ریفلاکس گاستروازوفاژیال نوزاد، چیست؟

ریفلاکس گاستروازوفاژیال (GER)عبارت است از برگشت محتویات معده به داخل مری که در حالت کلی یک پروسه فیزیولوژیک طبیعی است و در طول روز در یک شیرخوار سالم چندین بار رخ می دهد. در کودکان و بالغین، بیشتر دفعات ریفلاکس کوتاه و بدون علامت است اما گاهی برگشت محتویات معده به داخل دهان پدیده ای را ایجاد می کند که "برگشت شیر" نامیده می شود. در شیرخواران حملات GER مکرر همراه با رسیدن محتویات معده به دهان است و این حالت بدون فشار، Spitting هم نامیده می شود. برگشت محتویات معده شامل اسید، پپسین و آنزیم های هضم کننده است و می تواند سبب التهاب و یا سوختگی مخاط مری، حلق و راههای هوایی فوقانی شود. عوامل متعددی نقش مهاری در پیشگیری از عوارض GER دارند. در صورتی که این عوامل مهاری از بین بروند یا خوب عمل نکنند باعث ایجاد GERD و یا بیماری گاستروازفاژیال می گردند که ریفلاکس پاتولوژیک نیز گفته می شود. ریفلاکس معده به مری ممکن است به طور اولیه و یا ثانویه رخ دهد. در موارد اولیه بیشترین علت آن شل شدن خود به خودی و گذرای اسفنگتر تحتانی مری است و ربطی به فشار آن ندارد. نوع ثانویه ریفلاکس معده به مری در مواردی پیش می آید که فشار شکم به هر دلیل افزایش یابد و یا سرفه های مکرر وجود داشته باشد یا در بیماری هایی مانند سیستیک فیبروزیس، اختلالات عصبی عضلانی و یا کودکان مبتلا به CP (عقب ماندگی ذهنی) ایجاد می شود.
علائم بالینی آن شامل سه گروه: علائم گوارشی، تنفسی و عصبی است که طیف بروز علائم بستگی به سن کودک دارد. در سنین شیرخواری به صورت بی قراری، کم شیرخوردن، وزن گیری نامناسب، آبریزش از دهان، با یا بدون استفراغ مکرر است. در سنین بالاتر ممکن است به صورت درد پشت جناغ یا سوزش سردل، تهوع، استفراغ، احساس مزه اسیدی (ترش) یا صفراوی (تلخ) در دهان و درد هنگام غذاخوردن (اودینوفاژی) باشد. در مواردی که ریفلاکس منجر به التهاب مری (ازوفاژیت) شدید یا تنگی لوله مری شود، شخص با خونریزی، کم خونی (آنمی)، بلع دردناک (دیسفاژی) و کاهش وزن مراجعه می کند. علائم تنفسی ممکن است به صورت خس خس سینه، ویزینگ در سمع ریه ها و علائمی شبیه آسم یا سینه پهلو (پنومونی) مکرر باشد و در سنین بالاتر علائم به صورت عفونت مکرر گوش میانی، سینوزیت و یا حتی لارنژیت است. ندرتاً ممکن است در افراد بزرگسال علائمی شبیه آنژین قلبی و یا اختلال ریتم قلب (آریتمی) ایجاد نماید. علائم عصبی غالباً به صورت سندرم سندیفر (کج کردن متناوب گردن به یک طرف) است. در سنین پایین تر ممکن است بی قراری، گریه زیاد و کم خوابی دیده شود.

تشخیص
اکثر اوقات با شرح حال گرفتن تشخیص داده می شود. سایر راه های تشخیصی شامل رادیوگرافی قسمت فوقانی دستگاه گوارش با ماده حاجب یعنی بررسی اختلال آناتومی در مجرای گوارش و ریفلاکس ثانوی به آن است.آندوسکوپی، نمونه برداری و بررسی نمونه مری از نظر آسیب شناسی و PH متری هر دو نوع ریفلاکس اسیدی و یا صفراوی را تشخیص می دهد. ندرتاً ممکن است احتیاج به اسکن تکنتیوم در موارد انسداد خروجی معده و یا مشکلات تنفسی مکرر باشد و نهایتاً چنانچه اختلال حرکتی مری مطرح باشد (دیس موتولیتی)، مانومتری انجام می شود.

درمان
شامل شیوه زندگی (Life style) و درمان دارویی است. Life style در سنین شیرخواری عبارت است از تغذیه مکرر با حجم کم شیر و وضعیت خوابیده به پشت هنگام شیرخوردن و خوابیدن. در سنین بالاتر و پس از دوره شیرخواری، خوابیدن به طرف چپ مناسب تر است و اگر علائم آسم شبانه وجود داشته باشد ممکن است وضعیت نیمه نشسته توصیه گردد.
تغلیظ شیر هرچند ممکن است میزان گریه شیرخوار را کم و یا خواب او را راحت کند ولی تأثیری بر روی تأیید تشخیص نهایی ریفلاکس ندارد و در مواردی که کودک علائم تنفسی دارد یا در سنین زیر سه ماه قطعا" باید از این کار اجتناب کرد.
در مواردی که شک آلرژی غذایی هست حذف پروتئین شیر گاو از رژیم مادر (در شیرخواری که شیرمادر می خورد) و یا تغییر شیرمصنوعی (در شیرخواری که شیر خشک می خورد) به فرمولای فاقد پروتئین شیرگاو توصیه می شود. در سنین بالاتر حذف سیگار (Passive smoker)، احتراز از نوشیدن نوشابه های حاوی کولا، آب میوه های صنعتی و یا خوردن فلفل توصیه می شود. از خوردن غذاهای چرب و با حجم زیاد بهتر است اجتناب نمود. شام یا ناهار باید حداقل یک ساعت قبل از خوابیدن خورده شود.