روش های درمان ناباروری، چرا نباید به تاخیر انداخت؟

اگر بالای ۳۰ سال دارید، بعد از یک سال تلاش بی‌نتیجه برای بچه‌دار شدن باید به پزشک مراجعه کنید. طبق آمارهای جهانی، حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد از جمعیت جهان نابارور هستند. تا سال‌ها قبل که درمان‌های ناباروری پیشرفت نکرده بود، بسیاری از زوجین از پدر و مادر شدن ناامید می‌شدند اما با گسترش دانش بشر، این سد شکسته شد و حالا حدود نیمی از آنها طعم شیرین پدر و مادر بودن را تجربه می‌کنند. در این میان، دکتر محمدرضا صادقی، متخصص جنین‌شناس پژوهشگاه ابن‌سینا معتقد است در بررسی‌هایی که در ایران و از سوی این پژوهشگاه صورت گرفته، میزان شیوع ناباروری در ایران ۱۵ تا ۲۰ درصد و در تهران و البرز به ۲۰ درصد می‌رسد که بخشی از آن به بالاتر رفتن سن ازدواج برمی‌گردد. او در ادامه، به بررسی این موضوع و دسته‌بندی روش‌های درمان ناباروری می‌پردازد.
اندام‌های تولیدمثلی هم مانند دیگر اندام‌های بدن در معرض آسیب هستند و این آسیب‌ها، شامل عوامل محیطی، رفتارهای پرخطر جنسی در جوانان و آلودگی‌ها می‌شود که هر چه سن بالاتر می‌رود، احتمال ناباروری بیشتر شده و سیستم فیزیولوژی بدن هم فعالیت خود را از دست می‌دهد؛ به‌عنوان مثال، در خانم‌ها رسیدن به دوران یائسگی فرآیند تولیدمثل و باروری را دچار مشکل می‌کند.

درمان ارزان‌تر نسبت به منطقه
در تهران حدود ۵۰ مرکز درمان ناباروری وجود دارد. با توجه به حمایت‌هایی که از این درمان‌ها در داخل کشور می‌شود و ارائه خدمات ارزانی که وجود دارد، هزینه درمان در کشور ما در مقایسه با کشورهای اطراف بسیار مقرون به صرفه است.
بسته به علت ناباروری و شرایطی که وجود دارد، در حال حاضر درصد موفقیت بیماران نابارور در مراکز درمانی خوب و با کیفیت حدود 50 درصد است و حداقل باید دو تا سه دوره درمانی طی شود. این در حالی است که درمان معمول به همراه دارو برای زوجی نابارور در مرکز خصوصی ناباروری در یک چرخه درمانی ده میلیون تومان هزینه دربردارد اما در برخی مراکز با توجه به شرایط بیماران که ممکن است به تخمک اهدایی، جنین اهدایی یا به رحم جایگزین نیاز داشته باشد، به هزینه اولیه درمان اضافه می‌شود.

هر درمانی جای خودش را دارد
هیچ‌گاه یک روش درمانی را نمی‌توان برای همه افراد توصیه کنیم. بلکه با در نظر گرفتن مشکلی که هر زوج دارد، هر روشی می‌تواند بهترین درمان برای آنها محسوب شود. از ساده‌ترین روش‌ها، اگر زوجین جوان بوده و مشکلی جدی نداشته باشند، تنها با تحریک دارویی، تخمدان‌های خانم را فعال کرده و با دارو کیفیت و حرکت اسپرم‌ها را در آقا بالا می‌برند و به آنها توصیه می‌شود به‌طور طبیعی برای بچه‌دار شدن تلاش کنند. اما گاهی در مرحله بعد، این زمان طولانی شده و فرصت زیادی هم ندارند، نمونه اسپرم همسر گرفته، شست‌وشو داده و آماده می‌شود و تخمک‌های خانم هم مهیا و اسپرم‌های انتخاب‌شده را به داخل رحم زن تزریق می‌کنند که به آن روش IUI گفته می‌شود.
در مواردی که مشکل جدی‌تر بوده و تعداد اسپرم کم یا وضعیت تخمک نامناسب باشد، از روش لقاح خارج‌رحمی استفاده می‌شود؛ به این معنا که تخمک خانم از بدن خارج شده، اسپرم همسر را هم می‌گیرند و لقاح در داخل دستگاهی که شبیه شرایط رحم مادر طراحی شده، صورت می‌گیرد و جنین به مدت سه تا پنج روز نگهداری و داخل انکوباتورها کشت داده می‌شود و یک یا دو جنین از بین جنین‌هایی که کیفیت رشد عالی دارند، انتخاب و به داخل رحم مادر منتقل می‌شوند. به این روش، روش IVF یا لقاح خارج رحمی گفته می‌شود. هر کدام از این روش‌ها بسته به مشکلی که بیماران دارند مورد استفاده قرار می‌گیرند، اما روش IVF نسبت به روش‌های دیگر مزیت بیشتری دارد.
گاهی زوجین ممکن است به IVF هم جواب ندهند که حتما باید اسپرم را مستقیم به داخل تخمک تزریق کنیم که به روش «میکرواینجکشن» معروف است. پیوند اسپرم از جمله روش‌هایی است که هنوز در کشور ما از نظر فقهی مورد تأیید قرار نگرفته و بین مراجع نظرات متفاوت است و قانون مشخصی وجود ندارد، به همین دلیل از این روش استفاده نمی‌شود. اما در مورد تخمک اهدایی، قوانین مشخصی وجود دارد و در مراکز درمانی و بسته به نیاز زوجین، این روش در خانم نابارور انجام می‌شود. خانمی که به دلیل افزایش سن یا عدم تخمک‌سازی یا نداشتن تخمک‌های باکیفیت مشکل دارد، خانم دیگری تخمک خود را در اختیار آنها قرار می‌دهد و بعد از ترکیب با اسپرم همسر خانم نابارور، جنین ایجاد شده و سپس جنین داخل رحم کاشته می‌شود و مراحل طبیعی بارداری ادامه می‌یابد. استفاده از تخمک و جنین اهدایی روش رایجی است که در مراکز درمان ناباروری انجام می‌شود. در خانمی که در سنین پایین تخمک‌سازی در او متوقف شده از همان ابتدا از روش اهدای تخمک استفاده می‌کنند که نتیجه خیلی خوبی هم به‌دنبال دارد.
این روش‌ها، روش‌های معمول درمان ناباروری در دنیا هستند، اما یکی از خاص‌ترین روش‌هایی که در حال حاضر در ایران هم صورت می‌گیرد، کمک به زوجینی است که سابقه بیماری ژنتیکی داشته و فرزندانی با معلولیت‌های جسمی یا مبتلا به بیماری‌های ژنتیکی به دنیا می‌آورند. در این روش، می‌توان بیماری ژنتیکی را در والدین تشخیص داد. می‌توان در جنینی که از لقاح خارج رحمی ایجاد شده در همان دو،سه روز اولبیماری ژنتیکی را تشخیص داد و از بین جنین‌های تشکیل شده، جنین‌های سالم و عاری از بیماری ژنتیکی را در داخل رحم کاشت. این روش به والدین کمک می‌کند تا فرزندان سالمی داشته باشند.