دلایل ناباروری در خانم ها، چند مورد مهم

علت ناباروری می‌تواند مربوط به زن، مرد یا هر دو طرف باشد. در بعضی از زوج‌ها عیچ علتی برای ناباروری یافت نمی‌شود و در بعضی ممکن است بیش از یک علت یافت شود. دلایل ناباروری در زنان می‌تواند شامل موارد زیر باشند

اختلالات تخمک‌ گذاری
اختلالات تخمک‌گذاری شایع‌ترین علت ناباروری در زنان است و به حالتی گفته می‌شود که تخمک‌گذاری اتفاق نمی‌افتد.
دلایل اختلال در تخمک گذاری
اختلالات تخمک‌ گذاری می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد از جمله:
- بیماری تخمدان پلی‌ کیستیک
- بیماری تیروئیدی
- سطح بالای پرولاکتین، هورمونی که باعث تحریک تولید شیر و سرکوب تخمک‌گذاری می‌شود
- سطح پایین هورمون‌های بارداری تولید شده توسط غده هیپوفیز (LH و FSH)
- نارسایی زودرس تخمدان
- برخی داروها و شرایط پزشکی خاص
- کاهش یا افزایش شدید وزن
- ورزش بیش از حد
- اختلالات خوردن
- علل غیر قابل توضیح
درمان اختلالات تخمک گذاری
بسته به علت، درمان عدم تخمک‌گذاری می‌تواند شامل داروهای تحریک کننده تخمک‌گذاری (مثل کلومیفن)، داروهایی برای اصلاح عدم تعادل هورمون تیروئید، تغییر شیوه زندگی و… باشد.

پرولاکتین بالا (هایپرپرولاکتینمی)
هایپرپرولاکتینمی تولید بیش از حد پرولاکتین (هورمون مسئول تولید شیر) است. سطح بالای هورمون پرولاکتین می‌تواند تخمک‌گذاری را متوقف کند یا باعث نامنظم شدن چرخه قاعدگی شود.
دلایل بالا بودن پرولاکتین
هایپرپرولاکتینمی می‌تواند به دلایل مختلف ایجاد شود شامل:
- وجود تومور در غده هیپوفیز (به نام پرولاکتینوما)
- اختلالات تیروئیدی
- وجود زخم‌های جراحی روی دیواره قفسه سینه و دیگر ناراحتی‌های قفسه سینه (مثل زونا)
- داروها از جمله برخی داروهای آرامش بخش، ضد افسردگی، ضد فشار خون و داروهای ضد تهوع
- داروهای خوراکی ضد بارداری و مواد مخدر تفریحی (مثل ماری‌جوانا)
روش های درمان پرولاکتین بالا
دارو و جراحی هر دو برای درمان هایپرپرولاکتینمی استفاده می‌شوند:
- بروموکریپتین یا کابرگولین داروهایی هستند که سطح بالای پرولاکتین را کاهش می‌دهند.
- کلومیفن سیترات می‌تواند موحب القای تخمک‌گذاری شود.
- جراحی به ندرت ممکن است برای برداشتن غده هیپوفیز بسیار بزرگ که به داروهایی مثل بروموکریپتین پاسخ نداده است، استفاده شود.

ناهنجاری‌های رحمی
بسیاری از زنان ناهنجاری‌هایی رحمی دارند که هیچ اثر منفی بر بارداری آنها نمی‌گذارد. در بعضی موارد ناهنجاری در رحم می‌تواند روی توانایی یک زن برای باردار شدن یا حمل جنین در رحم تاثیر بگذارد.
ناهنجاری‌ها عبارتند از:
- فیبروئید رحمی
- پولیپ‌های رحمی
- زخم حفره رحم (سندروم آشرمن)- زخم‌ها می‌تواند نتیجه جراحی رحمی (مثل اتساع و کورتاژ رحم) یا عفونت باشد.
- رحم دیواره‌دار- در این حالت، رحم بوسیله یک دیواره نازک به دو قسمت تقسیم شده است.
- رحم دو شاخ- رحم به شکل قلب است و حفره رحم به وسیله یک دیواره‌ی ماهیچه‌ای ضخیم به دو بخش تقسیم شده است.
- رحم تک شاخ- فقط نیمی از رحم شکل گرفته است. در این حالت، رحم کوچک است و فقط در یک طرف از لگن قرار گرفته است. معمولا فقط یک لوله فالوپ هم وجود دارد.
دلایل ناهنجاری های رحمی
ناهنجاری‌های رحمی می‌تواند ژنتیکی یا به علت مصرف داروهای خاصی ایجاد شود. در گذشته داروی دی اتیل استیل بسترول (DES) برای جلوگیری از سقط جنین استفاده می‌شد و بسیاری از دختران این مادران با نقص‌های رحمی به دنیا می‌آمدند.
درمان ناهنجاری های رحمی
بعضی از شرایط رحم با جراحی قابل درمان است، با این وجود برای بقیه‌ی موارد درمانی وجود ندارد که نتیجه‌ی بارداری را بهبود بخشد.

اندومتریوز
اندومتریوز شرایطی است که در آن سلول‌هایی که به طور معمول در داخل رحم یافت می‌شوند (سلول‌های اندومتریال)، در خارج از رحم رشد می‌کنند. سلول‌های اندومتریال در واقع پوشش داخلی رحم را تشکیل می‌دهند که هر ماه در طول قاعدگی ریزش می‌کنند.
اندومتریوز چه طور به وجود می آید؟
علت اصلی اندومتریوز مشخص نیست اما نظریه‌های مختلفی وجود دارد. محققان بر این باورند که هورمون استروژن که در سال‌های باروری زن بیشترین میزان را دارد، احتمالا به ایجاد اندومتریوز کمک می‌کند. دلایل دیگر می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- قاعدگی رتروگراد - حرکت در خلاف جهت مایعات قاعدگی به سمت لوله های فالوپ و حفره شکم است.
- متاپلازی سلومیک - مناطق پوشش دهنده لگن سلول‌های خاصی دارند که می‌توانند به دیگر اشکال بافتی مثل سلول‌های اندومتر تبدیل شوند.
- جراحی - بافت اندومتر طی سزارین یا اپی‌زیوتومی به طور مستقیم به خارج از رحم منتقل می‌شوند.
- مشکلات سیستم ایمنی - به دلیل این مشکلات، سیستم ایمنی بدن نمی‌تواند سلول‌ها و بافت‌هایی که در مناطق غیر معمول رشد می‌کنند شناسایی کند و از بین ببرد.
درمان اندومتریوز
اندومتریوز براساس شدت آن، می‌تواند به روش‌های مختلفی درمان شود:
- داروهایی برای سرکوب غده هیپوفیز و ترشح هورمون‌های زنانه که چرخه قاعدگی را کنترل می‌کنند.
- جراحی مثل لاپاراسکوپی یا لاپاروتومی برای حذف زخم و چسبندگی‌های ناشی از اندومتریوز.
- داروهای کمک به بارداری (مثل کلومیفن) برای تحریک تخمک‌گذاری بعد از جراحی.
- فن‌آوری‌های کمک به باروری مثل IVF زمانیکه دارو یا جراحی موثر نیست.