عکس رنگی رحم، همه آنچه باید بدانید

عکس رنگی رحم یا هیستروسالپنگوگرافی نوعی روش تصویر برداری یا رادیوگرافی برای مشاهده رحم و لوله ها است که به وسیله نوعی اشعه ایکس به نام فلوروسکوپی و یک ماده حاجب حاوی ید انجام می شود. فلوروسکوپی تکنیکی است که به کمک آن می توان اعضای داخلی بدن را در حال حرکت مشاهده کرد. در حین انجام رادیوگرافی، رحم و لوله ها با نوعی ماده حاجب محلول در آب پر می شوند که مشاهده و معاینه دقیق رحم و لوله های رحم را ممکن می کند؛ به این ترتیب رادیولوژیست می تواند با فلوروسکوپی، رحم و لوله ها را ببیند و آناتومی و عملکرد آن ها را ارزیابی کند. در این مقاله ما درباره عکس رنگی رحم و درد بعد از عکس رنگی رحم صحبت می کنیم.

موارد استفاده از عکس رنگی رحم
عکس رنگی رحم در درجه اول برای خانم هایی که در حامله شدن دچار مشکل شده اند به کار می رود. رادیولوژیست به کمک این عکس می تواند شکل و ساختار رحم، باز بودن لوله ها و بافت های اِسکار داخل رحم و حفره شکم را مورد بررسی قرار دهد. مورد استفاده دیگر این عکس تعیین علت سقط های مکرر است. سقط های مکرر معمولا ناشی از اختلالات رحمی مادرزادی یا اکتسابی هستند که عکس رنگی رحم به تشخیص علت و تعیین بهترین درمان برای این اختلالات کمک می کند. از جمله این اختلالات می توان به چسبندگی رحم، تومور های رحمی و فیبروم رحمی اشاره کرد.

بهترین زمان برای گرفتن عکس رنگی رحم
بهترین زمان برای گرفتن عکس رنگی رحم یک هفته پس از پریود و البته قبل از تخمک گذاری است. به این ترتیب می توان مطمئن بود که فرد حامله نیست. علاوه بر احتمال حاملگی که در فاز لوتئال (۲ هفته آخر چرخه قاعدگی) وجود دارد، احتمال وجود اختلالات کاذب هم در این زمان به علت افزایش ضخامت رحم وجود دارد. به همین علت انجام هیستروسالپنگوگرافی در دو هفته آخر سیکل قاعدگی توصیه نمی شود.

آمادگی برای گرفتن عکس رنگی رحم
در مواردی که التهاب یا عفونت فعالی وجود دارد، نباید هیستروسالپنگوگرافی انجام شود؛ چرا که احتمال تشدید عفونت پس از گرفتن عکس رنگی رحم دارد. پس در صورتی که عفونت مزمن لگن دارید و یا دچار بیماری های منتقله از راه جنسی هستید که هنوز درمان نشده اند، این موضوع را حتما با پزشک خود در میان بگذارید.
شب قبل از انجام گرافی، باید مسهل بخورید تا کاملا روده ها خالی شوند و در نتیجه رحم و ساختارهای مجاور آن به خوبی در عکس قابل رویت باشند.
قبل از انجام گرافی، احتمالا دارویی آرام بخش به شما می دهند تا اضطراب و نگرانی شما را کم کند. بعضی از پزشکان ترجیح می هند قبل یا بعد از انجام کار به بیمار آنتی بیوتیک بدهند تا از هر گونه عفونتی پیش گیری شود.
حتما تمام داروهایی که مصرف می کنید را به پزشکتان بگویید. هم چنین اگر به ماده خاصی به خصوص مواد حاجب ید دار آلرژی دارید، به پزشک اطلاع دهید.
قبل از انجام گرافی باید تمام وسایل فلزی خود را اعم از عینک و زیورآلات کنار بگذارید تا با اشعه ایکس تداخلی ایجاد نکند.
و نکته آخر که بسیار مهم است این مورد است که اگر احتمال میدهید حامله باشید، حتما مراقب باشید و پزشک را مطلع کنید. چرا که این تصویر برداری جنین را در معرض اشعه قرار می دهد که می تواند خطرات زیادی برای جنین در بر داشته باشد.

روش گرفتن عکس رنگی رحم
هیستروسالپنگوگرافی اغلب به صورت سرپایی انجام می شود و نیازی به بستری شدن ندارد. روند انجام کار تقریبا شبیه معاینه زنان است؛ به این صورت که فرد روی تخت معاینه مخصوص به پشت می خوابد، پا ها را به طرفین و بالا برده و زانو ها را خم می کند. به این طرز قرار گیری اصطلاحا وضعیت لیتوتومی گفته می شود. سپس اسپکولوم داخل واژن قرار می گیرد و سرویکس یا دهانه رحم پاکسازی می شود و کاتتر داخل سرویکس می رود. پس از جاسازی کاتتر، اسپکولوم خارج می شود و بیمار تحت دوربین فلوروسکوپی قرار می گیرد. ماده حاجب از طریق کاتتر کم کم رحم، لوله های فالوپ و محفظه شکم را پر می کند و عکس های رنگی گرفته می شود.
اگر طی انجام گرافی اختلالات خاصی مشاهده شد، رادیولوژیست از بیمار می خواهد که 30 دقیقه استراحت کند و سپس یک عکس تاخیری هم گرفته می شود. این عکس اطلاعاتی به ما می دهد که عکس رنگی حاوی آن نیست.
در موارد نادری لازم است که روز بعد هم عکسی گرفته شود تا از عدم وجود اِسکار اطراف تخمدان ها اطمینان حاصل شود.
پروسه انجام این گرافی معمولا حدود 30 دقیقه به طول می انجامد.

تفسیر عکس رنگی رحم چگونه انجام می شود؟
رادیولوژیست نتایج تفسیر عکس را به شکل گزارش برای پزشک شما می نویسد و یا خود پزشک با دیدن عکس ها آن را تفسیر می کند.
نکته مهمی که باید در عکس طبیعی باشد این است که انتظار داریم تمامی رحم و لوله های فالوپ کاملا از ماده حاجب پر شده باشند و در عکس دیده شوند. در صورتی که مقداری از این مسیر در عکس دیده نشود، به این معنی است که انسدادی در راه ماده حاجب وجود داشته و منجر به این شده که ماده حاجب به آن قسمت نرسد. لذا نیازمند بررسی های بیشتر است.

فواید عکس رنگی رحم
-هیستروسالپنگوگرافی نسبتا آسان بوده و عوارض زیادی ندارد.
-هیستروسالپنگوگرافی در زمان کوتاهی انجام می شود و اطلاعاتی ارزشمندی راجع به اختلالات متنوعی که منجر به نازایی یا سقط جنین می شوند، در اختیار ما قرار می دهد.
-گاهی اوقات هیستروسالپنگوگرافی منجر به باز شدن انسداد لوله های فالوپ می شود و پس از آن فرد میتواند حامله شود.
پس از انجام کار هیچ اشعه ای داخل بدن فرد نمی ماند.
اشعه ایکس در حد انجام این گرافی آن قدر زیاد نیست که عوارض چندانی داشته باشد.

عوارض عکس رنگی رحم
همیشه قبل از انجام هر پروسه ای، پزشک منافع و مضرات آن را می سنجد و در صورتی که منافع آن بیش از عوارضش باشد، آن کار را انجام می دهد.
انجام هر گونه گرافی پزشکی اعم از رادیوگرافی ساده، سی تی اسکن یا ام ار ای و غیره، بیمار را در معرض اشعه قرار می دهد و میزان زیاد اشعه می تواند با افزایش ریسک ابتلا به سرطان همراه باشد؛ اما این ریسک با انجام یک یا چند گرافی آن قدر زیاد و قابل توجه نیست که نگران کننده باشد.
ممکن است فرد به ماده حاجب حاوی ید که در گرفتن عکس به کار می رود، حساسیت نشان دهد.
مورد دیگر این است که در صورت وجود عفونت قبلی، انجام این گرافی رنگی می تواند منجر به تشدید عفونت شود؛ لذا آگاه کردن پزشک قبل از انجام آن بسیار مهم است.
عارضه دیگر مربوط به بارداری است. با توجه به این که عکس رنگی رحم دقیقا در محل رشد جنین اتفاق می افتد و اینکه در پروسه انجام آن ماده حاجب به کار برده می شود، دوز اشعه ای که به جنین میرسد، می تواند خطر آفرین باشد. به همین علت تاکید داریم در صورت احتمال بارداری موضوع را با پزشک در میان بگذارید.
در حین انجام گرافی و ورود کاتتر و تزریق ماده حاجب ممکن است مقداری احساس ناراحتی یا دل درد داشته باشید؛ اما این موضوع زیاد طول نمی کشد و برطرف خواهد شد.
هم چنین بعضی ها پس از گرفتن عکس دچار لکه بینی می شوند. این موضوع هم کاملا طبیعی است و جای نگرانی ندارد.

در چه صورت پس از انجام عکس رنگی رحم باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر پس از هیستروسالپنگوگرافی دچار هر کدام از علائم زیر شدید، بهتر است به پزشک مراجعه کنید:
-ترشح زیاد واژن با بوی بد واژن
-غش کردن و از حال رفتن
-درد یا کرامپ شدید در شکم
-استفراغ
-خونریزی شدید واژینال
-تب

محدودیت های عکس رنگی رحم
به وسیله هیستروسالپنگوگرافی تنها قادر به دیدن داخل رحم و لوله های فالوپ هستیم. اختلالات موجود در تخمدان ها، دیواره رحم و سایر ساختار های لگن با روش های دیگری نظیر سونوگرافی یا ام ار ای ارزیابی می شوند.

نکته نهایی راجع به عکس رنگی رحم
عکس رنگی رحم نوعی گرافی با ماده حاجب است که ساختار رحم و لوله ها را به ما نشان می دهد؛ اما اختلالات تخمدان ها و دیواره رحم با این عکس قابل ارزیابی نیست. هیستروسالپنگوگرافی یکی از قدم های اولیه برای تشخیص علت نازایی و سقط جنین است. هم چنین برای تشخیص موارد دیگری هم چون تومور، پولیپ رحم و چسبندگی ها هم کمک کننده است. بهترین زمان انجام آن هفته اول پس از پریود است. در صورتی که احتمال حاملگی وجود دارد نباید عکس رنگی رحم گرفته شود؛ چرا که ممکن است به جنین آسیب برساند. احتمال ایجاد عفونت یا تشدید عفونت در افرادی که عفونت قبلی داشتند وجود دارد. اما در کل عوارض آن زیاد نبوده و در مقابل اطلاعات مفید و ارزشمندی که به ما می دهد قابل چشم پوشی است.