بررسی علل ناباروری، چند نکته مهم

باروری یکی از مهمترین اتفاقات زندگی مشترک برای هر زوج است و داشتن فرزند بر استحکام خانواده ‌اضافه می‌کند. توجه به زمان فرزندآوری یکی از نکات مهم در باروری سالم است. سن مادر یکی از مهمترین عوامل باروری سالم بوده و با افزایش سن علاوه بر کاهش شانس باروری موفق، احتمال مشکلات سلامت مادر و جنین و مشکلات دوران بارداری و هنگام زایمان افزایش خواهد یافت. متاسفانه تأخیر در فرزندآوری در ١٠ تا ٢٠‌سال گذشته افزایش یافته و این مسأله با افزایش خطر ناباروری، عوارض حاملگی و عوارض جنینی همراه است. هرچند امروزه استفاده از روش‌های کمک‌باروری می‌تواند به بسیاری از زوجین برای فرزنددار شدن کمک کند، ولی هنوز هم بسیاری از زنان از میزان موفقیت و محدودیت‌های روش‌های کمک‌باروری و افزایش خطرات ناشی از تأخیر در فرزندآوری آگاهی ندارند.

بررسی علل ناباروری
ناباروری مشکل زن و شوهر است و لازم است که هر دو با هم بررسی شوند. برای بررسی و تعیین علل ناباروری نیاز به انجام آزمایش‌های خاصی است.

باروری و افزایش سن در زنان
میزان باروری زنان با سن ارتباط نزدیک دارد و معمولا قدرت باروری با افزایش سن کاهش می‌یابد.
گفتنی است که سن مناسب بارداری ١٨تا ٣٥ سالگی است. بارداری زنان به دلایل مختلف ممکن است تا ٣٠ و حتی ٤٠سالگی به تأخیر بیفتد. این رخداد یکی از دلایل افزایش شیوع ناباروری در سال‌های گذشته است. تخمدان‌های هر دختر پیش از تولد حدود ٧‌میلیون تخمک دارد. در زمان تولد این تعداد به ٢ تا یک‌میلیون کاهش می‌یابد. تعداد تخمک‌ها تا دوران بلوغ به ٤٠٠- ٣٠٠‌هزار عدد می‌رسد. از آن پس هرماه تعدادی از تخمک‌ها شروع به رشد می‌کنند ولی معمولا فقط یکی از آنها آزاد می‌شود. میزان از دست رفتن تخمک‌ها در برخی از زنان ممکن است بیش از دیگران باشد و باعث کاهش بیشتر ذخیره تخمدانی شود. آزمایش هورمونی خون در روزهای ٢ تا ٤ دوره قاعدگی به پیش‌بینی ذخیره تخمدانی کمک می‌کند.

باروری و افزایش سن در مردان
شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد با افزایش سن مردان، از حجم مایع منی و همچنین کیفیت اسپرم از نظر حرکت و شکل طبیعی و قدرت باروری کاسته می‌شود. به نحوی که زمان مورد نیاز برای بارداری همسر در مردان بالای ٤٥‌سال ٥ برابر مردان ٢٥ ساله است. همچنین افزایش سن مردان با افزایش مشکلات کروموزومی اسپرم همراه بوده و شانس ابتلا به برخی بیماری‌های شدید روانی (مانند اسکیزوفرنی) و اوتیسم را در فرزندان بیشتر می‌کند. همچنین مطالعات نشان داده است که احتمال مشکلات قلبی، ناهنجاری‌های اندام و باز بودن انتهای سیستم عصبی در فرزندان این مردان افزایش می‌یابد.

سیگار کشیدن
سیگار اثر منفی زیادی بر سلامت باروری دارد. مدت زمان لازم برای باردارشدن یک زن سیگاری دو برابر یک زن غیرسیگاری است. سیگار احتمال سقط خودبه‌خودی و دیگر عوارض بارداری ازجمله زایمان زودرس، تأخیر رشد داخل رحمی جنین، مشکلات سلامت شیرخواران و سندرم مرگ ناگهانی شیرخوار را افزایش می‌دهد. سیگار کشیدن مردان و زنان (هر دو) اثر قابل توجهی روی باردار شدن زن دارد. تأثیر مواد شیمیایی موجود در تنباکو روی باروری شامل موارد زیر است: کاهش اسپرم- کاهش حرکت و کیفیت اسپرم- کاهش تعداد و کیفیت تخمک- کاهش خون‌رسانی به رحم و تخمدان‌ها- افزایش خطر بیماری‌های لوله‌های رحمی و بارداری خارج از رحم- افزایش میزان سقط خودبه‌خودی . همچنین سیگار شانس موفقیت درمان‌های ناباروری را کاهش می‌دهد. این اثرات حتی زمانی که خود بیمار سیگار نمی‌کشد ولی مکررا در معرض دود سیگار قرار دارد (دود دست دوم سیگار) نیز ایجاد می‌شود.

وزن و باروری
وزن بر باروری موثر است. تخمک‌گذاری در خانم‌هایی که وزن خیلی زیاد یا وزن خیلی کم دارند نامنظم بوده و این افراد ممکن است با مشکل عدم تخمک‌گذاری روبه‌رو شوند. ٢,٥ تا ٥ کیلو گرم افزایش وزن در زنانی با وزن خیلی کم و دارای مشکل تخمک‌گذاری ممکن است منجر به تخمک‌گذاری طبیعی شود. چاقی می‌تواند اثر قابل توجهی بر باروری داشته باشد. چاقی باعث سیکل‌های نامنظم قاعدگی، افزایش احتمال ناباروری و افزایش خطر سقط خودبه‌خودی می‌شود. همچنین چاقی افزایش خطر عوارض بارداری شامل افزایش فشار خون، دیابت دوران بارداری، وزن زیاد کودک هنگام تولد و سزارین را در پی خواهد داشت.

توصیه‌ها
با توجه به اهمیت بارداری در زمان مناسب برای خانواده و برای پیشگیری و کاهش مشکلات ناشی از به تأخیر انداختن آن موارد زیر را مد نظر قرار دهید:
١- زنانی که تولد فرزند را به تأخیر می‌اندازند در خطر ناباروری هستند و توان باروری در زنان از ٣٥سالگی به‌طور مشخصی کاهش پیدا می‌کند./٢- در زوج‌هایی که به مدت یک‌سال خواهان فرزند بوده و نزدیکی منظم و بدون استفاده از روش پیشگیری از بارداری داشته‌اند و باردار نشده‌اند، بایستی بررسی از نظر ناباروری صورت گیرد. در زنان بالاتر از ٣٥‌سال این بررسی باید بعد از ٦ ماه صورت گیرد./٣- زوج‌ها باید آگاهی داشته باشند که با افزایش سن مردان، کیفیت نطفه مرد و توان باروری کاهش و خطر اختلالات ژنتیکی افزایش می‌یابد./٤- تاخیر در فرزندآوری با عوارض بارداری و زایمان همراه است و خانواده‌هایی که در سنین بالا اقدام به فرزندآوری می‌کنند باید به این مسائل دقت داشته باشند و از مراقبت‌های لازم برخوردار شوند./٥- هر فردی که در سنین باروری است، باید در زمینه عوارض بارداری ناشی از بالا رفتن سن آگاه باشد تا آگاهانه در زمینه زمان فرزندآوری تصمیم بگیرد./ منبع بخش سن و ناباروری- شیوه زندگی و ناباروری دفتر سلامت جمعیت، خانواده اداره باروری سالم وزارت بهداشت