اولین معاینه نوزاد، بفرستیمش خونه یا خیر؟

مانند اولین چکاپ نوزاد که فوراً پس از تولد صورت می‌گیرد، معاینه‌ی جدی‌تر دیگری هم در همان روز یا مدتی پس از تولد نوزاد انجام می‌شود. اگر در منزل زایمان کرده باشید یا چند ساعتی پس از تولد مرخص شده باشید، این معاینه را معمولاً پزشک عمومی‌تان انجام می‌دهد، اما در بیمارستان یک پزشک اطفال و گاهی ماما معاینه‌ی عمومی نوزاد را انجام می‌دهد؛ مثلاً با گوشی ضربان قلبش را چک می‌کند و سپس با معاینه‌ی قسمت‌های نرم ملاج سر، دست، پا و ران‌های او از سلامت نوزاد مطمئن می‌شود.
چند روز پس از وضع حمل، باید آزمایش خونی از پاشنه‌ی پای نوزاد گرفته شود. سپس یکی دو قطره از این خون تجزیه و آزمایش می‌شود تا احتمال وجود بیماری تیروئید، فنیل کتونوری و دیگر اختلالات متابولیک ارثی بررسی شود.
نتایج تست‌های غربالگری نوزاد احتمالاً تا چند روز داده نمی‌شود؛ بنابراین، همین طور نگران منتظر جواب آزمایش‌ها ننشینید. اگر نتیجه‌ی آزمایش‌ها نیاز به بررسی‌های بیشتر داشته باشد، حتما پزشک یا ماما فوراً شما را مطلع می‌کنند.

بررسی ضربان قلب و تغییرات گردش خون
به خاطر می‌آورید که چگونه میزان ضربان قلب جنین در طول معاینات بارداری چک می‌شد؟ آیا متوجه شده بودید که چقدر ضربان قلب جنین تند میزند؟ قبل از تولد به طور متوسط میزان ضربان قلب جنین در هر دقیقه بین ۱۲۰ تا ۱۶۰ ضربه است و این میزان همچنان در اوایل دوران تولد به همان صورت است. ضربان قلب جنین به هنگام بیداری و انجام فعالیت جسمی افزایش می‌یابد و به هنگام خواب کمتر می‌شود.
یکی از بررسی‌های اولیه‌ای که روی نوزاد انجام می‌گیرد، چکاپ قلب اوست. اگر پزشک هر نوع صدای وزوزی - معروف به سوفل - را در قلب جنین مشاهده کند نوزاد فوراً برای مشاوره نزد متخصص اطفال و نوزادان فرستاده می‌شود و معمولاً برای انجام نوع خاصی از سونوگرافی به نام اکوکاردیوگرافی راهنمایی می‌شود. اما نگران نباشید چرا که سوفل قلبی نوزاد خودبه خود و به مرور از بین می‌رود.

نگاهی به تغییرات وزن نوزاد
بیشتر نوزادان در طول چند روز اول زندگی خود معمولاً حدود ۱۰ درصد وزن بدن خود را از دست می‌دهند؛ مثلاً اگر نوزادی حدود ۳٫۲۰۰ تا ۳٫۶۰۰ کیلوگرم وزن داشته باشد کمتر از نیم کیلو (۴۵۴ گرم) از وزن خود را از دست می‌دهد. این پدیده کاملا طبیعی است و معمولاً در نتیجه‌ی از دست رفتن آب بدن نوزاد به واسطه‌ی ادرار و مدفوع یا تعریق اتفاق می‌افتد و نوزاد هم در طول اولین روزهای زندگی معمولاً آب و غذای زیادی نمی‌خورد تا این کاهش وزن و کمبود آب را جبران کند. نوزادان نارس نسبت به نوزادان کامل، وزن بیشتری از دست می‌دهند و در نتیجه زمان بیشتری برای جبران مجدد وزن طول نیاز دارند. اما در مقایسه با نوزادان کامل از نظر سن بارداری و موعد تولد خیلی سریع‌تر وزن می‌گیرند. به طور کلی بیشتر نوزادان ده روز پس از تولد وزن از دست رفته را مجددا به دست می‌آورند و جبران می‌کنند. وزن نوزاد در پایان پنج ماهگی دو برابر و در پایان یک سالگی سه برابر خواهد شد.

آوردن نوزاد به خانه
بالاخره روز ترخیص فرا می‌رسد و می‌توانید نوزادتان را با خود به خانه ببرید. این زمان مرخص کردن نوزاد می‌تواند از چند ساعت پس از تولد تا حداکثر پنج روز پس از آن طول بکشد. زمان ترخیص به نظر پزشک بستگی دارد.
باید یک صندلی ماشین برای انتقال نوزاد از بیمارستان به خانه تهیه کنید، چرا که بغل کردن نوزاد در حالی که در صندلی جلو یا حتی صندلی پشت نشسته اید، خطرناک بوده و قانونی نیست.
گاه‌ی اوقات مادر بدون نوزاد خود مرخص می‌شود و بیمارستان را ترک می‌کند و نوزاد نارس یا مبتلا به زردی را که نیاز به رشد در دستگاه یا مراقبتهای ویژه دارد، برای چند روز دیگر در بیمارستان می‌گذارد.
اگر به هر دلیلی مجبور شدید نوزاد خود را در بیمارستان بگذارید و با همسرتان تنها به خانه برگردید، دلیلی ندارد احساس افسردگی کنید. اگر این مسئله برای شما اتفاق افتاد، به خاطر داشته باشید که چنین احساس و حال و هوایی طبیعی است. تنها رفتن به خانه، پس از دوره‌ی طولانی بارداری و انتظار بسیار سخت است. فقط به خاطر داشته باشید که نوزاد شما خیلی زود به خانه می‌آید و این لحظات جدایی را فراموش خواهید کرد. مهم این است که نوزادتان سالم به خانه برمی گردد.

استقرار نوزاد در خانه
وقت ترخیص باید بدانید که به سلامت رساندن نوزاد به خانه و نگهداری از او مسئولیتی بسیار خطیر و افتخاری بزرگ است. به تنهایی و بدون کمک پرستاران مسئول نگهداری از نوزاد شده اید. ممکن است در خانه همسر، اعضای خانواده یا حتی یک پرستار کمکتان کند؛ اما در نهایت مسئولیت اصلی نگهداری از نوزاد به عهده‌ی خود شماست. در این بخش در مورد چگونگی مراقبت از نوزاد بحث خواهیم کرد.

حمام کردن نوزاد
مجبور نیستید نوزاد خود را هر روز حمام کنید، بلکه هفته‌ای دو یا سه بار کافی است. البته شاید غریزه‌ی طبیعی‌تان به شما بگوید که هر روز به حمام کردن نیاز دارد؛ اما شست و شوی زیادی با آب، می‌تواند پوست نوزاد را خشک کند. در فاصله‌ی بین حمامها بهتر است هر روز صورت، گردن، دستها و باسن او را با آب ولرم بشویید.
زمانی که این کار را انجام می‌دهید تمام لباس‌های نوزاد به جز پوشک او را در بیاورید. (فقط زمانی که می‌خواهید باسن نوزاد را بشویید پوشکش را در بیاورید). در این هنگام می‌توانید نوزاد خود را روی زانویتان قرار دهید یا روی میز تعویض بخوابانید، این کار بسیار راحت‌تر از حمام کردن نوزاد است.
چه در هنگام حمام کردن و چه در موقع شستن دست و صورت و گردن نوزاد توصیه‌های زیر مفیدند:
- سعی کنید زمانی که نوزادتان کاملا بیدار و هوشیار است این کار را انجام دهید، چرا که سختی کار کمتر می‌شود؛
- مطمئن شوید که هوای اتاق به قدر کافی گرم است (یعنی چیزی بین ۱۶ تا ۲۰ درجه‌ی سانتی گراد، دمایی که در آن بتوانید یک لباس خواب نازک بپوشید)
- برای تمیز کردن هر قسمت از بدن نوزاد از تکه‌ای پنبه‌ی تمیز و مجزا استفاده کنید تا مانع از شیوع عفونت‌های احتمالی شوید؛
قبل از حمام یا شست و شوی دست و پای نوزاد همه‌ی لوازم را آماده کنید:
- آب گرم
- پنبه
- دو حوله‌ی تمیز
- صابون و شامپوی نوزاد (استفاده نکردن از صابون بهتر است)
- پوشک تمیز
- لباس‌های تمیز
برای شست وشوی صورت نوزاد، تکه‌ای پنبه را در آب گرمی فرو کنید و به آرامی دور چشمان و اطراف بینی او بکشید. از صابون برای شست و شوی صورت نوزاد استفاده نکنید.

کوچولوی شیطون خود را تمیز نگه دارید
حمام کردن نوزاد کوچولویی که خیلی وول و تکان می‌خورد شاید کار خیلی سختی باشد، اما به کارگیری نکات زیر می‌تواند در حمام کردن و لذت بردن از این کار کمکتان کند:
از آرنج خود برای امتحان کردن درجه‌ی حرارت آب استفاده کنید تا مطئمن شوید که خیلی داغ نیست. (زیرا انگشتان دست شاید به اندازه‌ی آرنج‌تان به داغی آب حساس نباشند)؛
در طول حمام به خوبی از گردن و بدن نوزاد نگهداری کنید. به خاطر داشته باشید که نوزاد نمی تواند سرش را صاف نگه دارد؛
قبل از اینکه نوزاد را برای شستن دست و صورتش در وان قرار دهید، ابتدا صورت او را بشویید؛
آلت تناسلی نوزاد دختر را به هنگام شست وشو از جلو به عقب بشویید تا مدفوع نوزاد وارد واژن او نشود؛ اما برای شست و شوی پسرها ابتدا زیر بیضه‌های او را بشویید و بعد پوست ختنه گاه را بدون اینکه دستتان را محکم به عقب بکشید بشویید.
زمانی که نوزاد خود را خشک می‌کنید به جای مالیدن پوست او، ضربه‌های آرامی به بدن او بزنید و مراقب باشید که پوستش ساییده نشود.
اگر نوزاد شبها برای خوابیدن مشکل دارد و سخت می‌خوابد، بهتر است قبل از خواب او را حمام کنید، زیرا این کار موجب راحت‌تر خوابیدن نوزاد می‌شود.
البته که می‌دانیم شما نسبت به مسئله آگاهید اما هرگز نوزاد خود را تک و تنها و بدون مراقب در حمام یا وان رها نکنید.
اطراف گوش‌های نوزاد خود را نیز با پنبه‌ای تمیز کنید اما داخل گوش نروید. هرگز گلوله‌های پنبه‌ای یا گوش پاک کن را داخل گوش نوزاد نکنید، چرا که ممکن است به آستر و قسمت‌های حساس داخلی کانال گوش صدمه بزند و گوش را مستعد عفونت سازد.

آروغ زدن
اغلب نوزادان به هنگام غذا خوردن هوا را هم قورت می‌دهند، به خصوص زمانی که با شیشه شیر می‌خورند. تجمع هوا در معده‌ی نوزاد ممکن است او را ناراحت و اذیت کند. اما خبر خوب این است که این دل درد و ناراحتی با یک آروغ از بین می‌رود. در فصل ۱۳ با برخی روش‌های مؤثر در کمک به آروغ زدن نوزاد آشنا می‌شوید.
همیشه وقتی می‌خواهید نوزادتان را روی دوش قرار دهید تا آروغ بزند یک پارچه یا دستمال روی دوشتان بیندازید تا در صورت بالا آوردن شیر، لباس‌تان کثیف نشود.