تولید شیر مادر، مهم ترین دلایل کاهش آن

یکی از رایج ترین سوالات مادران در طی دوران شیردهی مربوط به کافی بودن شیرشان برای سیر کردن نوزاد است. اگر نوزاد شما پس از یک ساعت و یا کمتر از شیر خوردن، دوباره گریه می کند و گرسنه است، اگر پس از هفته ی اول کمتر از ۶ بار در روز ادرار می کند و اگر بر طبق نمودار رشد خود، وزن گیری مناسبی ندارد، احتمالاً شیر شما برای او کافی نیست. در این جا مهم ترین دلایل مربوط به کاهش تولید شیر در بدن مادر آورده شده است.

کمبود بافت غده ای در پستان ها
در برخی از بانوان بافت غددی پستان به خوبی تکامل پیدا نمی کند. به این ترتیب در دوران شیردهی نیز به میزان کافی شیر در پستان های آنها تولید نخواهد شد. در دوران بارداری غدد و مجاری شیری تقسیم شده و رشد می کنند تا برای دوران شیردهی آماده شوند. در برخی از افراد این رشد و تکامل به خوبی انجام نمی شود و درنهایت منجر به کمبود شیر در دوران شیردهی خواهد شد. اما حتی در این شرایط نیز نباید مادر شیردهی به نوزاد خود را متوقف کند. بلکه باید همزمان با شیر خشک، تغذیه ی نوزاد با شیر خود را نیز ادامه دهد. زیرا شیر مادر فواید بی نظیری از جمله تقویت سیستم ایمنی بدن نوزاد دارد که نمی توان آن را نادیده گرفت.

مشکلات هورمونی و یا مشکلات غدد درون ریز
برخی از بیماری ها مانند سندروم تخمدان پلی کیستیک، مشکلات تیروئیدی، دیابت، فشار خون بالا و مشکلات مربوط به غدد هیپوفیز سبب اختلال در تعادلات هورمونی بدن می شوند که یکی از عوارض آن عدم تولید شیر کافی در بدن مادر است. زیرا تعیین و تنظیم میزان تولید شیر در بدن مادر وابسته به سیگنال های هورمونی است.
با مراجعه به پزشک و پس از انجام آزمایشات و درمان های لازم، این مشکلات قابل کنترل و درمان می باشند. و پس از درمان آن ها می توان میزان تولید شیر را به حد مطلوب رساند.

انجام جراحی بر روی بافت پستان
انجام اقدامات جراحی بر روی بافت پستان به هر دلیلی می تواند به غدد و مجاری شیری آسیب بزند. این جراحی ها ممکن است به علل پزشکی و یا زیبایی انجام شده باشد. حتی پیرسینگ نوک پستان نیز سبب آسیب به مجاری شیری شده و مانع از جریان مناسب شیر به سمت دهان نوزاد می شود. این که هر جراحی به چه میزان تولید و جریان شیر را با اختلال روبرو می کند، به وسعت جراحی و میزان آسیب بافت ها بستگی دارد.

مصرف دارو های ضد بارداری
داروهای ضد بارداری از نوع قرص، آمپول و ... به دلیل هورمون هایی که به بدن وارد می کنند، ممکن است که روند تولید شیر را با اختلال مواجه کند. به همین دلیل اگر پس از زایمان تصمیم دارید که به روش هورمونی از بارداری مجدد جلوگیری کنید، در شش ماه اول که نوزادتان تغذیه ی انحصاری با شیر مادر دارد، باید فقط از قرص های ضد بارداری مخصوص دوران شیردهی استفاده کنید. پس از شش ماهگی تا دوسالگی نوزادتان نیز بهتر است که برای جلوگیری از کم شدن شیر، روش دیگری را در دستور کار قرار دهید.

تحت درمان با دارو و درمان های بخصوص بودن
خوردن برخی دارو ها مانند، مترژن و بروموکریپتین، مریم گلی و ... تولید شیر را کم می کند. اگر در دوران شیردهی به هر علتی به پزشک مراجعه می کنید، قبل از تجویز دارو و اقدامات درمانی، حتماً پزشک را در جریان مسأله ی شیردهی خود قرار دهید.

مشکلات مربوط به مکیدن نوزاد
یکی از مهم ترین عواملی که سبب ادامه ی روند تولید شیر در بدن مادر می شود، سیگنال هایی است که در اثر مکیدن درست و موثر نوزاد، از نوک و هاله ی پستان به مغز مادر مخابره می شود. لازمه ی مکیدن موثر نوزاد، سلامت آناتومی و عملکرد اجزای دهان، کام و سایر بخش های مربوط به عمل مکیدن و بلع می باشد تا نوزاد بتواند به درستی نوک پستان را بین زبان و سقف دهان خود فشرده و شروع به مکیدن کند. اگر احساس می کنید که نوزادتان به درستی این کار را انجام نمی دهد، او را نزد پزشک ببرید تا دهانش را به طور کامل معاینه کند. برخی از مشکلات آناتومیکی مانند، زبان بسته (اتصال زبان به کف دهان توسط یک غشای نازک) مانع از انجام عمل مکیدن موثر می شود.

شیر ندادن در هنگام شب
برخی از مادرن به علل مختلفی مانند دشواری شیردهی شبانه و یا تلاش برای جلوگیری از بیداری های شبانه نوزاد و طولانی تر شدن مدت زمان خواب او، از شیردهی در هنگام شب امتناع می کنند. به این ترتیب در هنگام شب پستان ها مملوء از شیر شده و در صورت تخلیه نشدن آنها بدن مادر اینگونه تشخیص می دهد که نیازی به تولید این مقدار شیر نیست و به صورت خودکار میزان تولید شیر را کم خواهد کرد، درنتیجه در طی روز نیز مادر شیر کافی برای سیر کردن نوزاد خود نخواهد داشت. تکرار این نکته ضرورت دارد که شیردهی بیشتر منجر به تولید بیشتر آن می شود.

مشکلات مربوط به زایمان و زردی نوزاد
برخی از مسائل مربوط به زمان زایمان مانند بی حسی اپی دورال، سبب کاهش توانایی مادر در شیردهی در ساعات اولیه و بی حالی نوزاد و نداشتن قدرت کافی برای مکیدن موثر می شود.
در صورتی که نوزاد در اثر ابتلا به زردی و یا هر عارضه ی دیگری در بیمارستان بستری شود و مادر نتواند در بیمارستان بماند و در فواصل منظم به او شیر دهد، در همان روزهای ابتدایی شیر تولید شده، تخلیه نمی شود و به مرور تولید آن کاهش می یابد.
اگر نوزادتان به هر علتی مدت زمان طولانی را خواب است و وزن گیری مناسبی دارد، برای جلوگیری از کاهش تولید شیر، حتما پستان های خود را پس از پر شدن، تخلیه کنید.

تغذیه ی کمکی با شیر خشک
خصوصاً در هفته های اول، اگر برای سیر کردن نوزادتان از شیر خشک استفاده کنید، نوزاد سیر شده و دفعات کمتری طلب شیر می کند در نتیجه تولید شیر متناسب با تقاضای کمتر نوزاد، کم خواهد شد.

در صورت کمبود شیر چه باید کرد؟
- در صورتی که شیر کافی برای سیر کردن نوزاد خود ندارید، در ابتدا به روش های خانگی و کمک داروهای گیاهی سعی کنید که میزان تولید شیر را افزایش دهید.
- دفعات شیردهی و تا حد امکان مدت زمان آن را افزایش دهید.
- در صورت نیاز می توانید از قطره ها و مکمل های شیر افزا استفاده کنید.
- تحت هیچ شرایطی شیردهی را قطع نکنید، درصورتی که به هیچ روشی میزان تولید شیر افزایش نیافت، از شیر خشک به صورت کمکی استفاده کنید اما باز هم الویت اولتان شیر مادر باشد. پس از شش ماهگی با شروع تغذیه ی کمکی و سیر شدن نوزاد با غذاهای جامد، شاید همین میزان شیر نیز برای او کافی باشد.