعدی
پس از یک بار سزارین احتمالاً مجبور خواهید بود که برای بارداری‌های بعدی نیز سزارین انجام دهید. البته همیشه این‌طور نیست. زایمان واژینال پس از سزارین (VBAC) نیز ممکن است. پزشک زنان و زایمان راهنمایی لازم را در بارداری بعدی ارائه می‌دهد.

عوارض
دوران بهبود سزارین طولانی‌تر از نقاهت زایمان طبیعی است. سزارین نیز مانند هر عمل جراحی دیگری با عوارضی احتمالی همراه است. البته در صورتیکه زایمان سزارین توسط پزشک مجرب و با سابقه انجام شود احتمال بروز تمامی این عوارض به صفر خواهد رسید.
شایع‌ترین عوارض سزارین عبارت است از:
-التهاب و عفونت غشاء داخلی رحم
-افزایش خونریزی
-واکنش به بیهوشی
-لخته شدن خون
-عفونت کردن زخم
-آسیب ناشی از جراحی
-افزایش ریسک یا خطر بارداری‌های آتی