بیماری آسم در کودکان، علل ایجاد آن

آسم یکی از شایع ترن بیماری های دورۀ کودکی است که حدود ده درصد از کودکان به آن مبتلا می شوند. آسم عمدتاً در خردسالان رخ می دهد و همۀ نیمی از کودکانی که به آسم مبتلا می شوند پیش از ۵ سالگی نشانه های آسم را بروز می دهند.
آسم یعنی واکنش آلرژیک مجراهای برونشیت که باعث می شود مسیرهای عبور هوا منقبض شوند و تنفس دشوار شود. نشانه های آسم عبارتند از: خس خس کردن سینه، تنگی نفس، تولید بیش از حد مایع مخاطی، احساس سنگینی در قفسۀ سینه.
وقتی کودک دچار حملۀ آسم می شود معمولاً ضربان قلب او افزایش می یابد و درمانده و مضطرب می شود. وقتی حملۀ آسم رخ می دهد، مقدار اکسیژن خون کاهش می یابد، در نتیجه اکسیژن رسانی به اندام ها دشوار می شود. اگر مغز حتی به مدت کوتاهی از اکسیژن محروم شود آسیب می بیند. کم اکسیژنی در رشد، رفتار و پیشرفت تحصیلی کودکان تاثیر مخربی دارد.

عوامل راه انداز آسم
چه عواملی موجب شروع حملۀ آسم می شوند؟ عواملی که معمولاً موجب شروع حملۀ آسم می شوند عبارتند از: گردۀ گل ها و گیاهان، گرد و غبار، آلرژی های غذایی به ویژه آلرژی به تخم مرغ، دود سیگار.
آلودگی های محیطی مثل مواد شیمیایی خانگی و نیز برخی داروها ممکن است موجب شروع آسم شوند. فعالیت جسمی نیز ممکن است موجب شروع حملۀ آسم شود. آسم ناشی از ورزش در 90 درصد از مبتلایان به آسم دیده می شود. آسم ناشی از ورزش بیشتر احتمال دارد که در هوای سرد و خشک رخ دهد.
اگر کودک به آسم مبتلا است، در روزهایی که احتمال دارد دچار حملۀ آسم شود بهتر است در خانه ورزش کند. گرم کردن بدن پیش از ورزش باعث می شود که احتمال حملۀ آسم کاهش یابد. استرس نیز ممکن است موجب شروع حملۀ آسم شود.
کودکانی که در دوسال اول زندگی به عفونت های تنفسی مبتلا می شوند و آنهایی که به طور مکرر به عفونت گوش میانی مبتلا می شوند بیشتر احتمال دارد که دچار آسم شوند. آسم ریشۀ ژنتیکی نیز دارد. کودکانی که پدر یا مادر آنها به آسم مبتلا است دو برابر بیشتر از سایر کودکان به آسم مبتلا می شوند.
در سال های اخیر افزایش چشمگیر کودکان مبتلا به آسم موجب شده است تا پژوهشگران در جستجوی علل افزایش میزان آسم باشند. برخی پژوهشگران معتقدند که نداشتن تحرک کافی و آپارتمان نشینی موجب مواجهۀ کودکان با عوامل راه انداز آسم می شود.
در یک پژوهش مهم، پژوهشگران سوئدی و آمریکایی دریافتند که آسم و واکنش های آلرژیک با ترکیبات شیمیایی خانگی رابطه دارند. آنها دریافتند که در محل زندگی کودکان ترکیبات شیمیایی زیادی وجود دارند که موجب شروع حملۀ آسم می شوند.
این ترکیبات شیمیایی به محصولات زیر افزوده می شوند: اسپری مو، مواد نرم کنندۀ پلاستیک، روکش چوب، صابون های خوش رایحه، لاک ناخن، محصولات آرایشی بهداشتی، بسیاری از اسباب بازی های پلاستیکی نرم.
این ترکیبات شیمیایی موجب اختلال در کارکرد غدد درون ریز می شوند و در نتیجه، رشد و کارکرد همۀ سیستم های بدن، از جمله سیستم عصبی، را مختل می کنند. باید تلاش کنید تا کودکان را از این مواد شیمیایی دور نگه دارید تا دچار آسم و سایر بیماری ها نشوند.
برخی شواهد نشان می دهند که بخارهای مواد شوینده و سایر مواد شیمیایی که در منزل استفاده می شوند خطر بروز آسم را در کودکان افزایش می دهند. روشن است که کودک نباید در معرض مواد شیمیایی خطرناک قرار گیرد.

رابطۀ بهداشت و آسم
کودکانی که در معرض مواد آلرژی زای حیوانی یا طبیعی (مثل گیاهان) قرار داشته اند کمتر احتمال دارد که به آسم مبتلا شوند. برخی دانشمندان معتقدند که افزایش روزافزون آلرژی و آسم به این دلیل است که کودکان امروزی نمی توانند آلودگی را تحمل کنند.
در واقع خانواده های امروزی بیش از حد تمیز هستند. این دانشمندان می گویند که پیش از قرن بیستم بیشتر افراد در مزارع زندگی می کردند و کودکان با حیوانات و آلودگی ها تماس نزدیک داشتند. در نتیجه، سیستم ایمنی کودک هنوز رشد نکرده بود خیلی زود با دشمن واقعی (آلودگی) آشنا می شد.
یعنی سیستم ایمنی کودک قرن نوزدهمی از طریق تجربه یاد می گرفت که گردۀ گل یا پشم گربه بی خطر است. سیستم ایمنی کودک می آموخت که هنگام روبه رو شدن با چیزهای جدید، واکنش آلرژیک نشان ندهد. سیستم ایمنی کودک امروزی از این تجربه ها محروم است و در نتیجه، کودکان امروزی بیشتر در خطر آلرژی و اسم قرار دارند.
علاوه بر این، کودکان امروزی آنتی بیوتیک های زیادی مصرف می کنند که به تدریج ممکن است در سیستم ایمنی بدن اختلال ایجاد کند.

نکتۀ مهم
تغذیه کودک با شیر مادر مزایای بسیاری دارد. تغذیه با شیر مادر از ابتلا به آسم پیشگیری می کند. پژوهش که نتایج آن در مجلۀ مرکز ملی سلامت به چاپ رسید نشان داد کودکان ۳ تا ۵ ساله ای که با شیر مادر تغذیه شده بودند ۵۹ درصد کمتر از سایر کودکان به اسم مبتلا شدند.
کودکانی که با شیر مادر تغذیه شده بودند حتی هنگامی که در معرض دود سیگار قرار گرفته بودند کمتر به آسم مبتلا شدند. منظور این نیست که می توان جلوی کودک سیگار کشید.

کورتیکواستروئیدها برای مغز مفید نیستند
رایج ترین روش برای درمان آسمِ کودکان استفاده از داروهای کورتیکواستروئید است. کورتیکواستروئیدها استنشاقی هستند یا به صورت قرص مصرف می شوند. این داروها بسیار قوی اند و آثار جانبی مخربی دارند. به ویژه کورتیکواستروئیدهای استنشاقی در عامل رشد عصبی تاثیر منفی می گذارند.
پژوهشگران دریافته اند کسانی که آسم دارند و از کورتیکواستروئیدهای استنشاقی استفاده می کنند نسبت به بیمارانی که از این داروها استفاده نمی کنند عامل رشد کمتری در مغزشان وجود دارد.
استفادۀ دراز مدت از کورتیکواستروئیدهای استنشاقی ممکن است به هیپوکامپ (مرکز حافظه) آسیب بزند و موجب بیماری های جسمی مختلف شود، از جمله اختلال در قند خون و نازک شدن استخوان ها.
بهترین راه برای جبران کاهش عامل رشد عصبی که بر اثر استفاده از استروئیدها ایجاد می شود این است که کودک هر روز مکمل DHA مصرف کند. به دلیل این که DHA خاصیت ضد التهابی دارد به همۀ کودکان حتی آنهایی که استروئید مصرف نمی کنند توصیه می کنیم مکمل DHA مصرف کنند.
- کودکان ۶ ماهه تا ۲ ساله باید روزانه ۲۰۰ میلی گرم DHA مصرف کنند.
- کودکان 2 تا 5 ساله باید روزانه 400 میلی گرم DHA مصرف کنند.

داروی مناسب
داروی montelukast (singulair) بهتر از استروئیدها است. این داروی جدید برای کودکان ۲ تا ۵ ساله بی خطر است. کودک باید هر شب یک قرص جویدنی ۱ میلی گرمی مصرف کند. داروی singulair در درمان آسم و به خصوص آسم ناشی از ورش بسیار مؤثر است.
والدین باید به کودک کمک کنند تا بتوانند آسم خود را کنترل کند. باید کودک را از عواملی که موجب شروع آسم می شوند دور نگه دارید. استرس کودک را کاهش دهید.
عوامل اصلی استرس در کودکان عبارتند از: برنامه های تلویزیونی نامناسب، ارتباط با کودکان پرخاشگر، دعواهای خانوادگی.