رفتارهای نامناسب کودکان، وقفه‌ های تربیتی چیست؟

شما هم احتمالاً چیزهای زیادی در مورد اینکه وقفه‌های تربیتی چه تأثیر خوبی در مهار رفتارهای نامطلوب کودکان دارد شنیده‌اید، اما محروم کردن فرزند سرکشتان از یک فعالیت و مدت کوتاهی گوشه‌نشینی همیشه تأثیر ندارد. از طرفی نیز نباید از وقفه زیاد استفاده کرد و برای رفع هر مشکل و اصلاح هر رفتاری در کودک از وقفه استفاده کرد، چون وقفه فقط زمان مشخص خودش را دارد. اما آیا کاری هست که بتوانید برای افزایش اثرگذاری وقفه‌ها انجام دهید؟ یا وقتی وقفه‌ها تأثیری ندارد چه باید کرد؟ در این مطلب می‌توانید با برخی از مشکلات رایجی که والدین با آن مواجه می‌شوند و برخی نکات برای تأثیرگذاری بهتر وقفه‌های تربیتی کودکان ۱۲ تا ۲۴ ماهه آشنا شوید.

کودک وقفه‌ها را جدی نمی‌گیرد
اگر کودکتان گیج و سردرگم شما را نگاه می‌کند، یا نگاهی حاکی از تحقیر وقفه به شما می‌ اندازد یا به هر شکل نشان می‌دهد که اهمیتی به اعلام وقفه نمی‌دهد، ممکن است چند توضیح متفاوت برای آن وجود داشته باشد که لازم است آنها را بدانید:
سن کودک را در نظر بگیرید
سرعت‌ رشد کودکان متفاوت از یکدیگر است. چیزی که برای بچهٔ دبستانی خواهر شما تأثیر داشته، ممکن است فهمش برای کودک دو سالهٔ شما سخت باشد. بچه‌های خیلی کوچک کنترل زیادی روی امیال و هیجانات خود ندارند و معمولاً باید بارها و بارها کاری را که از آنها انتظار می‌رود گوشزد کرد تا بالاخره آن را بفهمند. بنابراین، وقتی در حال ارزیابی این موضوع هستید که آیا اعلام وقفه برای شما موفق بوده یا خیر، در نظر بگیرید که آیا فرزندتان به اندازه‌ای بزرگ شده که بفهمد چه کاری از او می‌خواهید یا هنوز خیلی کوچک است.
آرامش و متانت خود را حفظ کنید
نحوهٔ رفتار شما قبل از وقفه، در طول آن و بعد از اتمام آن، می‌تواند به همان اندازهٔ شیوهٔ رفتار کودکتان اهمیت داشته باشد. ناراحت شدن و صحبت کردن بیش از حد شایع‌ترین اشتباهاتی هستند که والدین زمان وقفه دادن انجام می‌دهند. پس به خلاصه‌ترین شکل به فرزندتان بگویید که چه کار اشتباهی انجام داده است و خودتان در حینی که وقفه را عملی می‌کنید آرام بمانید.
ثبات کلید موفقیت است
نباید امروز برای یک رفتار کودک وقفه اعلام کنید، اما چون فردا خودتان سرحال‌ترید برای رفتار مشابهی این کار را نکنید. اگر فرزندتان اعتنایی به شما نمی‌کند، همیشه اخطار خود را عملی کنید. یک اخطار کافی است، چون اخطار زیاد نتیجه را به قمار و میدان جنگ و کشمکش نادرست تبدیل می‌کند.
بلافاصله عمل کنید
مهم است که وقفه را همان موقع اعلام و عملی کنید. نیم ساعت دیگر یا حتی پنج دقیقهٔ بعد یا تا زمانی که فرصت بهتری باشد، صبر نکنید. اگر در جای عمومی هستید، وقفه را درست همان جایی که در آن هستید اعمال کنید. اگر در جایی مثل یک فروشگاه، کودکتان از کنترل خارج شده، ممکن است لازم باشد او را به خودروی خود یا بیرون ببرید. اگر منتظر بمانید تا به خانه برسید، ارتباط بین وقفه و رفتاری که باعث آن شده است، از دست می‌رود و کودک متوجه چیزی نخواهد شد.

کودک یک‌جا نمی‌ماند
برای بیشتر بچه‌ها سخت است که بیش از چند دقیقه بی‌حرکت بمانند. فکر نکنید که مجبورید قاعدهٔ استاندارد یک دقیقه به ازای هر سال از سن کودک را حتماً دنبال کنید. به محض اینکه کودکتان آرام شود، وقفه به هدف خود رسیده و جواب داده است. بد نیست اگر نکات زیر را در نظر بگیرید:
به کودک کمک کنید
اگر فرزندتان از رفتن به محل وقفه و ماندن در آنجا امتناع می‌کند، به کمک شما نیاز دارد. خودتان او را به محل انتخابی ببرید و به آرامی او را هدایت کنید که بنشیند. اگر بلند شد، با ملایمت دوباره او را بنشانید. اما اجازه ندهید که بلند شدن کودک از محل تبدیل به یک بازی شود. اگر کودکتان برای بار سوم بلند شد، خودتان با او بنشینید و به اندازهٔ طول مدت یک وقفه، او را با آرامش در کنار خود نگه دارید. غیر از گفتن «من تو رو اینجا نگه داشتم، چون به یک وقفه نیاز داری» صحبت دیگری با او نکنید.
تداوم بجا را فراموش نکنید
وقفه‌ها را با آرامش و بدون سرزنش انجام دهید. ممکن است چند بار طول بکشد تا فرزندتان بالاخره تصمیم بگیرد که ترجیح می‌دهد خودش با شما همکاری کند تا اینکه بی‌حرکت نگه داشته شود و نیازی به گفتن نیست که هرگز نباید کودک خود را کشان‌کشان یا به زور به محل وقفه ببرید.
پیامد خاصی را در نظر بگیرید
اگر نمی‌توانید فرزندتان را بدون کشمکش در محل وقفه نگه دارید، به او بفهمانید که پیامد خاصی برای خروج زودهنگام از محل وقفه وجود دارد. این روش بهتر از همه برای بچه‌های کمی بزرگ‌تر از نوپا جواب می‌دهد و پیامد مورد نظر می‌تواند این باشد که او نمی‌تواند برنامهٔ تلویزیونی مورد علاقه‌اش را تماشا کند یا تا پایان روز دیگر نمی‌تواند با اسباب‌بازی مورد علاقه‌اش بازی کند.

کودک در طول وقفه سرپیچی می‌کند
اگر فرزند شما طی وقفه‌ها خیلی سرپیچی کند، برخی از نکاتی که می‌تواند در این مورد به شما کمک کنند شامل موارد زیر است:
محل مناسبی را برای وقفه انتخاب کنید
هدف وقفه این است که فرزندتان را از کاری که تحریکش می‌کند جدا کنید، نه اینکه توجه خود را از او دریغ کنید. اگرچه اتاق خواب کودک محل انتخابی معمول توسط والدین برای وقفه‌هاست، اما اتاق خواب ممکن است بهترین مکان برای تشویق کودک به گذراندن «زمانی آرام» برای وقفه نباشد.
اول، احتمالاً این محل خارج از دید شما و احتمالاً خارج از صدارس شماست. کودک ممکن است در اتاقش اسباب‌بازی‌ها، کتاب‌ها یا سرگرمی‌های جذاب دیگری را پیدا کند که این می‌تواند هدف تکنیک وقفه را تضعیف کند. همچنین، یک کودک خردسال ممکن است هنوز در حال یادگیری به خواب رفتن به تنهایی باشد و در این صورت اتاق خوابش باید پناهگاهی برای او باشد و نه محلی برای تأدیب و تربیت یا رسیدن به این نتیجه‌گیری و پیغام اشتباه که اتاق خوابش جایی برای تنبیه اوست. پس به جای اتاق فرزندتان، یک صندلی، یک گوشه یا مکان امن دیگری انتخاب کنید که نزدیک به شما باشد و از چیزهایی که حواسش را پرت می‌کند دور باشد و در صورت لزوم هم در کنارش بنشینید و پیش او بمانید.
قبل از شروع تنش و ناآرامی مداخله کنید
دیدن نمایش پرسوز و گدازی از اشک و آه کودک ناراحت‌کننده است اما این نمایش هم به معنای آن نیست که وقفه اثری ندارد. شروع وقفه یا خارج کردن کودک از آن موقعیت قبل از طغیان و تحریک شدید می‌تواند در جلوگیری از وضعیت بحرانی مفید باشد. اگر این امکان وجود نداشته باشد، سعی کنید گریه و زاری‌اش را نادیده بگیرید، چون بیشتر بچه‌ها در نهایت آرام می‌شوند.
حتی اگر کودکتان آرام نشد، مسئلهٔ کلیدی این است که آیا پس از گذشت وقفه به رفتار اشتباهش ادامه می‌دهد یا خیر. اگر رفتار و خلق خود را بهتر کند، شما منظور خود را به او فهمانده‌اید و وقفه بی‌اثر نبوده است.

وقفه‌ها اثر خود را از دست می‌دهد
وقفه زمان خودش را دارد و نباید در انجام آن زیاده‌روی کرد، چون این کار می‌تواند رشد و احساس واقعی کودک را سرکوب کند. پس به موارد مهم زیر دقت کنید:
اولویت‌بندی کنید
یک کودک دائماً در حال کشف و کاوش محیطش است و جهان برای او یک آزمایش بزرگ است. می‌خواهد کشف کند که چیزها چه هستند، چگونه کار می‌کنند و او چه کارهایی را می‌تواند و نمی‌تواند انجام دهد. البته، در طول مسیر کارهای زیادی را انجام خواهد داد که شما ترجیح می‌دادید انجام ندهد. از کوتاه کردن موهای خود گرفته تا کندن همهٔ گلبرگ‌های گل‌های باغچه. اما شما نمی‌توانید برای اصلاح هر رفتار آزاردهنده‌ای روی تکنیک وقفه تکیه کنید، چون وقفه‌ها اگر خیلی زیاد استفاده شود، تأثیرگذاری خود را از دست می‌دهد و ممکن است کنجکاوی طبیعی کودک را سرکوب کند. وقفه‌ها را برای زمانی که فرزندتان عمداً نافرمانی می‌کند، پرخاشگر است یا رفتار خشونت‌آمیز دارد، نگه دارید.
به دنبال الگوهای رفتاری باشید
اگر فرزندتان به طور منظم برای یک نوع رفتار نامطلوب به وقفه فرستاده می‌شود، ببینید آیا می‌توانید دلیل آن را بیابید. اگر او خواهرش را می‌زند، شاید حسادت می‌کند و تنها به کمی نوازش و اطمینان خاطر اضافی از سوی شما در زمانی که حالت تهاجمی ندارد نیاز دارد. اگر طغیان عصبی او به یک وقفه منجر می‌شود، راه‌های مثبتی برای فرونشاندن خشمش به او یاد بدهید. مثلاً شاید بتواند تا وقتی آرام‌تر می‌شود، در بیرون از خانه بدود یا یک نفس عمیق بکشد و بعد نفسش را بیرون دهد تا خشمش را آزاد کند.
ارزیابی مجددی انجام دهید
بعضی از والدین می‌گویند که به نظر می‌رسد فرزندشان وقفه را دوست دارد. اگر این‌طور است، از خود بپرسید آیا این روزها آن‌قدر سرتان شلوغ است که تنها زمانی که کودکتان توجه کامل و انحصاری شما را دارد، وقتی است که کار بدی انجام داده و شما او را به محل وقفه می‌فرستید؟ اگر چنین است در رفتار خود تجدیدنظر کنید و مطمئن شوید که از «وقفهٔ مثبت» که شامل تشویق، بغل و بوسیدن کودک در زمان‌های دیگری است که کار بدی انجام نداده هم استفاده می‌کنید، تا کم‌کم عادت اشتباهی را که به وجود آمده است برطرف کنید.