جفت ماندگی بعد از زایمان، علائم و درمان

باقی ماندن بقایای جفت عارضه‌ای است که در آن جفت جنین پس از زایمان داخل رحم باقی می‌ماند؛ این عارضه در ۲ درصد از زایمان‌ها رخ می‌دهد. در دوران بارداری، جفت به دیواره رحم متصل می‌شود تا مواد مغذی، اکسیژن، دی‌اکسید‌کربن و آب از خون مادر به نوزاد منتقل شوند. جفت از ۳ بخش تشکیل شده که هریک به واسطه غشاها و عروق خونی مخصوص به خود به بند ناف متصل شده‌اند.
وقتی نوزاد به صورت واژینال یا از طریق سزارین به دنیا می‌آید، جفت در جریان انقباضات رحم به صورت دست‌نخورده از رحم خارج می‌شود. این امر به طور معمول حدود ۱۵ تا ۳۰ دقیقه پس از زایمان رخ می‌دهد. با این حال، گاهی اوقات بخشی از جفت به دلایل گوناگون داخل رحم گیر افتاده یا در گوشه‌ای جا می‌ماند. به این عارضه در اصطلاح پزشکی جفت‌ماندگی می‌گویند.

جفت‌ماندگی بر چند نوع است؟
چسبندگی جفت ؛ زمانی رخ می‌دهد که جفت به طور طبیعی در عرض ۳۰ تا ۶۰ دقیقه پس از زایمان از رحم مادر خارج نمی‌شود. این جفت‌ماندگی رایج‌ترین نوع آن است.
جفت به‌دام‌افتاده ؛ زمانی اتفاق می‌افتد که جفت از رحم جدا می‌شود، اما به طور طبیعی از بدن مادر خارج نمی‌شود. انسداد دهانه رحم یکی از عوامل به دام افتادن جفت است.
جفت عمیق ؛ زمانی اتفاق می‌افتد که جفت در لایه‌های عمیق رحم رشد کرده و به طور طبیعی از رحم خارج نمی‌شود. این جفت‌ماندگی خطرناک‌ترین نوع آن است و می‌تواند به هیسترکتومی منجر شود.

علائم باقی ماندن بقایای جفت
اگر تکۀ خیلی کوچکی از جفت در داخل رحم باقی مانده باشد، اغلب خودبه‌خود از مجرای واژن دفع می‌شود و ممکن است قبل از عبور لختۀ بافت باقی‌مانده از جفت، دردهای شکمی را احساس کنید.
اگر در حین این اتفاق در خانه بودید، لازم است با اورژانس یا پزشک خود تماس بگیرید و موضوع را با آنها در میان بگذارید. پزشک ممکن است بخواهد شما را معاینه کند تا از نبود مشکلی مطمئن شود.
همچنین اگر تکه‌های باقی‌ماندۀ جفت، از مجرای واژن خارج نشود، ممکن است بعد از رفتن به خانه علائمی را در خود مشاهده کنید. این علائم می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
-تب
-خونریزی شدید
-دردهای شکمی
-ترشحات بدبو از واژن
-کاهش شیر مادر
اگر هر کدام از این علائم را داشتید و به ‌ویژه اگر در چند روز یا چند هفتۀ اول پس از تولد نوزاد، خونریزی شدید و ادامه‌دار داشتید، با پزشک یا مامای خود تماس بگیرید. پزشک ممکن است شما را برای سونوگرافی ارجاع دهد تا وجود تکه‌های باقی‌مانده از جفت را در رحم شما بررسی کند. اگر چیزی در رحم باقی مانده باشد، ممکن است لازم باشد در بیمارستان بستری شوید تا آنها را از رحمتان خارج کنند.
این عمل، تخلیۀ بقایای محصولات حاملگی نامیده می‌شود و تحت بیهوشی ناحیه‌ای یا بیهوشی عمومی انجام می‌گیرید و برای محافظت در برابر عفونت نیز به شما آنتی‌بیوتیک داده می‌شود. پس داشتن مقداری خونریزی معمول و دل‌درد بعد از زایمان طبیعی است، اما اگر در مورد هر کدام از علائم پس از زایمانتان نگران هستید، لازم است با پزشک خود تماس بگیرید.
اگر رحم پس از زایمان خالی باشد، به طور طبیعی منقبض شده، به حالت عادی بازمی‌گردد و از سرعت جریان خون کاسته می‌شود. شایع‌ترین علامت باقی ماندن جفت پس از زایمان این است که عضوی که وظیفه تغذیه جفت در دوران بارداری را بر عهده داشت، نتواند در عرض ۳۰ تا ۶۰ دقیقه پس از زایمان به شکل طبیعی از بدن خارج شود.
اگر بخش‌هایی از جفت در عرض چند روز یا چند هفته پس از زایمان از بدن خارج نشود، ممکن است با علائمی از قبیل تب، خونریزی شدید یا لخته شدن خون، دل‌درد و یک ترشح بدبو مواجه شوید.

دلایل باقی ماندن جفت
سه علت اصلی برای وقوع باقی ماندن جفت یا بقایای آن در رحم مادران پس از زایمان وجود دارد که شامل موارد زیر است:
آتونی رحم : درصورتی‌که انقباضات رحم متوقف ‌شود یا انقباضات برای جدا کردن جفت از دیوارۀ رحم کافی نباشد. این وضعیت، آتونی رحم یا فقدان انقباض رحم نامیده می‌شود.
چسبندگی جفت : اگر جفت به جای چسبیدن به دیوارۀ لایۀ داخلی رحم به لایه‌های عمیق‌تر نفوذ کند و بچسبد، به این وضعیت چسبندگی جفت گفته می‌شود. یکی از عوامل افزایش‌دهندۀ چسبندگی جفت تشکیل جفت در محل برش سزارین قبلی است که به همین دلیل، مادری که سزارین قبلی داشته است و همزمان جفت در قسمت جلویی رحم تشکیل شده، لازم است حتماً توسط پزشکش طی بارداری از نظر چسبندگی جفت بررسی شود.
جفت گیرافتاده : اگر جفت از دیوارۀ رحم جدا شود، اما در پشت گردنۀ نیمه‌بستۀ رحم گیر بیفتد، به این عارضه جفت گیرافتاده می‌گویند.
گاهی اوقات اگر ماما بند ناف را به آرامی بکشد، جفت بیرون می‌آید. با این حال اگر جفت به طور کامل از رحم جدا نشده یا اگر بند ناف نازک است و امکان پاره شدن آن وجود دارد، ممکن است شما بتوانید با زور زدن همراه با یک انقباض، جفت را از رحمتان خارج کنید.

درمان باقی ماندن بقایای جفت
درمان جفت‌ماندگی با خارج کردن تمام بخش‌های به‌جای‌‌مانده از جفت از داخل رحم انجام می‌گیرد. پزشک می‌تواند بلافاصله بعد از زایمان دست به این کار بزند و بخش‌های باقیمانده از جفت را به صورت دستی یا به کمک ابزار پزشکی از داخل رحم بیرون بیارود. اگر چند هفته از زایمان شما می‌گذرد و جفت هنوز خارج نشده، بهتر است از سونوگرافی برای انجام عمل استفاده کنید.
بیرون آمدن جفت ممکن است بیش از یک ساعت طول بکشد. جدا شدن جفت از رحم شما مدام توسط پزشک و ماما بررسی می‌شود و در تمام این مراحل شما کاملاً زیر نظر خواهید بود. اگر جفت در زمان مورد نظر پزشک خارج نشود، شما تحت درمان قرار می‌گیرید. همچنین اگر تنها بخشی از جفت خارج شود و بخشی از آن در رحم شما باقی بماند، باز هم شما تحت درمان مرتبط قرار می‌گیرید. اگر جفت پس از درمان اولیه هنوز هم خارج نشده، ممکن است نیاز باشد پزشک آن را با دست بردارد.
در طول این درمان، شما دردی احساس نمی‌کنید، زیرا یک متخصص بیهوشی آن ناحیه را بی‌حس خواهد کرد. ممکن است از بی‌حسی‌هایی مانند بی‌حسی اسپاینال یا بی‌حسی اپیدورال با نظر پزشکتان استفاده شود و هنگامی که داروی بیهوشی در حال اثر کردن است، شما به اتاق عمل منتقل خواهید شد. سپس پزشک یا ماما به آرامی جفت و هر غشای باقی‌مانده در رحم را برمی‌دارد و سپس به شما آنتی‌بیوتیک داخل ‌وریدی برای جلوگیری از عفونت داده خواهد شد.
اگر شما بخواهید، می‌توانید درخواست بیهوشی عمومی بدهید، اما بیهوشی عمومی ممکن است خطرات بیشتر برای شما داشته باشد. بیهوشی عمومی همچنین به معنای آن است که قادر نخواهید بود بلافاصله پس از عمل به نوزاد شیر بدهید، زیرا ممکن است اثر داروهای بیهوشی در شیر مادر وجود داشته باشد. به علاوه، بهتر است تا بازگشت هوشیاری کامل صبر کنید تا بتوانید با خیال راحت کودک خود را نگه دارید.

باقی ماندن جفت پس از سزارین
اگر پس از سزارین دچار جفت‌ماندگی شده‌اید، به احتمال زیاد این جفت‌ماندگی از نوع عمیق است. این نوع جفت‌ماندگی خطرناک‌ترین نوع آن است و می‌تواند سلامت شما را به چالش بکشد. در این حالت برای تعیین اینکه از چه روشی برای خارج کردن جفت استفاده شود، باید دید جفت‌ماندگی در چه عمقی از بافت رحم رخ داده است.

پیشگیری از باقی ماندن بقایای جفت در بارداری بعدی
کارهای زیادی وجود ندارد که بتوانید برای جلوگیری از این عارضه در بارداری بعدی انجام دهید. اگر در زایمان قبلی خود این مشکل را داشتید، ریسک بالاتری برای وقوع دوبارۀ آن خواهید داشت، اما این بدان معنی نیست که این مکشل قطعاً دوباره اتفاق خواهد افتاد.
همچنین اگر نوزاد شما زودرس است نیز ممکن است احتمال بیشتری برای وقوع این اتفاق وجود داشته باشد که شاید ناشی از آن باشد که قرار بوده است جفت به مدت ۴۰ هفته در جای خود باقی بماند، اما کودک شما زودتر به دنیا آمده است. بنابراین اگر دوباره زایمان زودرس داشته باشید نیز ممکن است دوباره چنین عارضه‌ای را تجربه کنید.
با این حال، اگر بند ناف پاره شود یا دهانۀ رحم پس از تزریق اکسی‌توسین فوراً بسته شده باشد، می‌توانید برای زایمان بعدی خود روش فیزیولوژیک و طبیعی را برای مرحلۀ سوم زایمان در نظر بگیرید. با فرصت دادن به جفت برای خروج طبیعی، از احتمال بسته شدن زودهنگام دهانۀ رحم و گیر افتادن جفت جلوگیری می‌کنید، پس در مورد گزینه‌های موجود با پزشکتان مشورت کنید.
همچنین در برخی پژوهش‌ها، استفادۀ طولانی از سینتوسینون یا همان اکسی‌توسین مصنوعی در طول زایمان با وقوع این عارضه ارتباط داده شده است، پس اگر القای زایمان داشته باشید یا زایمانتان تسریع شده باشد، باز هم ممکن است دچار این عارضه شوید. این نکته را نیز به یاد داشته باشید که با وجود تمام موارد گفته‌شده، این احتمال وجود دارد که شما در زایمان بعدی خود مشکلی نداشته باشید.

سوالات شما کاربران در مورد جفت‌ماندگی یا باقی ماندن جفت
سوال : عوارض ناشی از جفت‌ماندگی چیست ؟
جواب : مابین زایمان و مرحله خروج جفت از رحم مادر، خونریزی زیادی رخ می‌دهد. از این رو، ممکن است مادر به دریافت خون نیاز پیدا کند یا حتی کارش به اورژانس بکشد. کارمندان بخش زنان و زایمان طوری آموزش دیده‌اند که در صورت لزوم سریعا به مادر خون تزریق کنند تا دچار مشکلات بعدی نشود.
سوال : جفت‌ماندگی قابل پیشگیری است ؟
جواب : گاهی اوقات پیشگیری مستلزم صبر و شکیبایی است. برخی از پزشکان حداقل دو ساعت صبر می‌کنند تا انقباضات رحم به اتمام برسد و جفت به طور طبیعی از بدن خارج شود. با این حال، ماساژ دادن رحم، مصرف داروهایی مانند اکسی‌توسین و اعمال فشار روی جفت نیز از جمله روش‌های موثر برای خارج کردن جفت هستند. این تکنیک‌های ساده در همان ساعات اولیه پس از زایمان نیز قابل اجرا هستند.
سوال : چه کسانی در معرض خطر جفت‌ماندگی هستند ؟
جواب : خانم‌هایی که قبلا کورتاژ کرده یا تجربه یک زایمان زودرس قبل از ۳۴ هفتگی را داشته‌اند و همچنین خانم‌هایی که سقط جنین داشته‌اند یا از اختلالات بارداری رنج می‌برند، در معرض خطر بیشتری قرار دارند. از آنجایی که جفت‌ماندگی پس از زایمان رخ می‌دهد، هیچ تبعاتی برای نوزاد ندارد